Kronika Lechitów i Polaków

Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Re: Kronika Lechitów i Polaków

Post autor: Artur Rogóż »

2l6

ROCZNE.DZIEIE

ren. będąc wyzuty z Państwa własnego przez Stryia, ożenił się z Siostrą Swiatopełka, ażeby
wsparty związkiem tym Państwo swoie odzyskał: które odzyskawszy zawsze jednak radą i
pomocą iego parał się.
Po śmierci zacnego Pana Leszka Konrad Xiąże Mazowiecki Brat iego wziął w opiekę
małoletniego Synowca swego Bolesława Wstydliwego z Xięstwami Krakowskim,
Sandomirskim i innemi Ziemiami do niego należącemi lecz gdy Bolesław przyszedłszy do lat
zrzucał z siebie opiekę, i z Matką chcieli Państwa odebrać, Konrad poimał ich, i pod ścisłą
strażą w Zamku Sieciechowskim osadził. Po nieiakim czasie umknął Bolesław z pomocą
Opata Sieciechowskiego z więzienia, i odebrał Zamki Zawichostski i Sandornirski, które mu
iako własnemu Panu łatwo poddały się. Maiąc ie w mocy swoiey wezwał Henryka Brodatego
Xiążęcia Szląskiego na pomoc, za którego przybyciem długo z Konradem nie bez zniszczenia
Ziemi Krakowskiey i Sandomirskiey walczyli, niżeli go wyparować zdołali. Wygnawszy go,
przywłaszczył sobie Henryk Brodaty, za


W WIELKIEY POLSZCE. 217

Zezwoleniem Bolesława, Ziemię Krakowską i część Sandomirskiey (*) Konrad pragnący
Państw Synowcowych, tudzież maiący sobie za wstyd bydź wypędzonym, zaciągnął za
pieniądze Jaczwingów, Scolbów, Prusaków, Litwinów i Żmudzinów, i często ich na
niszczenie Ziemi Sandomirskiey nasełał, którzy ukradkiem Włości napadaiąc, łupiestwem
Kray trapili, Kielce nawet Miasteczko Biskupie z wsiami przyległemi zniszczyli.
Krakowianie i Sandomierzanie dawali im mocny odpór, i często Pogańskie i nie
Chrześciańskie woysko iego razili, (iako w Rocznych Dzieiach opisano). Wte-

(*) Tenże Henryk Klasztór Opatowski (którego Opat Gerard nie dawno został ustanowionym
Biskupem Ruskim dla Katolików), do Biskupstwa Lubuskiego przeniósł, a dobra tegoż
niegdyś Klasztoru Biskupowi Buskiemu nadane, do Lubuskiego nieprawnie przyłączył. Za
iego także czasu wszczął się zwyczay bezbożny umacniania warowniami Kościółów, i tym
sposobem Klasztor w Jędrzejowie i Kościoły w Prandocinie, w Szkalmierzu , i S. Andrzeia w
Krakowie pod Zamkiem znieważono, dobywaiac się wzaiemnie w umocnionych.
218

ROCZNE DZIEIE

dy to pierwszy raz odważyli się Poganie przez Konrada naprowadzeni łupić Polskę. Za
namowy żony zbierał wielkie skarby , które Poganom pomagaiącym mu hoynie szafował.
Roku 1228 Władysław Laskonogi Xiąże Gnieźnieński z Władysławem Plwaczem Xiążęciem
Poznańskim Synowcem swoim toczyli otwartą woynę: Zwyciężył Laskonogi i Synowca
uwięził, któren wydobywszy się z więzienia, wygnał wzaiemnie Stryia z Wieikiey Polski.
Roku 1231. powrócił Laskonogi wygnany z Raciborza, obiegł Gniezno, i przez nieiaki czas.
Dybywał: lecz niemógłszy go dostać, odszedł zasmucony, i tegoż roku przestał żyć na
wygnaniu. Plwacz zatym obiął panowanie w całey Wieikiey Polszce.
Roku 1232 Władysław Plwacz zostawszy Panem całey Wieikiey Polskiey, chcąc
wywdzięczyć się Bogu za wywyższenie siebie (ile że iuż miał dwóch Synów z prawego łoża,
Przemysława I. i Bolesława Pobożnego) i z przychylności do Kościoła Poznańskiego , w
którym Odo Oyciec iego , Bolesław Wielki, i inni przodkowie ie-


W WIELKIEY POLSZCE. 210.

go spoczywają, nadał mu swobody udzielności: "Wszystkie
włości i wło- "ścian Kościoła tego, które Biskup i
"Kapituła posiadali, lub z czasem pra- "wnie nabyć mogą;
uwolnił od wszel- "kiey robocizny, Stóyków, Straży,
"Poradlnego , Przewodów , Podwo- "dów, Sepu,
Szrepu, Stanu i wypra- "wy na woynę: wyłączył ich z pod
"Zwierzchności Palatynów, Kasztel- "lanów, Sędziów,
Podsędków tak, iż "ludzie do Kościoła należący przed
ni- "czyy Sąd nie powinni bydź pozywa-
"ni, ani stawać i odpowiadać obowią- "zani, tylko przed
własnemi Panami, "to iest przed Biskupem, Prałatami i
"Kanonikami: wyiąwszy trzy przy- "padki, w których
przez Sędziego Xią- "żęcia panuiącego, (w obecności
wsze- "lako Panów swoich) maią bydź Są-
"czeni: iednakże winy pieniężne na "któreby zostali
skazani, nie Sędzia "Xiążęcy, ale Xiądz do którego Ob.-
"żałowany należy, zyskiwać będzie. "Przypadki wyłączone
są: Nayprzód "gdyby człowiek kościołowy napro-
"wadził nieprzyiaciół na łupiestwo "Kraiu: Powtóre, gdyby
zdrayców "Kraiu taiemnie wykoczował: Trzecie,
220 ROCZNE DZIEIE

"gdyby nażycie Xiążęcia godził. Po "nieważ w przypadkach
wymienio- "nych kara śmierci i rozlew krwi za-
"chodzi, a Duchowna Osoba wyroko-
"wać nie może, przeto Sędzia Xiążę "cia Panuiącego sądzić
powinien. Po- "zwolił także Pawłowi Biskupowi i na-
"stępcóm iego kować pieniądze w mia- "steczku Krobia, nadał
mu wieś Suł- "kowa Krobia zwaną, i wolność po-
"lowania w całe Dyecezyi "
Panowie Wielkopolscy sprowadzili w roku następnym Henryka Brodatego Xiążęcia
Szląskiego i Krakowskiego, i obrali go sobie za Pana, myśląc zabić Władysława za nadanie
takowych swobód. Przed przybyciem iego spalił Władysław Zamek Bnin , a Gniezno
obwarował. Drugą przyczyną ztrącenia iego było , że mu Henryk Brodaty nie przebaczył Ran,
które dawniey w Gąsawie przez zdradę iego odniosł. Za zmową więc i wezwaniem Panów,
wszedł Henryk do Ziemiów Poznańskiey, Kaliskiey, Pyzdrskiey i Srzedzkiey, Zamek Bechow
obiął, Bnin i Szren własnym kosztem odbudował i załogami przyzwoicie osadził. W Szremie
ustanowił Borzywoia Syna Siostry


W WIEŁKIEY POLSZCE. 221

swoiey Adelaidy Margrabiny Morawskiey mieszkaiącey przy sobie (*). Tym sposobem
Henryk Brodaty z Synem swoim Henrykiem Pobożnym połączyli pod swoie Panowanie z
Ziemią Szląską, Państwa Wielkopolskie i Krakowskie.
Xiąże Mazowiecki Konrad narażony ze strony Ziemi Chełmińskiey na ustawiczne napaści
Prusaków i Pollexianow (151) za radą Gunthera Biskupa Płockiego, nadał ią na lat
dwadzieścia Szpitalnym Panny Maryi Jerozo-

(*) Którą Król Czeski Jednooki po śmierci Dippolda Margrabi wygnał ze czterema Synami z
Morawy. Borzywoia zabili potym Wielkopolanie wszedłszy taiemnie do Zamku Szremskiego:
Bolesława drugiego iey Syna zabili Poganie: Ttreci Bolesław umarł pochowany w Trzebnicy:
Dippold czwarty Syn Kakonik Magdeburski, tamże zmarły i pochowany.

(151) Z tego wspomnienia Pollexianow i t opisania ich Ziemi (pod Panowaniem Kazimierza
II.) poprzedzaiącego , zdaie się, ze Pollexianie nie są Podlasianie czyli Jaczwiugowie, lubo
niektórzy Pisarze tak mniemaią.
222 ROCZNE DZIEIE

limskiey z Domu Teutońskiego, brodę (152) i krzyż czarny noszącym, ażeby mu do
odpierania Pogan pomagali. Mimo tego, gdy Prusacy i inne Pogańskie Narody nieprzestawali
uciemiężać Ziemiów Mazowieckich, wezwał Henryka Brodatego Synowca swego, z którego,
iako i Krzyżaków, pomocą woiował z Prusakami i z innemi Poganami, i wielką im kieskę
zadał. Po tym sławnym zwycięzkie prosił go Henryk za Krzyżakami , ażeby raczył nadać im
Ziemie Chełmińską wiecznym Prawem: iakoż za wstawieniem się Henryka darował im
łaskawie rzeczoną Ziemię między rzekami Ossą, Wisłą i Drwańczą.

Roku 1258 umarł Henryk Brodaty Xiążę Szląski , Wielkopolski i Krakowski, zostawiwszy
Państwa Henrykowi Pobożnemu Synowi swoiemu iedynemu ze Świętą Jadwigą (153)
spłodzonemu, a w następuiącym roku prze-

(152) Dla tego nazywa ich Autor Brodaczami, Barbati.

(155) De Sancta Hedvigi. Wspomia Autor o Kanonizacji tey Swiętey niżey pod rokiem 1255.



