GŁOS W KWESTII DATOWANIA PÓŁGROSZY KORONNYCH WŁADYSŁAWA JAG

Dział zajmujący się badaniem monet, banknotów i innych znaków pieniężnych pod względem historycznym, estetycznym, a także technicznym. W ostatnich latach coraz częściej za dział numizmatyki uważana jest polityka monetarna (zwalczanie przestępczości monetarnej, polityka emisyjna, obieg pieniądza, jako wyraz świadomych działań emitenta). Pochodzenie słowa numizmatyka nie jest do końca jasne - nie wiadomo, czy pochodzi od łacińskiego nummus, czy też od greckiego nomisma. Numizmatyka ma swoje początki w XIV wieku, rozwinęła się w okresie renesansu. Największe w Polsce zbiory monet i medali znajdują się w muzeach narodowych w Warszawie i w Krakowie.
Warka
Posty: 1570
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

GŁOS W KWESTII DATOWANIA PÓŁGROSZY KORONNYCH WŁADYSŁAWA JAG

Post autor: Warka »

241
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________
Witold Borowski (Sieraków Wlkp.)
GŁOS W KWESTII DATOWANIA
PÓŁGROSZY KORONNYCH WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁY
Wzrost zainteresowania numizmatyką w wieku XIX, intensywny rozwój istniejących już kolekcji i tworzenie nowych zbiorów, zaowocowało w efekcie powstaniem
wartościowych prac traktujących o monecie polskiej od czasów najdawniejszych po
współczesność. Szczególne zasługi w zakresie poznania mennictwa wczesnojagielloń-
skiego wnieśli Franciszek Piekosiński
1
i Kazimierz Stronczyński
2
. Obaj badacze podjęli
między innymi próbę wyznaczenia chronologii bicia poszczególnych typów półgroszy
koronnych Władysława Jagiełły (1386-1434). Próby te, co ważne, oparte były nie tylko
na względach typologicznych i metrologicznych, ale również na bardzo solidnej analizie dokumentów znajdujących się w archiwach. Jak łatwo się domyśleć, prace te na ów
czas trudne były do przecenienia.
Przyjęte obecnie ramy czasowe w datowaniu półgroszy koronnych Władysława
Jagiełły opierają się na wydanej blisko 40 lat temu, fundamentalnej pracy dotyczącej
mennictwa tego okresu, Monety pierwszych Jagiellonów, autorstwa Stanisławy Kubiak
3
.
W recenzji tej pracy Jerzy Piniński
4
zakwestionował zasadność datowania niektórych
odmian półgroszy Kub. typ II oraz niektórych odmian półgroszy tzw. grupy trzeciej,
czyli Kub. typ IX-XI. Swe wątpliwości recenzent oparł na danych metrologicznych
(zawartość srebra), a także typologicznych, tj. niektórych drugorzędnych cechach wyróżniających (kształt górnych płatków lilii w koronie, forma litery A w legendzie otokowej). Z sugestiami tymi zdecydowanie nie zgodziła się Stanisława Kubiak
5
, uważając
argumenty wysunięte przez Jerzego Pinińskiego za niewystarczające i niejednoznaczne.
Jednakże już w roku 1972, a więc dwa lata po wydaniu Monet pierwszych Jagiellonów,
ukazało się opracowanie skarbu półgroszy koronnych Władysława Jagiełły i groszy
praskich z miejscowości Biela
6
, w którym Janusz Kisielewski, na podstawie składu
tegoż znaleziska udowodnił, iż datowanie wszystkich półgroszy Kub. typ XI, zaproponowane przez Stanisławę Kubiak na lata 1431-1434, było błędne. Autorka Monet
pierwszych Jagiellonów zweryfikowała oficjalnie swój pogląd w tej kwestii dopiero w
roku 2002
7
, przesuwając prawdopodobieństwo rozpoczęcia emisji półgroszy koronnych
bez znaków pod koroną Kub. typ XI na okres od po 1406 do 1414 roku.

