Podskarbi wielki koronny (łac. supremus thesaurarius, supremus rei monetariae magister) – urząd centralny w I Rzeczypospolitej, sprawujący pieczę nad skarbem i mennicą państwową. Jego prerogatywy zbliżone były do uprawnień dzisiejszego ministra skarbu, finansów i szefa banku centralnego.

Kasztelan (łac. comes castellanus komes grodowy, żupan, nazwa kasztelan pojawia się od XII w.) – urzędnik lokalny w średniowiecznej Polsce. Zajmował się administracją gospodarczą (ściąganiem danin na rzecz panującego), obroną i sądownictwem na terenie kasztelanii. Podlegali mu chorąży, wojski, sędzi...

Stolnik - w Polsce do XIII w. urzędnik sprawujący pieczę nad stołem panującego. Do jego obowiązków należało nakrycie stołu do uczty, a w czasie jej trwania kierowanie podawaniem potraw. W okresie rozbicia dzielnicowego stolnik miał zastępcę podstolego. W XIV-XVI w. honorowy urząd ziemski. W Koronie ...

Kuchmistrz (magister cuinae, magister coquinae, praefectus culinae) – był to najważniejszy urzędnik stołu królewskiego. Wbrew nazwie nie sporządzał on potraw lecz był zarządcą kuchni królewskiej. Kierował kuchennym personelem, oraz dbał o sprzęt używany w kuchni. Podczas królewskich podróży rozdziel...

Referendarz (hist.) w dawnej Polsce - urząd ustanowiony na mocy konstytucji sejmowej z 1507 r. w związku z zanikiem urzędu sędziego nadwornego. Powoływano dwóch referendarzy: świeckiego i duchownego (osobne pary dla Korony i Wielkiego Księstwa). Starszeństwo między nimi zależało od długości czasu pi...

Sąd asesorski, asesoria – sąd królewski w I Rzeczypospolitej. Powstał w XVI w. Przewodniczył w nim kanclerz lub w jego zastępstwie podkanclerzy, asesorami byli referendarze i urzędnicy królewskiej kancelarii. Orzekał w sprawach gdy stroną pozwaną było miasto rządzące się prawem magdeburskim lub cheł...

Sąd relacyjny – sąd królewski w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Przewodniczył w nim monarcha, asesorami byli obecni na dworze senatorowie. W jego kompetencji leżały odwołania od sądu biskupa prawosławnego po 1676, odwołania od sądów lenn Korony Królestwa Polskiego, odwołania od Asesorii oraz spory o ...

Sąd referendarski, referendaria – królewski sąd dominialny w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Wykształcił się w przeciągu XVI w., był prowadzony przez referendarzy. W jego kompetencji leżały sprawy wnoszone przez chłopów z królewszczyzn przeciwko ich dzierżawcom oraz starostom. W sądzie orzekał jednoo...

Sąd sejmowy, specjalny organ sądowniczy funkcjonujący w dawnej Polsce od XVI w. oraz w Królestwie Polskim do 1832. Rozpatrywał oskarżenia o zdradę stanu, obrazę majestatu, przestępstwa zagrożone karą śmierci dla szlachcica oraz sprawy dotyczące przestępstw urzędniczych. Orzeczenia sądu były ostatecz...

szlachecki sąd w dawnej Rzeczypospolitej. Wywodził się z sądu książęcego na dworze i przez to miał status sądu monarchy