W WIELKEI POLSZCZE. 223

niosł się do wieczności Władysław Plwacz. Utrzymywał on się ze szczupłey Dzielnicy, to iest
Uścia, Nakła i Szremu z przyległościami.
Tegoż roku Arcybiskup Magdeburgski obległ Zamek Lubuski, pod pozorem iakoby Henryk
Cesarz (zdobywszy go za Panowania Bolesława III.) darował Kościołowi iego: lecz pokonany
przez Wielkopolan, straciwszy wiele woyska, odstąpił ze wstydem.
Tegożroku Tatarzy zniczczyli Węgry i spalili, i nabrawszy plonu, powrócili na bezrok do
domu.
Tegoż roku Bolesław Wstydliwy Syn Leszka Xiążęcia niegdyś Krakowskiego poiął za żonę
Kingę (Kunegundę) Córkę Beli IV. Króla Węgierskiego. Powiadaią o niey , że zaraz po
urodzeniu rzekła nadzwyczajnym sposobem Ave Regina Coelorum, i potym aż do wieku od
natury przepisanego mówić przestała. Żyli w czystości i wstrzemieźliwie , póki Dusz swoich
Bogu szczęśliwie nie oddali.
Nakoniec tegoż roku Konrad Xiąże Mazowiecki w zapalczywości kazał poimać Mistrza Jana
Czaplę Scholastyka Płockiego; i skatowanego iako zło-
l
224

ROCZNE DZIEIE

dzieia powiesić: zdiętego z szubienicy i nieżywego znowu powtórnie kazał powiesić nad
Wisłą, na przeciwko Kościoła S. Benedykta, za to, że Kazimierz Syn iego (ożeniony w
piątym stopniu pokrewieństwa z Córką Henryka Pobożnego, a Wnuczką Henryka Brodatego i
Swiętey Jadwigi) bawiąc z żoną w domu Teścia zbyt długo , czas od Oyca zamierzony
przetrzymał. Obwinił Konrad Jana Mistrza i Nauczyciela Kazimierzowego, iakoby za radą i
zezwoleniem iego odważył się Syn na takowe nieposłuszeństwo, i skazał go na utratę życia.
Na zadosyć uczynienie za ten występek, darował po tym Arcybispupowi i Kościołowi
Gnieźnieńskiemu Zamek Łowicki z Powiatem na wieczność.
Roku 1240 Grzegorz IX. Papież przywołał wszystkich Arcybiskupów osobiście, a Biskupi i
Kapituły przez Pogłów (ieżeli dla słusznych przyczyn sami zjechać nie chcieli lub nie mogli)
dla zrzucenia za ich radą Fryderyka z Cesarstwa, wyklętego iuż w łońskim roku za to, że
niektórych Biskupów z własnych stolic powyrzucał, i niektórych Kardynałów uwięził, lecz
zabiega-


W WIELKIEY POLSZCE. 225

biegami i chytrością Cesarza przecięto drogi, i przywołani dostać się do Rzymu nie mogli.
Roku 1241 Bati Król Tatarski przechodząc przez Ruś do Węgier z niezliczonemi zastępami
dzikiego Narodu swoiego, część ich oddzielił przeciwko Polszce, którzy w dzień Popielcowy
Miasto i Ziemię Sandomirską zniszczyli, nieprzepuszczaiąc Płci ani wiekowi. Z równym
okrucieństwem przez Wislicę do Krakowa przyszli. Pod Opolem zastąpili im Władysław
Opolski i Bolesław Sandomirski Xiążęta (154) i bóy rozpoczęli, lecz przewyższaiącey liczbie
i woli Boskiey oprzeć się nie mogąc, pierzchnęli. Oddział ten Tatarów zniszczywszy
Sieradzką, Łęczycką Ziemię i Kuiawy, wkroczył do Szląska. Henryk Pobożny Xiąże Szląski,
Wielkopolski i Krakowski, zastąpił im z licznym i zbroynym woyskiem w polu pod Zamkiem
Lignickim, i w nadzieię Boskiey pomocy starł się z niemi mężnie: lecz z dopuszczenia

(154) Boleslaus Oppoliensis et Vladislaus Sandomiriensis Duces, imiona Xiążąt przełożone
mylnie , poprawiliśmy.
15
226

ROCZNE DZIEIE

Boga (któren niekiedy Prawowiernych za grzechy chłoszcze) waleczny Xiąże straciwszy
wiele woyska zabity, poległ wraz z Xiążęciem Boleslawem Szeplota zwanym (155). Sam zaś
Król Tatarski Bati wkroczył do Wegier. Zastapili mu Królowie Wegierscy Bela i Koloman
Bracia: ale straciwszy znaczna cześć woyska cofnęli się: a Bati przeszedł nawet Dunay, i
dlużey niżeli przez rok trapiąc Wegrów, bez względu na wiek i pleć od mała do wiela
okrutnie zabiiaiąc, sroga kleske Narodowi zadal, i Miasta nielitosciwie
zniszczył.
Bolesław Łysy pierworodny Syn Henryka Pobożnego zabitego przez Tatarów, z łagodności
Oycowskiey wyrodny , a drapieżny iako zwierz, nastąpiwszy na Państwa Oyczyste (wspólnie
z Braćmi Władysławem, Konradem i Mieczysławem ) srogo zaczął panować nad
Wielkopolanami: przenosząc nad nich Niemców, rozdawał im obszerne włości bezprawnie:
Wielkopolanie też wypowiedzieli mu posłuszeństwo, i

(155) Bolesaw Szeplota Siostrzeniec Henryka Pobożnego.


W WIELKEI POLSZCE. 227
porzuciwszy go, przyięli dobrowolnie Przemysława I. i Bolesława Pobożnego Synów
Władysława Plwacza iako Panów swoich naturalnych , którym naypierwey Zamek
Przemęcki, odebrawszy go Bolesławowi, poddali.
Swiatopełk ów Zmiennik, co bezwstydnie i bezprawnie sam się zrobił Xiążęciem Pomorskim,
niegodziwym podszczuwaniem odwiódł od posłuszeństwa Prusaków Chrzesnych
podległych Krzyżakom; z któremi połączywszy się uderzyli niespodziewanie na Niemców, i
wiele ich nieprzepuszczaiąc płci ani wiekowi ubili. Mszcząc się tego Krzyżacy, połączywszy
się z Xiążętami Wielkopolskiemi, zdobyli na Swiatopełku Wissogrod i Czartowiec, tudzież
Nakło, (które w małoletności Przemysława i Bolesława zdrada opanował ) odzyskali, i
Xiążętom zwrócili. Działo się to roku 1243, kiedy Przemysław I. Xiąże Wielkopolski
Zamek Zbąszyn budował
Tegoż roku Konrad Xiąże Mazowiecki naszedł Dyecezyą Krakowską, i złupiwszy wsie do
Kościoła należące, popaliwszy Dwory Biskupie i Welkie szkody Kościołowi uczyniwszy,
wró-
15*
228

DZIEIE ROCZNE

cił do domu bezkarnie. Wyklął go za to Prandota Biskup Krakowski (w roku przeszłym
obrany i poświęcony) co Pełka Arcybiskup Gnieźnieński potwierdził.
Xiąże Pomorski Swiatopełk z obowiązku pewney umowy oddał był Krzyżakom Mszczuga
Syna swoiego w zakład, którego w tym czasie wywieziono do Niemiec, gdy Oyciec
zapomniawszy umowy i przyrzeczenia, ważył się znowu podbudzać Prusaków.
Tegoż roku Konrad z Mazurami swemi naszedł Ziemię Sandomirską: Bosław Wstydliwy
Synowiec iego ztoczył z nim bóy u Schodołu, i wygnał go z Państwa swoiegó.
Roku 1244 Swiatopełk, przekupiwszy niektóre osoby, kazał spalić zdradziecko Czartowiec,
Miasto Chełmińskie, i wkrótce wkroczywszy z Prusakami do Kujaw, wiele Chrześcian
niegodziwie pozabiiał, wielu poimał, i kray zniczył pożogami. Żołnierze dwóch Braci
Franciszkanów zabili.
Nie długo potym Przemysław I, Xiąże Wielkopolski poiął w małżeństwo Jadwigę Córkę
Konrada Kędzieżawego (któren był Synem Henryka

229

W WlELKIEY POLSZCE.

Pobożnego zabitego przez Tatarów (156) krewną w stopniu czwartym i piątym). Po
uroczystościach weselnych Rycerstwo Wielkopolscy wzięli Zamek Kalisz i Xiążęciu swemu
oddali; trzymał go albowiem dotych czas Bolestaw Łysy Xiąże Szląski, niechcąc go wrócić
Bolesławowi IV. Bratu iego. Pomorzanie także wrócili mu dobrowolnie Santok stary, któren
niegdyś dla Henryka Pobożnego , a potym dla Bolesława Łysego Xiążąt Szląskich
utrzymywali.
Tegoż roku wszyscy Panowie Wielkopolscy iednomyślnie obruszyli się

(156) Filiam Conradi Henrici Ducis Slesioe quem Tharthari occiderunt, czytam Flliam
Conradi Crispi (Filii Henrici Ducis etc. lubo mniemałbym, że Konrad był Bratem, Henryka
Pobożnego: ale że Autor powiedział wyzey (pod rokiem 1238.) ze Henryk Brodaty iednego
tylko Syna zostawił, to iest Henryka Pobożnego , przeto nazywamy go Synem tegoż Henryka
Pobożnego wymienionym wyżey pod rokiem 1241. Naruszewicz mieni tegoż Xiążęcia
Konrada bezpotomnym, leez Autor powtarza niżey pod rokiem 1249, że miał Córkę za
Przemysława I, wydaną.
230

ROCZNE DZIEIE

przeciwko Kościołowi Poznańskiemu, chcąc go wyzuć ze swobod, o których wyżey
mówiliśmy, przez Władysława Plwacza nadanych, i listem potwierdzonych. Biskup z
Kapitułą ulegli na czas ich zapalczywości, lecz w roku następuiącym Xiążęta Przemysław L.
Z Bratem,na prośbę Xiedza Bogufała ?. Biskupa i Kapituły, potwierdziwszy łaskawie List
Oycowski rzeczony, swobody i wyłączenia nadaiący, kazali obwołać na targach, ażeby pod
karą był utrzymywany. Potym nazaiutrz po święcie Świętego Woyeiecha , Przemysław I.
przypasał Miecz Rycerski Bolesławowi Bratu swoiemu, w Kościele Gnieznińskim pod czas
Mszy przez Xiędza Pełkę Arcybiskupa czytaney.
Roku 1247 Bolesław Łysy Xiąże Szląski wpadłszy do Wielkiey Polski zbudował Zamek
Kopaniczę nad rzeką Odrą. Przemysław i Bolesław wyszli przeciwko niemu z woyskami
swoiemi, lecz nim przyszło do boiu, zgodnym, sposobem dla miłości pokoiu dali mu trzy
Zamki, Santok, Międzyrzec i Zbąszyń.
Nie mógł strawić Konrad Xiąże Mazowiecki, że był pobity od Synowca swego pod
Suchodołem, i niechcąc

231

W WIELKIEY POLSZCE.

tey hańby mimo się puścić, wolał skażonym sumnieniem Boga obrazić, niżeli się pohamować
od zemsty. Przybrawszy więc liczną zgraię Litwinów, naszedł Kraie Synowcowe: zastąpił mu
Bolesław Wstydliwy pod Zaryszowem i krwawy bóy ztoczył: lecz gdy nieszczęśliwie
zwyciężonym został, Litwini z Mazowianami wielu Sandomierzan i Krakowian ubili i w
niewolą zagarnęli.
Tegoż roku Przemysław I. i Bolesław podzielili się Wielką Polską w ten sposób: Bolesławowi
dano Zamek Kaliski z przyległościami i kraiem między Prosną i Przemętą, tudzież Zamek
Przemecki z przyległościami z północney strony po Rzekę Wartę aż do Moszyny i do bagna
Sępno zwanego, ztamtąd po rzeki Lanhę i Obrę: Pod Panowaniem zaś Przemysława I.
została reszta Ziemi Gnieźnieńskiey i Poznańskiey z przyległościami. Poprzysięgli sobie
Xiążęta wzaiemnie, że ieden drugiego Państwa nienaruszy: co Bogufał II. Biskup Poznański,
na ich żądanie, klątwą obostrzył przeciwko temu, którenby z nich ważył się przywłaszczać
sobie bynaymniey w dziel-
232 ROCZNE DZIEIE

nicy Bratenskiey. Lecz ani przysięga , ani klątwa nie zabespieczyła tego Działu , zwalono go ,
iako powiemy niżey.