1
F. Piekosiński, O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV wieku, Kraków 1878.
2
K. Stronczyński, Dawne monety polskie dynastyi Piastów i Jagiellonów, cz. III, Monety XIV, XV i XVI
wieku uporządkowane i objaśnione, Piotrków 1885.
3
S. Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów (1386-1444), Wrocław 1970.
4
J. Piniński, rec. z S. Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów (1386-1444), Wiadomości Numizmatyczne, R. XV, 1971, z. 2, s. 125-128.
5
S. Kubiak, Odpowiedź na recenzję J. Pinińskiego z pracy Monety pierwszych Jagiellonów, 1386-
1444, Wiadomości Numizmatyczne, R. XVI, 1972, z. 1, s. 35-37.
6
J. Kisielewski, Znalezisko półgroszy Władysława Jagiełły i groszy praskich z miejscowości Biela,
pow. Konin, Wiadomości Numizmatyczne, R. XVI, 1972, z. 3, s. 157-168.
7
S. Kubiak, Analiza podstaw datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły bez sygnatur pod
koroną (Kub. typ XI), Wiadomości Numizmatyczne, R. XLVI, 2002, z. 1, s. 75-82.242
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________
Jak widać, datowanie półgroszy koronnych Władysława Jagiełły wzbudzało
kontrowersje wśród badaczy już od momentu wydania monografii dr Kubiak. Ponieważ
temat ten jest mi szczególnie bliski, pozwolę sobie i ja zabrać głos w dyskusji. W tym
miejscu wrócić muszę do roku 1971, do recenzji Jerzego Pinińskiego. Autor zwrócił
uwagę na bardzo istotny moim zdaniem fakt zakładając, iż nie wszystkie odmiany pół-
groszy z sygnaturą N pod koroną Kub. typ II, pochodzić muszą z lat 1396-1398, kiedy
zarządcą mennicy krakowskiej był Mikołaj Bochner
8
. Podzielam ten pogląd i postaram
się przedstawić argumenty świadczące na jego korzyść.
Ponieważ nie miałem możliwości przeprowadzenia badań metrologicznych
(prób srebra), swoje rozumowanie oparłem na względach typologicznych. Jednakże w
odróżnieniu od innych badaczy, którzy pod uwagę brali tylko awersy półgroszy z wyobrażeniem korony, zwróciłem uwagę także na rewers z przedstawieniem orła jagiellońskiego. Uważam po prostu, iż przy podejmowaniu prób ustalenia chronologii bicia
monet pozbawionych dat rocznych, a takimi są właśnie półgrosze koronne Władysława
Jagiełły, należy wziąć pod uwagę, wykorzystać, wszelkie możliwe aspekty. Analiza
rewersów dużej grupy monet również może przynieść ciekawe spostrzeżenia.
Zacznijmy zatem od przeglądu wyboru różnych odmian półgroszy z tzw. grupy
I, czyli typów Kub. I-V, z sygnaturami P (il. 1), N (il. 2), S (il. 3), AS (il. 4), SA (il. 5) i
A (il. 6) pod koroną, bitych w okresie od 1394 do 1406 roku.




8
J. Piniński, op. cit., s. 125-128.243
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________

il. 1. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą P pod koroną, Kraków, 1394-1395 r.
Skala ok. 1,5:1.




il. 2. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą N pod koroną, Kraków, 1396-1398 r.
Skala ok. 1,5:1.244
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________




il. 3. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą S pod koroną, Kraków, 1399-1400 r.
Skala ok. 1,5:1.
245
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________



il. 4. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literami AS pod koroną, Kraków, 1401-1402 r.
Skala ok. 1,5:1.

246
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________

il. 5. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literami SA pod koroną, Kraków, 1404-1405 r.
Skala ok. 1,5:1




