Zamość, 12 X 1645 r.
Andr. Kanawezy contra consules Tarnogrodenses; Skarga wójta tarnogrodzkiego Andrzeja Canavesiego na radę miejską w Tarnogrodzie o pozbawianie go należnych praw
Komentarz: Ustrój Tarnogrodu w okresie staropolskim opierał się na prawie magde-burskim oraz prejudykatach ordynatów i ich urzędników. Do końca XVII w. nadrzędną pozycję w mieście zajmował wójt dziedziczny. Pierwszym wójtem był zasadźca i organizator miasta po lokacji – Florian Słonka, podstarości krzeszowski. Jak sądzi Ryszard Szczygieł – kierowanie całokształtem prac przy organizowaniu miasta sprawiło, że nie mógł on sprawować funkcji administracyjnych. Dlatego też szybko powołano w Tarnogrodzie radę miejską ( na mocy przywileju Zygmunta Augusta z 1569 r.). Wzorowano się tu na lubelskim modelu organizacji władz miejskich; dwóch rajców wybierał starosta krzeszowski, jako przedstawiciel króla, dwóch zaś pospólstwo. Każdy z rajców przez kwartał pełnił urząd burmistrza. Do pomocy przy administrowaniu mia-stem rajcy urzędujący mieli kolegium czterech rajców starych. Florian Słonka był wójtem dziedzicznym do śmierci, po nim, za zezwoleniem króla Stefana Batorego z 1585 r., jego syn – Stanisław. Kolejnym wójtem był Jan Jaszowski. W 1631 r. siostra Jaszewskiego, a żona Stanisła-wa Bielskiego, Anna, scedowała swoje prawa do wójtostwa po bracie za 900 złp na rzecz Andrzeja Canavesiego. Pochodził on ze starej włoskiej rodziny i był synem Hieronima Canavesiego, rzeźbiarza z Mediolanu, osiadłego w Krakowie, twórcy wielu pomników nagrobnych w Polsce. Na dworze Jana Zamoyskiego pełnił funkcję nauczyciela jazdy konnej syna kanclerza, Tomasza. Do uposażenia wójta, oprócz folwarku wójtowskiego, łaźni i dwóch domów w mieście, należała trzecia część czyn-szów miejskich. Były to sumy niemałe, np. w latach 30. XVII w. wynosiły ponad 130 złp, w 1641 r. ponad 166 złp. W 1645 r. rada miejska podjęła próbę podważenia pozycji wójta dziedzicznego, odmawiając należnych mu praw. Andrzej Canavesi pozwał rajców przed Trybunał Zamojski, oskarżając ich, iż z uszczerbkiem dla niego: nie przychodzą wzywani na elekcje i innych do tego namawiają, nie płacą mu „trzeciego grosza” i uniemożliwiają jego woźnemu wypełnianie czynności urzędowych. Wyrok Trybunału nie zachował się, lecz wiadomo, że był dla rady miejskiej niepomyślny, gdyż wójt utrzymał nadal swoje przywileje. Ponieważ ów „trzeci grosz” wiązał się z posiadaniem przez wójta majątku ziemskiego, a nie z pełnionym urzędem, po śmierci Andrzeja Canave-siego płacono go wdowie Marii Canavesi. A że kobiety w dawnej Polsce nie mogły sprawować urzędów, wdowę „Kanawezynę” zastępował wójt „uprzywilejowany”. Takimi wójtami „uprzywilejowanymi” byli m.in. „urodzony” Stanisław Serkowski (1648 r.) i „urodzony” Andrzej Czer-niechowski (1669 r.). Wyznaczali oni swoich zastępców – lentwójtów zwanych również podwójcimi. W 1701 r. wójtostwo wykupiła Anna Zamoyska, sprawująca opiekę nad nieletnim ordynatem Tomaszem Jó-zefem i od tej pory urzędy wójta i lentwójta pochodziły z wyborów.
Józef Kus
Warto przeczytać:
Depczyński W., Parafia Tarnogród, „Nasza Przeszłość”, R. 37, 1972, s. 125-207;
Depczyński W., Tarnogród 1567 – 1967. Monografia historyczno-gospodarcza, Tarnogród 1970;
Dzieje Tarnogrodu, pod red. R. Szczygła, Tarnogród 2006;
Motylewicz J., Miasta ziemi przemyskiej i sanockiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, Przemyśl-Rzeszów 1993.
Publikacja źródła: brak
Opis zewnętrzny: Oryg., jęz. łaciński, papier, o wymiarach 186x298 mm.
Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Lublinie, Trybunał Zamojski dla miast 1604-1779, sygn. 8, s. 204-206.
- med1.jpg (47.33 KiB) Przejrzano 1329 razy
- med2.jpg (51.85 KiB) Przejrzano 1329 razy
- med3.jpg (48 KiB) Przejrzano 1329 razy