Tegoż roku Barnym Xiąże Słowiański, czyli Kaszubów, obległ Zamek Santok. Pospieszył
Przemysław I. przeciwko niemu, przybył i Bolesław Łysy Xiążę Szląski, do którego rzeczony
Zamek należał. Barnym widząc to odstąpił oblężenia, a Bolesław Łysy wrócił natychmiast
Przemysławowi Santok dobrowolnie, przez wzgląd na waleczność i czuyność iego.

W kilka dni potym Bolesław Xiąże Kaliski odzyskał Zamek Lędzki do Zakonników
tamecznych należący , któren Kazimierz Xiąże Kujawski i Łeczycki, Syn Konrada
Mazowieckiego, umocniwszy trzymał.

Konrada Xiąże Mazowiecki Oyciec Ziemowita i Kazimierza dopiero wspomnianego, umarł w
tym Roku zostawiwszy Ziemowitowi Xięstwo Mazowieckie: Lecz Kazimierz w czasie kiedy
Zimowit z Matką zatrudnieni byli pogrzebem Oyca, opanował nie spodziewanie Łęczyce,
Spicymierz i Rosprze.


W WIELKIEY POLSZCE. 233

Roku 1258 Jakób Archidyakon Leodyiski, Kapelan i Nuncyusz Papiezki w Polszce, Prusiech i
Pomeranii, złożył Sobor we Wrocławiu: znajdowali się tam Pełka Arcy-Biskup Gnieźnieński
, Tomasz Wrocławski, Bogufał Poznański, Prandota Krakowski , Michał Władysławski, Piotr
Płocki, Nankier Lubuski, i Henryk I. (świeżo obrany z Opata ) Chełmiński Biskupi: za
których zdaniem i zgoda, pozwolił Jakób Polakom pożywac mięso od Starozapustney
Niedzieli do Wielkiego postu; albowiem podług obyczaiu pierwiastkowego Kościoła należalo
pościć te dnie: lecz ze wiele Osób nie zachowuiąc postu podpadali klątwie z
niebespieczeństwem dusznym , przeto dano im to uwolnienie. Pełka Arcybiskup z
Biskupami i Duchowieństwem swoim złożyli naraz, piątą część trzechletnich dochodów
swoich, i przez Brata Gotfryda Penitencyaryusza Papiezkiego posłali na wsparcie Kościoła
Rzymskiego; albowiem Innocencyusz IV. złożywszy z Cesarstwa Fryderyka II. na Zborze
Lugduńskim , użył przeciwko niemu siły świeckiey.
234 ROCZNE DZIEIE.

Tegoż roku Bogufał II. Bikup Poznański wziął od Ziemowita Xiążęcia Mazowieckiego wieś
Kozłowo w długu, któren za Oyca winien był zapłacić.

Xiąże Przemysław I. poimał Tomasza Kasztelana Poznańskiego, Tomisława i Sędziwoia Syna
iego Cześnika Herbu Nałęcz, i w kaydany żelazne okutych osadził w Zamku Gnieźnieńskim.
pod strażą dozorców więzienia? albowiem zamyślali z wspólnikami swemi wygnać
Przemysława I. z Bratem? a Bolesława Łysego Xiążęcia Szląskiego sprowadzić; lecz zamiary
ich złośliwe lubo taiemne czuynością Xiążąt zniweczone zostały.
Roku 1249 Przemysław I. odbudował Zamek i Miasto Poznań koło Kościoła Wielkiego; a
Bratu wydzielił Gniezno (137) Gredcz czyli Gedcz, Biechow, Ostrów, Nakło, Uszcie,
Czerniow i Szrem: któren mu zato ustą-

(137) Pierwszy podział uczyniony w roku 1241 zwalono, iako Autor wyżey pod tymże
rokiem zapowiedział. Potym powtórnym podziale przestaiąc Autor nazywać Bolesława
Pobożnego Xiążęciem Kaliskim, tytułuie go. Gnieźnieńskim.


W WIEŁKIEY POLSZCE.

235

pił część swoią w Ziemi Kaliskiey, iako Bolesławowi przylegleyszą.

Tegoż roku Bolesław Łysy Xiążę Szląski, chcący się pomścić na Bracie swoim Henryku
Xiążęciu Wrocławskim (któren go przed nieiakim czasem za bezprawia popełnione poimał, i
związanego trzymał w wieży zamku Lowitz pod ścisłą strażą) nadał nierozmyślnie
Arcybiskupowi Magdeburskiemu Zamek Lubusz znakomity i mocny, należący do
Mieczysława Brata swoiego (któren w Kościele S. Piotra pod tymże Zamkiem pochowany
spoczywa) za posiłki, z których pomocą koniecznie usiłował wygnać z Państwa tegoż
Henryka. Pierwszym iest Bolesław Łysy, co Niemców wprowadzać zaczął do Polski (138),
nadawał im Włości i Zamki, ażeby mu pomagali przeciwko własnym Braciom, z któremi
zawsze woiował. On także Sythawę i Gorlice nierostropnie od Xięstwa Szląskiego postradał.
Tegoż roku Władysław Kazimie-

(158) Cepit primo Theutonos Poloniam inducere, rozumieć się ma do swoiey dzielnicy w
Poszce, która się teraz Szląskięm nazywa.
236

ROCZNE DZIEIE

rowicz Xiąże Opolski chciał zastawić Zamek Rudzki z Powiatem (159) (któren zabrał był
Władysławowi Plwaczowi, kiedy był na wygnaniu z Synami) Kazimierzowi Xiążęciu
Kujawskiemu za pięćset Grzywien, które Mieczysław Brat Opolskiego (ożeniony z Siostrą
Kujawskiego) wziąwszy na wiano, przekazał Testamentem, żeby Władysław Opolski
Kujawskiemu powrócił: lecz gdy Posłowie Kujawscy zwłóczyli obięcie Zamku, Przemysław
I. odegnawszy Poslow obydwoch Xiążąt, odzyskał Zamek Rudzki poddany sobie przez
Załogę(*)
Tegoz roku Konrad Xiążę Głogowski z obawy Brata Bolesława Łysego,

(*) W tym czasie pierwszey nocy po święcie S. Jana Chrzciciela, Ja Bogufał Biskup
Poznański , (160) lubo grzesznik, słyszałem w obiawieniu mówiącego do mnie pewnego Za-

(159) Potym Ziemią Wieluńską nazwany.
(160) W inney Kronice (następuiącey w Rękopismie Willanowskim po Kronice niniey-szey)
powtórzono toż samo obiawienie z dodatkiem: "quod a Deo Converti postulans, hoc ipsum
quibusdam meis Capellanis revelawi expergescens do Somno.


W WIELKIEY POLSZCE. 237

któren (ażeby mu nie dać dzielnicy ) myślał go poimać, a nawet i zabić, zchronił się do
Przemysława I. Zięcia

konnika: "Po dwudziestu piąciu leciech cała Polska dokonaną zostanie," a gdym nalegal na
niego usilnie, żeby wytłómaczył czyli na dobrą czyli na złą stronę ma być dokonana ?
odpowiedział: "Nie" dodał iednakże "że i Papież będzie dokonany" it.d.

Z tego obiawienia wniósł Sommersberg , ze Kronika ninieysza iest dziełem Bogufała II.
dokńczonym tylko przez Baszka: Równym prawem możnaby przyznać i drugą Kroniczkę
(nastepuiącą w rękopismie, i u Sommersberga na karcie 83. wydrukowaną,) w którey tenże
sam przypis znayduie się: z różnicą iednakże, że w Rękopismie mówi Autor in prima persona,
a w Edycyi Sommersberga powtórzono in tertia persona.
Okoliczność czasu ( to iest walka miedzy Władzami Duchowną i Swiecką, kiedy
Innocencyusz IV. Papież ogłosił Krucyate przeciwko Cesarzowi Fryderykowi II.) mógły
być powodem do takowego obiawienia, które lubo się nie ziściło, wszelako Autor, a raczey
mniemam iaki przypisnik, umieścił go w Rocznikach ninieyszych.
238 ROCZNE DZIEIE

swoiego :któren go uprzeymie i z uszanowaniem utrzymywał, i nadał mu Zamek Bytom nad
Odrą niedaleko Głogowa , któren własnym i Brata swego. Xiążęcia Gnieźnieńskiego ludem
odbudował. W czasie tey roboty Przemysław poimał Bolesława Łysego i uwięził.
Powróciwszy do Poznania wydał za rzeczonego Konrada rodzona Siostrę Salomea. Na
weselu znaydowali się Pełka Arcybiskup Gnieźnieński i Bogufał Biskup Poznański przy
którey uczcie Tomasz Kasztelan Poznański z Synami, za poreką, na wolność wypuszczeni.
Roku 1250. w miesiącu Styczniu Jadwiga Matka Xiążąt Przemysława I. i Bolesława umarła.
Tegoż roku w Miesiącu Czerwcu Xiąże Przemysław I. uwięził Brata Bolesława , i wszystkie
iego Zamki mianowicie Gniezno, Naklo, Uszcie, Czernieiów, Szrem, Biechów i t. d. poddały
mu się dobrowolnie.
Tegoż roku Konrad Xiąże Głogowski z Bytomia, poimał Brata swego Henryka Xiążęcia
Wrocławskiego, za to, że obiecawszy mu pod przysięgą odzyskać dzielnice iego od
wspólnego Bra-


W WIELKIEY POLSZCE.