il. 6. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą A pod koroną, Kraków, 1403, 1406 r.
Skala ok. 1,5:1247
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________
Zaprezentowanie tak licznego materiału porównawczego jest z mej strony zabiegiem celowym, mającym pomóc uchwycić nam podobieństwa, cechy wspólne pół-
groszy emitowanych w mennicy krakowskiej w okresie, gdy zarządzali nią Piotr Bork,
Mikołaj Bochner, Szymon de Talentis, Andrzej Czarnysza wespół z Szymonem de
Talentis oraz samodzielnie Andrzej Czarnysza. Cóż zatem można dostrzec analizując
przedstawiony materiał? Na awersie korona z rozdzielonymi lub połączonymi, ale zawsze ozdobnymi górnymi płatkami lilii. Podstawa korony zawsze łączy się z jej bokami,
które w ogromnej większości przypadków ustawione są względem siebie pod kątem
rozwartym, rozchylając się ku górze. Czasami tylko boki korony sprawiają wrażenie
równolegle ułożonych. Jako znak międzywyrazowy w legendzie otokowej widzimy
gwiazdkę, zawsze sześciopromienną. Gwoli ścisłości dodać muszę, że znane są mi
nieliczne egzemplarze półgroszy z kółkiem lub kółkami jako znakami międzywyrazowymi w legendzie awersu.
Przyjrzyjmy się teraz rewersom monet. Widzimy na nich orła jagiellońskiego
zwróconego w prawo (heraldycznie), którego głowę zdobi wyraźnie przedstawiona
korona. Jego szyja jest raczej krótka, gruba, w obu skrzydłach dostrzec możemy po
cztery dobrze wykształcone pióra, ogon składający się z trzech piór nie przekracza linii
obwódki perełkowej. Całość sprawia, że sylwetka orła przybiera raczej „masywną”
formę. W legendzie rewersu zawsze występuje znak międzywyrazowy, zazwyczaj w
formie gwiazdki, ale każdorazowo sześciopromiennej. Do złożenia legend otokowych
awersu i rewersu, przez cały ten czas gdy emitowano półgrosze grupy I, rytownicy
stempli używali punc liter o tej samej formie, w zasadzie takich samych tak, iż w efekcie litery te wyglądają niemal identycznie i to bez względu na to, czy patrzymy na najstarsze półgrosze z sygnaturą P, czy na najmłodsze z sygnaturą A (il. 7).
Przyjrzyjmy się im:


248
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________


il. 7. Litery z otoków półgroszy Władysława Jagiełły grupy I, bitych w latach 1394-1406.
Kolejno od góry od lewej: M, O, N, E, W, L, A, D, I, S, R, G, P.
Poddaliśmy gruntownej analizie typologicznej grupę monet bitych w latach
1394-1406. Popatrzmy teraz uważnie na półgrosza z sygnaturą N pod koroną Kub. typ
II/4 (il. 8), którego dr Kubiak przypisała emisji mennicy krakowskiej w okresie, gdy
zarządzał nią Mikołaj Bochner, w latach 1396-1398 i poddajmy go takiej samej analizie.

il. 8. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosz koronny z literą N pod koroną, Kraków, 1407 rok.
Skala ok. 1,5:1.
Już na pierwszy rzut oka widać, że korona przedstawiona na awersie jest diametralnie inna od znanych nam dotąd. Próżno byłoby jej szukać na jakimkolwiek pół-
groszu grupy I. Górne płatki lilii mają formę prostą, nie ozdobną. Podstawa korony nie
łączy się z jej bokami, które z kolei górą zbliżają się do siebie zdając się tworzyć kąt
ostry względem podstawy. Legendę otokową awersu rozdziela ośmiopromienna
gwiazdka. Jednym słowem, całkowita odmiana w stosunku do tego co widzimy na pół-
groszach z sygnaturami P, S, AS, SA, A i pozostałych półgroszach z N. Przejdźmy
zatem do rewersu, może tutaj znajdziemy jakieś cechy wspólne do grupy I tych monet,
które stanowią dla nas bazę wyjściową do wszelkich porównań. Nie, nic z tego. Podobnie jak to było w przypadku korony na awersie, tak też orzeł na rewersie epatuje swą
odmiennością wobec wizerunku, do jakiego zdążyliśmy się przyzwyczaić analizując
monety bite w latach 1394-1406. Cóż więc widzimy? Przede wszystkim orzeł zdaje się
być pozbawiony korony, bądź jest ona przedstawiona w takiej formie, iż sprawia wra-
żenie jakby jej nie było. Jego szyja jest długa i cienka, czwarte pióro w obu skrzydłach249
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________
przedstawiono w formie szczątkowej, a pióra ogona przerywają obwódkę perełkową
wchodząc w otok. Takie wyobrażenie orła nadaje mu bardziej smukłą sylwetkę. Kolejna
odmienność, w otoku między REGIS a POLONIE nie występuje żaden znak międzywyrazowy. Reasumując, ponownie zupełnie nowy styl. Przyszła wreszcie pora, by przyjrzeć się puncom poszczególnych liter tworzących legendy otokowe (il. 9)




il. 9. Litery z otoków półgrosza Władysława Jagiełły z literą N pod koroną, wybitego w roku 1407.
Kolejno od góry od lewej: M, O, N, E, W, L, A, D, I, S, R, G, P.
Oczywiście nie mogło być inaczej, także większość liter prezentuje nową formę. W
świetle przeprowadzonej analizy, porównań, wnioski zdają się same nasuwać. Zanim
jednak przejdę do ich formułowania spójrzmy na jeszcze jeden przykład półgrosza koronnego Władysława Jagiełły, a upewnimy się, iż nasze wątpliwości co do przypisania
przedstawionego powyżej półgrosza z sygnaturą N Mikołajowi Bochnerowi, są250
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________
jak najbardziej uzasadnione. Tym razem jest to egzemplarz bez sygnatur pod koroną,
rzadka odmiana, nie znana dr Kubiak, a opisana przeze mnie w BN 1/2007
9
(il. 10).