239

ta Bolesława Łysego) nieuskutecznił tego; wszakże dawszy zakładników z przyrzeczeniem,
że iaka cześć Państwa dla niego albo od Brata Bolesława wyiedna, albo mu z własnego
udzieli uwolnionym został.
Roku 1251 Bolesław Łysy uwięził i oddał Niemcom pod Straż Hynkę Syna Muzona
Kasztelana Krosnińskiego którego zdawał się szczegulniey miłować dla wymuszenia na nim
pieniędzy, które na zapomożenie Niemców przeznaczał. Wzgardzili nim za to Polacy (161 ) i
przystali do Brata iego Konrada, poddawszy mu Miasto Krosno i inne Zamki.
Tegoż roku Przemysław I. wydał Zuzannę Siostrę swoią za Władysława Xiążęcia Opolskiego,
w piątymi czwartym stopniu spokrewnioną.
Tegoż roku niektórzy Opryski z Zamku Lubuskiego, przyszedłszy w okolice Zamku
Zbąszyna dla łupu chcieli zaiąć bydło iednemu Pasterzowi któren im rzekł: "Czemuż dla
małey zdobyczy większe rzeczy mimo

(161) Ostrzegliśmy iuż wyżey, że ta część Polski nazywa się teraz Szląskiem.
224

ROCZNE DZIEIE

"puszczacie ? oto teraz w Zamku Zbą- "szyńskim trzech tylko
Strożów! o- "czekuią przybycia więcey."
Dowiedziawszy się o tym Hultaie, udali iakoby na Strażą do Zamku przyszli i opanowali go.
Skoro się Przemysław I. dowiedział o tym zrana, natychmiast ruszył wszystkę Szlachtę i
Pospólstwo, i przybywszy obległ łupieżców w Zamku: którzy widząc śmierć przed oczyma,
poddali się na miłosierdzie. Łaskawie obszedł się z niemi Xiąże, darował ich życiem, i
odzyskawszy Zamek, pozwolił im wrócić do domu.
Roku 1252. W święto S. Szczepana Męczennika, Przemysław I. Konrada Xiążęcia
Głogowskiego Zięcia swoiego, przyozdobił pasem i mieczem Rycerskim, w Kościele
Poznańskim, pod czas Mszy przez Bugufała Biskupa czytaney.
Tegoż roku Barnim Xiążę Pomorski opanował podstępnie Zamek Drdzeń, lecz miesiąc nie
wyszedł, a Przemysław I. odebrał go mocą.
Roku 1253. w miesiącu Lutym Bogufał II. Biskup Poznański dokonał , żywota we wsi
Kościelnej Solec. Lubił



W WIELKEI POLSZCE. 241

Lubił czytać we dnie i w nocy Xięgi uczone, których maiąc nie mało, pilniey niżeli skarb iaki
chował, a potym ie Kościołowi Poznańskiemu odkazał. Zacny ten Biskup w drugim roku
urzędowania Chór Kościoła Poznańskiego zrysowany rozebrał, i nowy z fundamentu
wymurował: był Biskupem lat dziesięć i tygodni dwadzieścia sześć (162). Po śmierci iego
Kanonicy zgromadziwszy się na obranie nowego Biskupa, obrali sposobem Kompromissu,
Piotra Dziekana Poznańńkiego, męża cnotliwego i pobożnego. Lecz że Kardynał Hugo, Legat
Papiezki, zakazał był Arcybiskupowi Gnieźnieńskiemu potwierdzać nowo obranych
Biskupów, przeto Kapituła wyprawiła Posła do Legata z prośbą o pozwolenie Arcybiskupowi
potwierdzenia swego obranego Biskupa, co łatwo otrzymali. Gdy Posłowie z tym powrócili ,
Pełka Arcybiskup naznaczył ktemu pewen dzień do Sławna, lecz Jan Archidyakoń Poznański
i Bogumił Ka-

(162) Gdyby Bogufał II. pisał Kronikę, wspomniałby to zapewne Baszko w tym mieyseu
między iego pochwałami. 16
242

ROCZNE DZIEIE

nonik Poznański, oraz Archidyakon Gnieźnieński sprzeciwili się temu, zarzucaiąc, że pomimo
i bez nich Elekcya stanęła, którey uchylenia żądali. W pośród tych trudności Oppiso Opat
Messeński Legat Apostolski na tedy, wezwał do siebie obie strony do Wrocławia , i
skłoniwszy ich do iedności pogodził. Obydwa Archidyakonowie przeciwni zezwolili na
wybór rzeczonego Piotra Dziekana, którego wybranie Legat władzą Apostolską
potwierdziwszy , Arcybiskupowi obrządek poświecenia polecił.
Tegoż roku Innocenty IV. Papież podczas Mszy, którą w Kościele Sgo Franciszka (w Assyżu)
odprawił, Kanonizował S. Stanisława Sławnego Męczennika , gdzie pomiędzy innemi
Cudami stał się następuiący. Pod czas Mszy Papiezkiey przyniesiono do Kościoła Ciało
pewnego zmarłego: na płacz i ieki krewnych nieboszczyka, padł Papież na kolana przed
Ołtarzem, i modląc się prosił ze łzami w te słowa:
"o Błogosławiony Franciszku! na "przekonanie, że wszystko
co o Swię- "tym Stanisławie pierwszym Polskim
"Męczenniku słyszeliśmy prawdziwe


W WIEŁKIEY POLSZCE. 243

"iest, wskrześ tego Cudzoziemca!" Wstał
natychmiast zmarły i przemówił: Benedictus Deus.
Tegoż roku w Swięto Wielkanocne uwolnił Przemysław I. z niewoli Brata swoiego
Bolesława, i na zjeździe w zamku Gedz, w obecności Pełki Arcybiskupa i wszystkiey
Szlachty Wielkopolskiey, wydzielił mu Gniezno miasto Stołeczne, Kalisz, Rudę, Pyzdry,
Srodę, Bnin, Biechów, Gedcz, Poprednyska i Klecko.
Zacząwszy od tegoż Święta, aż do Swięta S. Jakóba, (pory zwyczayney żniwa ), padał deszcz
we dnie i w nocy. Wody tak zalały, że ludzie pływali po polach i drogach, a żniwiarze
wybierali wzgórki do składania snopów. Ryby w polach, bruzdach i w chałupach łapano. W
tedy Ziemia Wizka naiazdem Pogan i powodziami zniszczona została. Potym zaś w święto
Wszystkich Swiętych, gdy Piotr obrany Biskup Poznaski z Kapitułą po Mszy zasiadł,
zagrzmiało.
Tegoż roku na prośbę pewnego Obywatela z Gąbina, przeniósł Przemysław I. mieszkańców
bliskich Kościoła większego we Szrodzie, do wsi
16*
244

ROCZNE DZIEIE

Kościelney za Wartę, gdzie dawniey założył był Miasto , okopami obwarował i twierdzami
umocnił- W zamian zaś wsi, w którey to miasto założył, nadał Kościołowi Poznańskiemu
Szrode.
Tegoż roku Piotr obrany Biskupem Poznańskim , i Witus Zakonu Dominikanów Biskup
Litewski naypierwszy, poświęceni na Biskupów przez Pełkę Arcybiskupa Gnieźnieńskiego.
Roku 1254 Oppiso Opat Messeński Legat Stolicy Apostolskie rzucił klątwę na Przemysława
I. i zapowiedział Kościoły w Państwie iego za to, że pod bytność iego w Szląsku, kazał złupić
Oleśnicę, miasteczko z powiatem, należące do Henryka Xiążęcia Wrocławskiego: za pięćset
grzywien srebra, które Henryk obowiązany był zapłacić mu, wykupna pewnego Niemca z
niewoli. Trwała zapowiedź od Soboty po Reminiscere, do Srody po Judica, póki
rozgrzeszywszy Xiążęcia nie uchylono klątwy.
Tegoż roku przeniósł się do wieczności z żywota doczesnego Piotr Biskup Płocki: obrano na
iego mieysce


W WIELKIEI POLSZCE. 245

Proboszcza tamecznego Gołek zwanego i powięcono.
Tegoż roku 8. Maia obchodzono uroczyście w Kościele Krakowskim i ogłoszono
Kanonizacyą S. Stanisława Męczennika. Święte Kości, które dotąd od męczeństwa iego przez
sto ośmdziesiąt trzy lat i pół spoczywały w ziemi, ze czcią wydobyto czyli podniesiono,
cząstkami ich obdarzono Kościoły, reszta z głową pobożnie są zachowane w zamknięciu.
Obecnemi byli ogłoszenia Kanonizacyi i podniesieniu z włoków, Wielebni Oycowie Oppiso
Opat Messeński Legat Innocentego IV. Pełka Arcybiskup Gnieźnieński, Prandota Krakowski ,
Tomasz Wrocławski, Walimirz Władysławski, Andrzey Płocki, Wit Dominikanin Litewski
Biskupi, Gerard bywszy Opat w Opatowie Biskup Ruski naypierwszy. Tudzież zacni Panowie
Kazimierz Xiąże Kujawski i Łęczycki, Przemysław I. Xiąże Wielkopolski (163), Ziemowit
Xiąże Mazowiecki, Bolesław Wstydli-

(165) Przemisl Dux Plocensis Polonicoe, czytam Przemisl Dux Majoris Polonice, albowiem
ieszeze w tedy dzielnica Xiążat Mazowieckich na Płocku nie istniała.
246

ROCZNE DZIEIE

wy Xiążę Krakowski i Sandomirski. Biskup zaś Poznański nie był na tey uroczystości ,
albowiem paraliżem tchnięty w miesiącu Kwietniu, umarł 5 Maia. Nastąpił po nim Bogufał
III. z Cniże Kunelina, którego obranie potwierdził Pełka Arcybiskup Gnieźnieński w
Kurzelowie.
Tegoż roku Prześwietne Xiążęta Bolesław Wstydliwy Krakowski, i Władysław Opawski, z
własnym woyskiem i z Rusinami, Ziemię Opawską, (którą Przemysław Król Czeski Jednooki
zwany przywłaszczył sobie) ogniem i mieczem zniszczyli.
Przemysław I. z Bolesławem, Xiążęta Wielkopolscy, i Konrad Głogowski, zniszczyli Kray
Henryka Xiążęcia Wrocławskiego za Odrą i Lesznicą, koło Trzebnicy i Widawy,
nienaruszaiąc wcale Dóbr Kościoła,
Kazimierz Konradowicz Xiąże Kujawski, Łęczycki i Sieradzki poimał Ziemowita Brata
swego z żoną i uwięził.
Roku 1255. w Niedzielę Rerniniscere Bogufał III. z Kurzelowa, poświęcony na Biskupa w
Kościele Lendzkim , przez Wielebnego Oyca Pełkę


W WIELKIEY POLSZCE. 247

Arcybiskupa: obecni byli przy tym Tomasz Wrocławski, Walmierz Władysławski , i Andrzey
Dominikanin Chełniński, Biskupi.
Tegoż roku Kazimierz Xiąże Kujawski wypuścił z więzienia Ziemowita Xiążęcia
Mazowieckiego, pogodziwszy się z nim po Bratersku.
Tegoż roku w nocy Błogosławionego Michała Archanioła , Mszczug Syn Swiatopełka
Xiążęcia Pomorskiego , opanował Zamek Nakło, zdradą iakowegoś Kuszownika. Przemysław
I. z woyskiem swoim i Bolasława Brata, i z Kazimierzem Xiężęciem Kujawskim obiegli
rzeczony Zamek: Bolesław Wstydliwy Xiąże Krakowski przysłał im także na pomoc tysiąc
Ludzi, a Ziemowit Xiąże Mazowiecki Ośmset. Widząc trudność dobycia tego warownego
Zamku, Przemysław I. z Kazimierzem zbudowali na przeciwko od zachodu drugi Zamek , i
osadziwszy go naywalecznieyszymi i nayśmielszemi ludźmi, (ażeby go strzegli, a wchodu i
wychodu ze starego ile możności przeszkadzali), powrócili do Domu. Obydwóch Zamków
osady zcierały się i walczyły: w jedney utarczce Pakosław
248

ROCZNE DZIEIE

Strzednicki i Herman naymężnieysi Przemysławowscy Rycerze zabici, i Pomorzan wielu
wtedy i winnych potyczkach zginęło.
Roku 1256 Przemysław I. na czele woyska swoiego i Braterskiego połączył się z
Kazimierzem Kujawskim pod Nakłem: gdzie naradziwszy sie, poszli dobywać Zamku
Raciąża , do którego schroniło się wiele ludzi z teyże Kasztelani dla ocalenia życia i maiątku.
Podpaliwszy ten Zamek poczęli go ze wszystkich stron dobywać. Zamknięty lud w zamku,
nie mogąc szerzącego się pożaru ugasić, unikaiąc skwaru, uciekali iak mogli do obozu
oblegaiących, poddaiąc się dobrowolnie w niewolą, dla ocalenia życia i wielu iednakże
ogarnieni od ognia , nie mogąc się uratować, spaliło się nieszczęśliwie z Zamkiem i ze
wszystkim w nim znayduiącym się.
Tegoż roku w post wielki Swiatopełk Xiąże Pomorski z Bratem, z Synami, i z woyskiem,
przyprowadziwszy zapasy do Nakła, i złożywszy ie w Starym Zamku, przedsięwziął dobywać
nowy naprzeciwko wybudowany: chcąc tego pożarem dokazać, ka-


W WIELKIEI POLSZCE. 249

zał sprowadzić Drwa Sosnowe suche i w okopy narzucać. Gdy to ludzie iego uskutecznili i po
więcey drew odeszli, Osada z twierdzy wypadłszy, drwa z okopów powyrzucali i sami ie
spalili; przeto Pomorzanie przestali drew znosić, ale okrywszy się lśkniącemi Tarczami i
różnemi machinami, dobywali Zamku mocą, a procowe kamienie i inne drobnieysze rzeczy
na broniących go ciskali. Roziątrzeni Pomorzanie spaleniem Zamku Raciązkiego z ludźmi
usilnie dobywali od szostey godziny ranney do Nieszporów; ale Boskie miłosierdzie
zasłaniało cudownie poczciwą Osadę Zamkową, mężny odpor daiącą, i walczącą słusznie za
Oyczyznę przeciwko nayniepoczciwszemu zdraycy. Ubili dwudziestu Pomorzan, ranili
dziewięciu, resztę odparłszy rozpędzili; Zdrayca powrócił do domu ze stratą w ludziach i ze
wstydem. W następuiącą krzyżową Niedzielę, rozstawiwszy koło nowey Twierdzy zasadzki,
kazał wystąpić żołnierzom swoim ze starego Zamku i wyzywać tamtych do boiu: gdy się
ruszyli, żołnierze Swiatopełka udaiac iakoby się do swoiego Zamku co-
250 ROCZNE DZIEIE

fali, odciągali tamtych za sobą od nowey twierdzy: a gdy Swiatopełk pomiarkował, że im
trudno było wrócić do swoiey Twierdzy, wypadł z zasadzek , i otoczywszy ich licznym
woyskiem pobił, pozabiiał, poranił, poimał: iednakże mimo tego zdradzieckiego zwycięztwa
niemógł dostać Zamku.
Tegoż roku w wilią święta S. Jakóba, przybył Przemysław I. z Panami swemi do Kczyny,
swoiey wsi, dla umowy ze Swiatopełkiem o odzyskanie Nakła. Znaydował się tam także Brat
Poppo Krzyżak Zakonu Teutońskiego, krewny Przemysława w czwartym stopniu przez
Matkę (*), któren iako pośrednik nakłaniał obie strony

(*) Trzeba wiedzieć, ze ieżeli Matka Przemysława I. a Żona Władysława Plwacza była ( iak
powiadaią) Siostrą Swiatopełka, Brat Poppo byłby krewnym iego w trzecim stopniu : i tak
koniecznie bydź musi: alboteż, że Władysław Plwacz i Swiatopełk mieli dwie Siostry rodzone
za żony, albowiem Mszczug Syn Swiatopełka nazywa Przemysława I. i Bolesława Braćmi
Ciotecznemi, i Przemysławowi II. Syuowi Przemysława I. zapisał Xięstwo Pomorskie:


W WIELKIEY POLSZCE. 25l

do zgody. Swiatopełk pomiarkowawszy że niemogłby się utrzymać przy Zamku Nakielskim
zdradą podchwyconym , ( dla ustawicznych przykrości i napaści, które z nowey twierdzy
czyniono), oddawał go, żądaiąc pewney summy na wynadgrodzenie wydatków w nim
poczynionych. Obadwa spuścili się na wyrok Brata Poppona, przyrzekłszy dotrzymać wiernie
i niewzruszenienie cokolwiek on postanowi. Poppo więc wyrokował, że gdy Swiatopełk odda
Zamek Nakielski Przemysławowi, a Przemysław zobowiąże się wypłacić mu w umówionych
czasach pięćset grzywien Srebra , powinni zachowywać się w pokoiu i zgodzie. Zjechali się
więc razem bezbronni między starym i nowym Zamkiem, i pocałowali się wzaiemnie: Wszedł
Przemysław do starego Zamku w sam dzień S. Jakóba , którego sam Swiatopełk wprowadził,
uprzeymie przyiął i Za-

bydź także może, iż Swiatopełk miał za sobą Siostrę Władysława Plwacza, a przeto Synowie
iednego i drugiego byli Braćmi Ciotecznemi: ale nie znayduię nic pewnego w tei mierze,
szladu nawet nie ma , z ktorey Rodziny Poppo pochodził.
252 ROCZNE DZIEIE

mek oddał. Przemysław zaś wydał ma dziewiąciu zakładników maiących zostawać póki
piąciuset grzywien niezapłaci. urobiwszy takowy pokóy roziechali się.
Nakoniec w tymże roku po święcie S. Michała, gdy Xiądz Tomasz Biskup Wrocławski, wzór
Duchowieństwa Polskiego! nocował w Górze, włości Opata Panny Maryi na Piasku, (dla
poświęcenia nowego Kościoła) Xiąże Szląski Bolesław Łysy z błachych powodów,
poduszczony diabelską złością i radą Niemców, na których, zdaniu polegał, wybiwszy wrota
(iakoby złodziey lub rozboynik nie Xiąże) poimał go spoczywaiącego w łóżku, ze
wszystkiego złupił, z szat nawet obdarł. Pomiędzy powodami ten był naymocnieyszy, ażeby
wymógł na nim pieniędzy, których dla Niemców potrzebował. Lubo Niemcy wiedzieli , że
Biskup dla tuszy ciała nie zwyczayny był do konney iazdy , przecież go w koszuli tylko i
spodniach bez szaty, gwałtem w sadzili na konia rączego. Ulitował się nad nim ieden z
naiezdników, odział go od wiatru lichą tkanką i dał mu stare wskórnie. Porwano razem


W WIELKIEY POLSZCE. 253

Bogufała Proboszcza, i Hokkarda Kanonika Wrocławskich, i wszystkich do Zamku
Xiążęcego Wlaus zwanego zaprowadzono i w więzieniu pod strażą osadzono. Ażeby od
Proboszcza i Kanonika rychley dostał piemiędzy ( co mu się i udało) kazał ich zamknąć w
dyby , a Biskupa kazał od zamku do zamku przeprowadzać z szyderstwem : wreszcie uwięził
w wieży Lignickiey. Biskup widząc, że się nie wydobędzie bez okupu, ułagodził go,
obiecawszy dwatysiące grzywien srebra zapłacić, prócz Skarłatowego Sukna, które mu
Kanonik Kokkard za zmnieyszenie czyli ulżenie więzów swoich przyrzekł. Dowiedziawszy
się o tych niegodziwościach Xiądz Arcybiskup, niezmiernie strwożony, rzucił klątwę na Xcia
za radą i zezwoleniem innych Biskupów. Zalecił Sufiraganom swoim, ażeby we wszystkie
Uroczystości, Niedziele i Swięta w kościołach Katedralnych i Parafialnych kazali ią ogłaszać
przy goreiących świecach i biciu we dzwony: ażeby po Kazaniu śpiewano klęczący Psalm
Deus laudem meam dum ne tacueris, przy tym Pater noster, z Antyfoną Exurgat Deus, i
modlitwę
254

ROZNE DZIEIE

następującą: Exaudi quaeso Domine Ecclesiam Tuam non solum Paganorum percussionibus
attritam, sed etiam Christianorum pravitate afflictam, et concede propitius ut qui Divinae
subdi recusant Potestati, dexter a Tuae Majestatis cito deijciantur inimici! Per Dominum
Nostrum Jesum Christum etc. i w czasie kiedy Psalm śpiewano bito w jeden tylko bok
dzwonów przeciwko zwyczaiowi. Niewzruszony Xiąże w zuchwałości swoiey nie chciał
uwolnić Biskupa i otaczaiących go osób, póki mu nie wyliczono pieniędzy , które nad Duszne
zbawienie i honor dostoieństwa swego przekładał: przeto Biskup sprzykrzywszy sobie
niewolą, i z politowania nad swoiemi cierpiącemi , wypłacił mu część pieniędzy , wreszcie
dał Zakładników , i uwolniony został w święto Wielkonocnc. Xiąże pokrywaiąc niegodziwość
swoią obwiniał o tę zbrodnią Braci swoich przyrodnich, Xiążąt Henryka Wrocławskiego z
Konradem Głogowskim, i Panów ich niektórych; którego udawaniu , iako doznanego
zmiennika, nikt nie wierzył.