il. 10. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosz koronny bez znaków pod koroną, Kraków, 1407-1408 rok.
Skala ok. 1,5:1.
Cóż za uderzające podobieństwo! Ta sama korona na awersie z prostymi płatkami lilii i bardzo charakterystyczną podstawą nie stykającą się z jej bokami. Ten sam
orzeł na rewersie, wreszcie identyczne punce literowe i brak znaku międzywyrazowego
w legendzie rewersu. Praktycznie jedyna różnica polega na tym, że jedna moneta ma
sygnaturę N pod koroną, a druga jest jej pozbawiona, oraz na zastosowaniu różnych
znaków międzywyrazowych w legendach awersów. Porównując oba półgrosze trudno
oprzeć się wrażeniu, iż powstały one bądź w tym samym czasie, bądź w okresie bezpo-
średnio następującym po sobie.
Stemple użyte do ich wybicia, to efekt pracy tego samego rytownika, lub rytowników, zatrudnionych w mennicy w tym samym czasie i zapewne nie były to lata
1396-1398, lecz późniejsze. Wykluczam bowiem możliwość zmiany stylu ikonografii
półgroszy bitych w mennicy krakowskiej za czasów rządzenia nią przez Mikołaja
Bochnera. Gdyby tak było, podobne półgrosze spotykalibyśmy z sygnaturami S, AS,
SA czy A. Tymczasem cała tzw. grupa I tych monet jest typologicznie do siebie bardzo
podobna, co wykazałem na początku naszych rozważań. A zatem mamy tu do czynienia
z późniejszymi emisjami półgroszy. Siłą rzeczy w tym punkcie jawi się pytanie, jaki to
był czas?
Prezentowany przeze mnie egzemplarz z sygnaturą N pod koroną (il. 8) pochodzi z nieopisanego dotąd w literaturze znaleziska z terenów dawnej ziemi dobrzyńskiej.
W jego skład wchodziły półgrosze wszystkich typów grupy I (z sygnaturami P, N, S,
AS, SA, A) oraz półgrosze bez sygnatur pod koroną, ale tylko ze starszą formą litery A
(taką jak na wymienionych wyżej typach) w legendzie otokowej. Jak wiadomo, jedną z
przyczyn, w kontekście której ludzie powierzali ziemi swój dobytek, był stan zagrożenia, np. wojną. Ukrycie tego depozytu, z bardzo dużym prawdopodobieństwem, graniczącym niemal z pewnością, należy wiązać z następującymi faktami. Dnia 6 sierpnia
1409 roku Zakon Krzyżacki wypowiedział Polsce wojnę, a 16 sierpnia zaatakował ziemię dobrzyńską zajmując miasta i zamki
10
. Tak więc, przypuszczalny czas ukrycia
monet, to okolice sierpnia 1409 roku. A zatem wybicie półgrosza musi przypadać na