W WlEŁKIEY PoLSZCE. 255

Roku 1267 tenże Bolesław Łysy chcąc poimać podstępnie Konrada Xiążęcia Głogowskiego
Brata swoiego, zaprosił go na ucztę do Zamku Lignickiego. Konrad lubo ostrzeżony przez
kogoś, chciał się iednakże przekonać dowodnie, i wziąwszy z sobą cichaczem liczny orszak
zbroynych, zostawił część na zasadzce blisko Zamku, żeby rozkazu iego czekali, z resztą w
niewielkiey liczbie wjechał do Zamku. Przyiął go Bolesław z udatną uprzeymością, lccz
zdrada i podstęp na pogotowiu. Konrad uważaiąc, że iedni Niemcy zeszli z wieży za mury, a
drudzy wtuleni w kącie przyczaili się, rzucił się wręcz na Bolesława, i nim Niemcy mogli
powyłazić z kryiowek i uderzyć, porwał go, wyleciał z Zamku, uprowadził, i w Zamku
Głogowskim pod ścisłą strażą osadził.
Tegoż roku Przemysław I. z Bożey Łaski Xiąże Wielkopolski, Syn Władysława Plwacza,
Mąż znakomity przeniosł się do wieczności: którego żywot któtko opiszemy, ażebyśmy czyny
i obyczaie ięgo za przykład przedstawili. Młodym był ieszcze, bo ledwie trzydzieści sześć lat
maiący, lecz oby-
256
Roczne Dzieie

czaiami doyrzały. W pożyciu i obeyściu swoim szczególney łaski Boskiey doznawał:
skromnieyszy nad Duchownych i świeckich, słowa szpetnego lub bezwstydnego nikt z ust
iego nie słyszał: nie umiał się gniewać, a ieżeli kiedy został do gniewu pobudzonym, nigdy
tego dostrzedz nie można było, dla pogodney twarzy z jakową się każdemu stawiał: gotowy
zawsze do nadstawienia ucha, z uprzeymością słuchał wielkiego czy małego, niższego czy
ubogiego: Każdego żądaniu, ile tylko mógł z przyzwoitością, czynił zadosyć. Pomiędzy
współczesnemi Xiążętami Polskiemi, on tyłko ieden łagodny, uczony, skromny, spokoyny,
dobry, pobożny, miłością niezmyśloną Boga i bliźniego pałaiący: unikał niezgody, ale kiedy
go kto zaczepił i Państwo iego naszedł, bronił się do ostatniego. Przez całe życie zabespieczał
Pokóy Państwu swoiemu na wszystkie strony , iednaiąc sobie przyiaźń Xiążąt sąsiaduiących
nie orężem, ale mądrością wlaną w siebie od Jezusa Chrystusa, którey zawsze powodował się:
nie wdzierał się w granice żadnego Xiążęcia sąsiada, ale i owszem pragnął pokoiu
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Re: Kronika Lechitów i Polaków

Post autor: Artur Rogóż »

257

w Wielkiey Polszce

koiu ze wszystkiemi Narodami: Pobożnym był bardzo, nigdy ile mógł nieopuszczał
nabożeństwa: lubił piękne śpiewanie: odprawiał ile możności Godzinki o Nayświętszey
Pannie, którą czcił z wielką pobożnością: uważano z podziwieniem, że gdy wszyscy
mniemali, iż układłszy się w łóżku spać miał całą noc, on pokrzepiwszy się snem cokolwiek
wstawał o północy, niekiedy wcześniey, i siedząc W łóżku pod namiotkiem ze świecą w ręku
i z Psałterzem, czytywał upodobane Psalmy i Modlitwy: brzydził się pychą : opilstwa tak się
chronił , że go nikt nie widział piianym: miernie iadał, miodu przez wiele lat nie piiał , tylko
piwo albo wino tak roztworzone, że ledwie zapach iego czuć było: przez lat cztery przed
śmiercią nie używał łaźni: powiadano, że przez każden Post wielki, nosił skrycie włosiennicę
pod szatą. Ja sam Baszko Kustosz Poznański (164) widziałem, że po śmierci iego wyniosł
ieden Xiądz dosyć grubą włosiennicę : Boga miło-

(164) Powtórne przyznawanie się Autora do dzieła swego.

17
258
Roczne Dzieie

wał, Kościół Święty szanował, wywyższał i bronił. Kapłanów i Zakonników wszystkich
wielce szanował, i często ich u Dworu swego wspaniale raczył: a w uroczyste święta ieżeli w
bliskości Kościoła Gnieźnieńskiego lub Poznańskiego znaydował się, miewał na obiedzie
Kanoników i Wikaryuszów tychże Kościołów: Stół iego otwarty był dla wszystkich
Duchownych i Świeckich , którzy przychodzić chcieli: W wielki Piątek gdziekolwiek się
znaydował, kazał skrycie sprowadzać ubogich w nocy, i nogi im obmywał, które ręcznikiem
obtarłszy całował: posilał ich napoiem i rozdawał nawet sukno na sukmanki: O nikim źle nie
mówił choćby był naygorszego życia: słowem nie było między Xiążętami i Panami
podobnego iemu: Baczny na nadgrodę wieczney szczęśliwości w Niebie, odkazał
testamentem Bogu i Kościołowi Błogosławionego Woyciecha w Gnieźnie, wieś Cirnelm: a
drugą wieś Buk Kościołowi S. Piotra w Poznaniu, ze wszystkiemi włościąnami na świętników
do tegoż Kościoła przeznaczonemi. Buk z Miastem, z Mennicą, Mytem, Karczmami, z
Mieszkańcami, uży-

259
W WlELKIEY PoLSZCE.

tkami w zupełną własność i dzierżenie na użytek tegoż Kościoła nadał, żądaiąc i nakazuiąc,
ażeby przy grobie iego zawsze we dnie i w nocy za Duszę iego światło gorzało, i za też
dochody odprawiano msze codziennie, a przynaymniey w każda Sobotę,(lub inny któren
dzień w tygodniu maiący bydź wybrany) za Duszę iego i wszystkich zmarłych. Na żadnego z
Xiążąt Polskich pogrzebie nie widziano tak wielkiego płaczu, iak przy pochowaniu iego:
płakali go Xięża, bo przestawał z niemi: płakało go Rycerstwo, bo był łaskawym: płakali go
Zakonnicy, bo litościwe seroe iego nie było dla nich nie przychylne: Żaden wiek ani płeć
obecnych na pogrzebie iego , lub o zgonie słyszących nie mogli się od łez wstrzymać:
Collocet Deus animam suam in Regno Coelorum!
Tegoż roku w Niedzielę w święto S. Kalixta Męczennika, gdy pod czas rannego Nabożeństwa
Kanonicy z Wikaryuszami Matutyny śpiewali, narodził się w Poznaniu Syn pogrobowy
Przemysława I. dobrego. Na końcu dziewiątey Lekcyi przyszedł Poseł z tym doniesieniem:
natychmiast zaśpie-

17*
260
ROCZNE DZIEIE.

wano Te Deum Laudamus, częścią przy Matutynach, częścią na podziękowanie Bogu , że
raczył pocieszyć Wielką Polskę tak wielkim darem. Bogufał III. z Kurzelna Biskup Poznański
z Baszkiem Kusztoszem ochrzcił go, i na pamiątkę dobrego Oyca dał mu imie Przemysław
(165).

Tegoż roku i dnia Xiądz Pełka Arcybiskup Gnieźnieński, Prandota Krakowski, Tomasz
Wrocławski, Bogufał Poznański, Walimierz Władysławski, Andrzey Płocki i Wilhelm
Lubuski Biskupi, z wielą Opatami, Prałatami

(165) Na końcu wstępu powiedział Autor w Rękopismie , scribere Dei omnipotentis adjutus
auxilio incepi, et videlicet Ego Glodislaus cognomento Blasco Custos Posnaniensis: mandato
Rdi Pris Dni Boguslai Episcopi Posnaniensis; ponieważ Bogufał II. Biskup Poznański umarł
roku 1253. a Przemysław II. narodził się roku 1257. nie mógł Baszko pisać Kroniki tey na
rozkaz Bogufała II. ale raczey na rozkaz Bognfała III. za którego Biskupstwa urodził się
Przemysław II. którego on chrzcił, i w którego oczach a może i Opieką ten Xiąże chował się i
wzrastał.

261

W WlELKJEY POLSZCE.

i Kanonikami, złożyli w Łęczycy Sobor , na którym ogłosili Krucyatę (nakazaną władzą
Kościoła przez Alexandra Papieża)i obwoływać ią kazali, przeciwko Bolesławowi Łysemu
Xiążęciu Szląskiemu za to, że zawzięcie i z pogardą ustaw i karności Kościoła, dłużey niż
Rok, przetrwał w Klątwie narzuconey na niego za uwięzienie Tomasza Biskupa
Wrocławskiego. Prócz tego wiele rzeczy na tymże Zborze postanowiono , które są w
zachownaiu przy Kościołach Katedralnych.
Roku 1258 Bolesław Xiąże Wielkopolski (166) Brat Przemysława I.

(166) Pierwszem podziałem między Przemysławem I. i Bolesławem dostał się temu Kalisz i
nazywał się Xiążęciem Kaliskim, Ostatnim podziałem R. 1252 wydzielił mu Przemysław I.
między innemi Zamkami Gniezno i nazywał się Xiążęciem Gnieźnieńskim. Po śmierci
Przemysława I. obiąwszy z opieką Synowca w niemowlęctwie będącego , Panowanie w całey
Wielkiey Polszce nazywa go Autor Xiążęciem Wielkopołskim. W Przywileiu Żydom
Kałiskim w R.1264 nadanym, któren Łaski w Zbiorze Statutów Polskich umieścił, pisze się
takie Bolesław Xiążęciem Wielkopolskim.
262

Roczne Dzieie

zmarłego, sprowadził z Ziemi Krakowskiey(z Królewską wystawnnością ) Helenę żonę
swoią, Córkę Beli IV. Króla Węgierskiego, urodzoną z Siostry Swiętey Jadwigi (167), którą
sobie na rok przed śmiercią Przemysława I. zaślubił (*).

(*) Spłodził potym z Heleną Córek trzy, z których iednę wydał za Władysława Łokietka Syna
Kazimierza Kuiawskiego z Xięstwem Gnieźnieńskim, albo dwanaście set Grzywien Srebra w
posagu : drugą za Henryka Syna Bolesława Łysego Xiążęcia Szląskiego z Ziemią Wieluńską ,
to iest Kasztelanią Rudzką , albo dwanaście set Grzywien Srebra posagu: trzecią poświecił na
służbę Bogu w Klasztorze S. Klary w Gnieźnie; któren zbudował i hoynie uposażył (168).

(167) Omyłka; albowiem Siostra S. Jadwigi Gertruda , była żoną Andrzeia Króla
Węgierskiego zabitego roku 1213. Helena zaś czyli Jolanta żona Bolesława Pobożnego, i
Kunegunda żona Bolesława Wstydliwego Xiążęcia Krakowskiego, były Córki Beli IV. Króla
Węgierskiego z Cesarzowny Greckiey urodzone.

(168) Mimo tego , że się Bolesław Pobożny Xiążęciem Wielkopolskim pisał i panował,

263

W WlELKIEY POLSZCE.

Tegoż roku Dopominał się Bolestaw od Kazimierza Xiążęcia Kujawskiego Zamku
Lendzkiego z Powiatem, któren Kazimierz zabrał w młodości iego i Przemysława I. Brata. W
przemianie szczęścia woiennego oba Państwa niszczyły się: nakoniec ruszył Bolesław
wszystko Woysko Wielkopolskie, wkroczył z potęgą do Kujaw, obiegł Inowrocław i usilnie
dobywał z pomocą Bogusławowicza Kaszubsko-Pomorskiego, któren z Sześciąset ludzi
zbroynych przybył. Kazimierz widząc że nie zdoła oprzeć się ich potędze , oddał
Bolesławowi połowę Kasztelanii Lendzkiey, spaliwszy Zamek Lendzki, któren sam
zbudował.
Tegoż roku Pfulco, którego właściwe Imię Pełka, Arcybiskup Gnieźnieński dokonał żywota w
Łęczycy: Mąż dobrych obyczaiów, uczony i uczciwy. Kwitnął Kościół Polski pod

nie przywłaszczał sobie iednakże dziedzictwa małoletniego Synowca swoiego, i własną tylko
dzielnicą Córki swoie wyposażał, zostawuiąc Synowcowi wolność , iako się zdaie,
wykupienia ich opłatą wyznaczonych posagów.
264

ROCZNE DZIEIE

iego rządem, i szczęśliwie trymfował we wszystkim. Obrano iednomyślnie na iego mieysce
Janusza Proboszcza tamecznego, któren po Elekcyi posłał do Dworu Rzymskiego, z
pomiędzy Kanoników Gnieźnieńskich, Henryka Dziekana Poznańskiego, Idziego
Archidyakona Łęczyckiego i Przemysława, prosząc o poświęcenie czyli potwierdzenie i o
Palliusz. Posłowie przybywszy do Rzymu, zastali nową ustawę Alexandra Papieża,
obowiązuiącą każdego Arcybiskupa nowo obranego stawić się osobiście przed Papieżem: co
gdy Januszowi doniesiono, puścił się natychmiast w drogę w Sobotę przed Invocavit roku
1259. i stanął osobiście przed Papieżem: którego poznawszy i przez Kardynałów
wyexaminowawszy, kazał nazaiutrz poświęcić na Arcybiskupa. Lecz Henryk Dziekan i
Przybysław Kanonik powracając do Oyczyzny pomarli w Lombardyi.
Tegoż roku Warcisław Xiąże Kaszubów z woyskiem Wielkopolskim, które mu Bolesław
przydał, i z Biskupem Kamińskim , ruszył przeciwko Swiatopełkowi Xiążęciu Pomorskiemu.
Przyszedłszy pod Słupcę inaczęy Stol-

265

W WlELKlEY POLSZCE.

pe zwaną, zostawił Biskupa z iego woyskiem i znaczną część woyska swego, na
stanowiskach, ażeby bespieczeństwa swego, I3ołaków, i pozostałey gawiedzi strzegli i
bronili. Sam z licznym woyskiem wkroczył do Ziemi Swiatopełka i niszczył ią. Swiatopełk
nie mogąc sile iego oprzeć się, obrócił się przeciwko Stanowiskom, uderzył na Biskupa i
woysko iego rozpędził, wielu Rycerzy, wielu uciekaiących i Pacholików ubił, niektórych
poimał, i zdobywszy wielki plon i Jeńców , bez swoiey szkody odszedł.
Roku 1259 Kazimierz Xiąże Kujawski zebrawszy parę tysięcy bitnego woyska, wkroczył
taiemnie w dzień S. Cyryaka Męczennika w Ziemię Kaliską, i nie miłosiernie złupił ią. Gdy o
tym doszła wiadomość Bolesława, ( któren iuż przeniosł się był na mieszkanie do Poznania)
powrócił szpiesznie do Kalisza: lecz ledwie trzydziestu ludzi zebrał po drodze i w Zamku
Kaliskim, których połączywszy z nadwornemi, poruczywszy się Bogu w którym zawsze
ufność pokładał, poszedł przeciwko Kazimierzowi, i między Koninem , Kołem i Opatowem,
wsią Arcybi-
266

Roczne Dzieie

skupią, w lesie Solec zwanym, żwawo uderzył na woysko iego; Bóg szczupłe woysko iego
taką odwagą cudownie natchnął, ze licznieysze woysko Kazimierza do ucieczki zmusili,
wielu ubiwszy, raniwszy i poimawszy , odzyskał zabraną zdobycz, trzysta koni na których
siedzieli zdobył, i Palatyna Kujawskiego śmiertelnie ranionego poimał. Powiadaią, że kiedy
Bolesław uderzył na woysko Kazimierza , taki ich strach ogarnął, że każde drzewo w lesie
wydawało się im Rycerzem; przeto ratuiąc się ucieczką, cudem porażeni zostali. Sami
przyznawali to zwycięstwo łasce Boskiey i dobrey sprawie Bolesława; iakoż bezwątpienia
Bóg wszechmogący, nieopuszczaiący pokładaiących w nim ufność, spuścił snadź
Bolesławowi z Nieba posiłki, ponieważ z małą garstką ludu szcęśliwie pokonał licznieyszych
nieprzy-
iaciół.
Tegoż roku tenże Kazimierz sprowadziwszy pod pozorem rozmowy Palatyna, i Szymona
Brata iego Kasztelana, Gnieźnieńskich, tudzież Mikołaia Palatyna Kaliskiego, i wiele
Szlachty poimał.

267

W WlELKIEY POLSZCE.

Tegoż roku tenże Xiąże z pomocą Swiatopełka zbudował Zamek w Państwie Bolesława
Xiążęcia Wielkopolskiego, przeciwko niemu samemu.
Tegoż roku w oktawę święta S. Michała, Xiążęta Bolesław Pobożny Wielkopolski, Bolesław
Wstydliwy Krakowski i Sandomirski, Ziemowit Mazowiecki,i Roman Syn Daniela Króla
Halickiego, pomagaiąc Ziemowitowi Mazowieckiemu przeciwko Kazimierzowi
Kuiawskiemu Bratu iego przyrodniemu , weszli z połączonemi woyskami do Ziemi
Łęczyckiey, którą do szczętu złupili i spalili; a zbudowawszy w teyże Ziemi Zamek, poruczyli
go Ziemowitowi. Zagrożony niebespieczeństwem Kazimierz , nie mogąc oprzeć się tak wielą
połączonym Xiążętom, prosił o zawieszenie broni do święta S. Jędrzeia, i o Zjazd na tenże
dzień, przyrzekaiąc każdemu zadosyć uczynić, komu granice lub Zamki niesprawiedliwie
zaiechał.
Tegoż roku przed świętem S. Jędrzeia, Tatarzy z Prucianami, Rusinami , Kumanami, i innemi
Poganami weszli do Ziemi Sandomirskiey na utrapienie Chrześcian:
i łupiestwem,
268
Dzieie Roczne

pożogami, morderstwem Ludu, niezmiernie ią niszczyli; wiedząc, że wiele ludu zchroniło się
do Zamkn Sandomierza z maiątkami, oblegli go i dobywali ciągle. Xiążęta Ruscy ,iako to;
Wasilko Brat Daniela Króla Ruskiego, Lew i Roman Synowie tegoż Króla, widząc zwłokę w
dobywaniu Zamku mocą , umyślili dostać go podeyściem zamkniętych w twierdzy i zdradą
:zapewniwszy sobie bespieczeństwo, zeszli się z niemi na namowę i doradzili upraszać
Tatarów o zapewnienie im życia , gdy Zamek poddadzą z dostatkami które w nim maią.
Dali się uwieść, przekładaiąc życie nad zachowanie Zamku i maiątku, i pozyskawszy
zapewnienie Tatarów i samychże Xiążąt, że mogą odeyść wolno i zdrowo z żonami i dziećmi,
otworzyli Zamek, i porzuciwszy wszystko, wyszli bezbronnie; lecz Tatarzy rzucili się na
nich iak wilcy na owce, rozlewali krew niewinną strumieniami , od których aż Wisła
wezbrała, a nasyciwszy się do zmordowania zabóystwem, resztę ludu iak trzodę napędziwszy
do Wisły potopili; młode tylko niewiasty, piękne dziewice, i chłopców poimali:

269

W WlELKlEY POLSZCE.