9 W. Borowski, Dwie nowe odmiany półgroszy koronnych Władysława Jagiełły, Biuletyn Numizmatyczny, 2007, nr 1, s. 27-30.
10
St. K. Kuczyński, Król Jagiełło ok. 1351-1434, Warszawa 1987, s. 118-119.251
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________
czas między rokiem 1406 (emisja ostatnich półgroszy grupy I z sygnaturą A pod koroną) a rokiem 1409, w którym, w obliczu agresji krzyżackiej, nastąpiło ukrycie depozytu
zawierającego m.in. nasz półgrosz z sygnaturą N.
W świetle tych faktów uważam, iż za najbardziej prawdopodobny czas wybicia
tej monety, należy uznać rok 1407, kiedy to w dokumentach źródłowych wzmiankowany jest mincerz Mikołaj (Nicolaus) Follisfessil
11
. Zresztą nawet Stanisława Kubiak w
ostateczności brała pod uwagę taką możliwość
12
, jednak warunkowała to wtedy (w 1972
roku) zaprzestaniem emisji półgroszy koronnych w mennicy krakowskiej po 1406 roku.
Według dr Kubiak przerwanie bicia półgroszy w Krakowie po tej dacie miało być spowodowane wzrostem cen srebra
13
. Uważam jednak, iż był to tylko pretekst do wysnucia
takiej tezy, a bardziej prawdopodobną przyczyną tego twierdzenia był brak kolejnych
półgroszy z innymi sygnaturami literowymi i brak kolejnych mincmistrzów potwierdzonych w źródłach, którym można by owe półgrosze przypisać. Jeśli bowiem spojrzymy na tę samą tabelkę i histogram jakie przytacza autorka Monet pierwszych Jagiellonów na poparcie swej tezy, widzimy, że w roku 1431, kiedy wznowiono bicie półgroszy po ponownym otwarciu mennicy, cena grzywny srebra była jeszcze wyższa
14
. Dziś
wiemy, że po roku 1406 a przed zamknięciem mennicy w roku 1414, nadal bito w niej
półgrosze. W 2002 roku zgodziła się z tym również dr Kubiak, korygując część ustaleń
zawartych w swej monografii z 1970 roku, a dotyczących półgroszy bez sygnatur pod
koroną
15
. Jednakże przedstawione przeze mnie fakty zdają się wskazywać na rok 1407
jako datę bicia półgroszy z literą N pod koroną (il. 8) i równocześnie lub bezpośrednio
po nich, podobnych półgroszy pozbawionych tej sygnatury (il. 10-11). Obie emisje
musiały być raczej krótkotrwałe o czym świadczy stosunkowo niewielka ilość zachowanych egzemplarzy tych monet.
Najprawdopodobniej równocześnie z półgroszami z ilustracji 10, lub bezpo-
średnio po nich, bito półgrosze, którego egzemplarz przedstawiam na poniższym zdję-
ciu (il. 11).

il. 11. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosz koronny bez znaków pod koroną, Kraków, 1407-1408 rok.
Skala ok. 1,5:1.
Jak widać, powrócono do tradycyjnej formy, gdzie podstawa korony łączy się z
jej bokami. Kontynuacją tych emisji były półgrosze, których jeden egzemplarz znalazł
się we wspomnianym znalezisku (il. 12).

11
S. Kubiak, Monety ..., s. 232.
12
S. Kubiak, Odpowiedź ..., s. 35-37.
13
S. Kubiak, Monety ..., s. 126.
14
Tamże, s. 128-129.
15
S. Kubiak, Analiza ..., s. 75-82.252
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________

il. 12. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosz koronny bez znaków pod koroną, Kraków, 1408-1409 rok.
Skala ok. 1,5:1.
Datę jego wybicia z dużym prawdopodobieństwem określić można na rok 1408
lub 1409, bezpośrednio przed ukryciem depozytu, na co wskazuje niemal menniczy stan
zachowania monety. Tutaj po raz pierwszy widzimy zastosowanie ośmiopromiennej
gwiazdki w legendzie, jako znaku międzywyrazowego.
Kolejną kwestią, jaką chciałbym poruszyć w swoich rozważaniach, jest datowanie półgroszy Kub. typ XI odm. 1 (il. 13).

il. 13. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosz koronny bez znaków pod koroną, Kraków, przed 1406
rokiem. Skala ok. 1,5:1.
Ta odmiana typu XI stanowiła blisko 30% wszystkich półgroszy znajdujących
się we wspomnianym przeze mnie znalezisku, była najliczniejsza, co pozwala przypuszczać, że monety te były bite przez dłuższy okres czasu. A skoro się tam znalazły,
musiały zostać wybite przed drugą połową 1409 roku, czyli przed datą ukrycia skarbu.
Moim zdaniem, wiele faktów zdaje się wskazywać na to, iż półgrosze te mogły być bite
równocześnie z monetami grupy I, czyli przed 1406 rokiem. Forma korony, a przede
wszystkim jej podstawy i górnych płatków lilii jest taka, jaka występuje na różnych
odmianach typów I-V. Znakiem międzywyrazowym jest zawsze sześciopromienna
gwiazdka, jakiej nie widzimy już nigdy na półgroszach, co do których mamy pewność,
iż są późniejsze. Występuje tylko i wyłącznie starsza forma litery A, ale i pozostałe
punce literowe bardzo przypominają te z półgroszków grupy I. Wreszcie orzeł jest także
podobny do wizerunku orła znanego nam z monet grupy I.
Reasumując uważam, iż w kontekście przedstawionych faktów, wielce prawdopodobne wydaje się:
 bicie półgroszy Kub. typ XI odm. 1 (il. 13) równocześnie z półgroszami grupy
I (typy I-V, il. 1-6), czyli przed 1406 rokiem, bez określania daty rozpoczęcia
tych emisji;253
Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły
_____________________________________________________________________________________________________________
 bicie półgroszy Kub. typ II odm. 4 (il. 8) w roku 1407 przez krótki czas;
 bicie półgroszy Kub. typ XI odm. 13 (il. 10) równocześnie z półgroszami Kub.
typ II odm. 4, lub bezpośrednio po zakończeniu ich emisji, czyli w roku 1407
lub w latach 1407-1408
16
;
 bicie półgroszy Kub. typ XI odm. 7 (il. 12) od roku 1408 lub 1409.
Nie mam w tej chwili przekonujących podstaw, poza względami typologicznymi, by twierdzić, że półgrosze Kub. typ IX odm. 1 i 2 (il. 14) powstały równocześnie
z grupą I półgroszy, ale i one według mnie zostały wybite znacznie wcześniej niż w
latach 1431-1434.


il. 14. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z krzyżykiem pod koroną, Kraków, przed 1406
rokiem? Skala ok. 1,5:1.
Moje wywody w tych kwestiach zdają się potwierdzać przypuszczenia Jerzego
Pinińskiego sprzed wielu lat
17
. Może przyszłość przyniesie kolejne odkrycia, dowody
powiększające naszą wiedzę w tym zakresie, które pozwolą jeszcze dokładniej sprecyzować chronologię bicia półgroszy koronnych Władysława Jagiełły.


16 W. Borowski, op. cit., s. 27-30, numeracja zaproponowana dla tej odmiany, nie znanej dr Kubiak,
przez autora artykułu.
17
J. Piniński, op. cit., s. 125-128.254
Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)
_____________________________________________________________________________________________________________
Witold Borowski, Comments on issue of dating half-groschens of Ladislaus Jagello
Together with growth of interest in numismatics in 19
th
c., studies on the coinage of early Jagellonian period appeared, in which were undertaken, among other
things the attempts of determination of chronology of Crown half-groschens of Ladislaus Jagello. Considerable services on this field were rendered by Franciszek
Piekosiński and Kazimierz Stronczyński. Their works, supported with thorough analysis
of documents from archives, made a source, extensively used by Stanisława Kubiak,
authoress of the monograph Monety pierwszych Jagiellonów. This work, published in
1970, is to this day the fundamental position concerning the coinage of this period.
However, chronology of some varieties of Crown half-groschens of Ladislaus Jagello
proposed in this work aroused doubts already since the moment of publishing. It was
pointed out by Jerzy Piniński in his review of this work. Stanisława Kubiak, after initial
polemics with the reviewer, finally in 2002 agreed to change chronology of some varieties of half-groschens without signatures under crown (Kub. type XI) from years 1431-
1434 on the period 1406-1414.
The author of this study, sharing the doubts of Jerzy Piniński about dating of
some varieties of half-groschens of Kub. type II to years 1396-1398, subjected to thorough typological analysis whole so called group I of these coins. Then a half-groschen
with letter N under crown (Kub. type II/4) and a very similar half-groschen without
signatures (Kub. type XI/13) were analyzed in the same way. Both coins bear completely different depiction of crown and eagle than other half-groschens with letters under
crown. On the basis of this analysis and attribution of half-groschen with letter N under
crown, it was excluded the possibility of striking this coins in years 1396-1398, during
the management of the Cracovian mint by Mikołaj Bochner.
The author thinks that signature N can mean in this case mintmaster Mikołaj
(Nicolaus) Follisfessil and presumable time of striking this coin is 1407. In further part
of the article half-groschen of type Kub. XI/1 was similarly analyzed, which have the
same attribution, that half-groschen with letter N under crown (Kub. type II/4). Both
varieties were found in hoard from the Dobrzyń district, hidden the most probably in the
second half of 1409. On this basis the author suggests probability of issue of these halfgroschens not after 1406, but before this date, that is simultaneously with coins of group I.
In closing, the author expresses hope, that future will bring new facts, discoveries, which will allow to even more exactly determine chronology of Crown halfgroschens of Ladislaus Jagello and to dispel existing doubts.
http://www.ptn.pl/htm/rozne/Borowski_www.pdf
ODPOWIEDZ

Wróć do „Numizmatyka”