wiele tysięcy ludu w tym razie utraciło życie od miecza i długiey niewoli. Wyprowadziwszy
wszystko z Zamku spalili go Tatarzy, a potym w Ziemi Krakowskiey i Sandomirskiey długi
czas bawiąc , niezliczone Przebóg! i niewypowiedziane złoczyństwa popełniali.
Roku 1260 Xięże Wielkopolski wydał Córkę Przemysława I. Konstanstancyą, za Konrada,
Syna Margrabi Brandeburskiego czyli Zgorzelickiego, wesele odprawiono w Santoku, i dał
mu w posagu Kasztelanią Santocką, ale bez Zamku: która przeto do tych czas zostaie
oderwana od Królestwa Polskiego.
Tegoż roku Prusacy chrzczeni z Królem swoim Mandolfem, dla uciążliwości wielkich,
iakowe od Krzyżaków ponosili, porzucili Wiarę: przeszli do Litwinów z niektóremi Braćmi
zakonu Krzyżackiego, i ściśle się z niemi zkoiarzyli. Mandolf połączywszy ze swemi
Prusakami Litwinów i innych Pogan, blisko trzydziestu tysięcy wojowników, wkroczył do
Ziemi Mazowieckiey: Miasto Płocko i wszystkie miasteczka w Ziemi Płockiey ogniem,
270
Roczne Dzieie

mieczem, łupiestwem, zaborem zniszczył: poszedł potym do Ziemi Pruskiey, Miasta
poburzył, wsie i cały Kray w niwecz obrócił: a Prusacy iego, zmienni Chrześcianie, wielką
rzeź ludu Chrześciiańskiego popełnili.
Roku 1261. w trzecim tygodniu po nowym roku wielka liczba Chrześcian z Niemiec, z Polski
i innych Prawowiernych Narodów, połączywszy się, weszli do Ziemi Litwinów i innych
Pogan, chcąc ich zwoiować i wygładzić , lecz gdy się w Ziemi nieprzyiacielskiey rozproszyli,
Poganie napadli niespodzianie na resztę woyska Chrześciańskiego przy tłomoczkach
zostawioną , i wielu ubiwszy czekali powrotu rozsypanych: którzy posłyszawszy o klęsce
swoich, z zarozumiałością o swoiey potędze, powrócili szpiesznie do swoich tłómaczków,
gdzie znalazłszy liczne woysko nieprzyiaciół, starli się z niemi i walczyli, i lubo wielu Pogau
ubili, iednakże z dopuszczenia Boskiego za grzechy, zwyciężeni uciekać musieli.
Tegoż roku wszczęła się Sekta między chłopami Biczowników, którzy nago, przepasani tylko
ścierką, idąc

271

W WlELKIEY POLSZCE.

ieden za drugim siekli się rozgami w plecy: za niemi szli dway ze świecami iakąś pieśń
śpiewaiący: i to odprawiali dwa razy co dzień o godzinie pierwszey i dziewiątey. Zakazał tego
Janusz Arcybiskup z Suffraganami swemi w całey Metropolii pod karą klątwy, i prosił Xiążąt
Polskich, ażeby takowego kacerstwa pod karą więzienia i utraty maiątku zakazali: co i
uczyniłi. Chłopi też słysząc zakazy Arcybiskupa i Xiążąt, zaniechali takowego obłąkania.
Tegoż roku po Przewodniey Niedzieli, Biskup Płocki Gołek zwany, przeniosł się do
wieczności, nastąpił po nim Piotr.
Tegoż roku Leszek i Ziemiomysł, Synowie Kazimierza Xiążęcia Kujawskiego , posądziwszy
Macochę iakoby ich potruć chciała, odiechali od Oyca, opanowali Łęczycę i Sieradz z
przyległościami: do których Ziemianie, porzuciwszy Oyca ich, szczerze przystali.
Nakoniec tegoż roku około święta S. Bartłomieia, Bolesław Xiąże Wielkopolski i Władysław
Opolski połączywszy woyska, naiechali i niszczyli Kujawy za to, że Kazimierz mimo przy-
272

ROCZNE DZIEIE

rzeczenia ani myślał wrócić Kasztellanii Lędzkiey Bolesławowi; Kazimierz widząc się nie
równym w sile, oderwawszy połowę Kasztelanii teyże, którą Walmierzowi Biskupowi
Władysławskiemu nadał, resztę z Zamkiem co sam zbudował wrócił Bolesławowi. Roku 1262
w miesiącu Czerwcu, Busini z Litwinami naiechali niespodzianie Ziemię Czerską w Xięstwie
Mazowieckim niszcząc ogniem i mieczem wpadli do wsi Jazdów gdzie zastawszy Ziemowita
Xiążęcia Mazowieckiego z Synem Konradem, bardzo źle obeszli się z niemi. Sam Swarno,
Siostrzan Daniela Króla Ruskiego, ściął Ziemowita własną ręką, a Konrada w niewolą zabrał.
Tegoż roku dziewiątego Sierpnia, Mazowianie spotkawszy Prusaków we wsi Długosiedle,
ztoczyli z nieni boykę, lecz Prusacy zwyciężywszy powrócili zadowolnieni do domu.
Tegoż roku Bolesław Xiąże Wielkopolski, na prośbę Xiężny Mazowieckiey (Wdowy po
Ziemowicie ściętym przez Rusinów) przybył z woyskiem do Mazowsza około święta S.
Michała, odbudował Zamek Płocki spalony
Przez


W WIELKIEY POLSZCE. 273

przez Pogan, i obwarowawszy go dostatecznie , oddał Wdowie rzeczoney i Synom iey
Bolesławowi z Konradem. Gdyby był Bolesław tego Zamku nie podniósł, rozoraliby byli
Poganie resztę Mazowieckiey Ziemi zupełnie.
Roku 1263. w miesiącu Styczniu Prusacy wspólnie z innemi Poganami zniszczyli ogniem i
mieczem Kasztellanią Łowicką z wielą wsiami okolicznemi.
Tegoż roku zbudowano w Poznaniu Kościół Parafialny nakładem Kapituły tameczney z
warunkiem , że w dni Niedzielne nie powinny w nim bywać Processye, i Szkoła przy nim
bydź nie powinna, lecz wszyscy Parafianie z miasta i przedmieściów do Kościoła
Katedralnego na Processye uczęszczać, a Żaki do Szkoły przy nim postanowioney chodzić
obowiązani zostali.
Roku 1264 Bogufał III. Biskup założył w Poznaniu na Przedmieściu Szpital dla chorych pod
wezwaniem Ducha S., i Przełożonemu tegoż nadał Stallum i głos w Kapitule tameczney
Katedry.
18
274 ROCZNE DZIEIE

Roku 1265 w Sobotę po nowym roku, szanowna Pani Elżbieta, Wdowa po Przemysławie I. a
Córka Henryka Pobożnego Xiążęcia Szląskiego zabtego przez Tatarów, przeniosła się do
wieczności, we wsi własney Modersz. Także Tomasz Biskup Wrocławski uiszczaiąc się z
długa śmiertelności, w tym roku zasnął w Bogu szczęśliwie.
Tegoż roku po święcie S.Lucyi, z trzeciego na czwarty dzień Suchedniowy w nocy, Bogufał
III. Biskup Poznański przeniósł się do wieczuości we wsi Kurzyna należącey do Kościoła:
niewspominam cnót ani Przymiotów iego, bo ieżeli miał iakowe, nigdy ich iednakże nie
używał. Zgromadziła się więc Kapituła Poznańska w dzień nawrócenia S. Pawła, i za
wezwaniem natchnienia Ducha S. obrali Pasterzem Piotrka Proboszcza, Syna Szlachcica
Dobrosława ze Skorowa. Podług zwyczaiu obrany udał się z niektóremi Braćmi Kapituły po
potwierdzenie do Janusza Arcybiskupa iako Metropolity, lecz przybywszy do niego do Znina,
zastał iuż kogo innego Biskupem postanowionego , a iemu oświad-


W WIELKEI POLSZCE. 275

czono , że iako mało uczony i Prawa nie umieiący, (lubo co do służby Bożey zdolny był
rządzić Kościołem ) miał bydź oddalonym. Czynił to zaś Xiądz Arcybiskup kwoli Xiążęcia
Panuiącego , i żony iego Pani Heleny Królewny Węgierskiey, chcących narzucić na to
Biskupstwo Falantę Dziekana Gnieźnieńskiego, którego urodzenia nikt w Polszce nieznał, z
powodu iako się z czasem wyiawiło, że był ich Kmotrem. Xiądz Dziekan Poznański , Syn
Szlachcica Weszki, biegły w Prawie i Magister wyzwolony , appellował od Arcybiskupa do
Papieża o potwierdzenie wybranego przez Kapitułę, lecz Piotrek zamiast obstawania
przyprawie swoim ( za przykładem Xiędza Jana Dziekana ) namówiony od złych ludzi, a
szczególniey od Falenty współubiegaiącego się, odstąpił swey Elekcyi: Kapituła widząc w
ustąpieniu Piotrka uymę Prawa Kościoła swoiego, uradzili inną Elekcyą, i dla przeszkodzenia
narzutowi Falanty, obrali Xiędza Jana Archidyakona Poznańskiego , Męża uczonego ,
cnotliwego i Pobożnego: lecz gdy go przedstawili Arcybiskupo-
18*
276 ROCZNE DZIEIE

wi w Gnieźnie, nie chciał go potwierdzić pod pozorem, że Kapituła miała iuż iednego Elekta:
czynił to zaś chytrze dla wtrącenia Falanty. Xiądz Dziekan przekonawszy się, że Arcybiskup
czyni na przekorę Kapitule, appellował znowu do Papieża, i Archidyakona obranego
Biskupem z Xiędzem Piotrem Scholastykiem i Mirosławem Kanonikiem wysłał do Dworu
Rzymskiego w Suchedni, to iest Intret. Po ich odieździe Arcybiskup narzucił Falantę na
Biskupstwo, lecz gdy miał święcić go w Pyzdrach , Kapituła posłała tam Wikarego
Benedykta zwanego Kolka z protestacyą przeciwko poświęcęniu Falanty, Arcybiskup bez
względu na appellacyą do Papieża, kazał schwytać Kapłana Wikaryusza, nieprzyzwoicie się z
nim obeyść, i pomimo appellacyi i protestacyi wyświęcił bezprawnie Falantę: co iemu nie
wyszło na dobre, albwiem Xiądz Dziekan niemogący znieść takowey uymy Kościołowi
swemu, pospiszył sam za Archidyakonem obranym do Dworu Rzymskiego , i przedstawili
Klemensowi IV. sprawę swego Kościoła. Papież przekonawszy się, że narzut Falanty stał


W WIELKIEY POLSZCE. 277

się przeciwko Prawu i ustawom Alexandra IV, i ubliżał Prawu Kościoła Poznańskiego , (bo
Arcybiskup w przypadku tylko zaniedbania Elekcyi miał Prawo opatrywania Kościołów )
wydał pozwy Falancie przed Tomasza Biskupa Wrocławskiego. Powróciwszy z temi
pozwami Xiądz Dziekan, Piotr Scholastyk i Mirosław Kanonik, powołali go do Sądu, ale że
niektórzy Szlachcice Polscy zabili Kanonika Mirosława, któren miał oddać Biskupowi
Wrocławskiemu pozwy Papiezkie, przeto Sprawa Kościoła Poznańskiego poszła w odwłokę.
Dopiero naradziwszy się Xiądz Jan Dzieken , Piotr Scholastyk i inni Bracia Kanonicy, wysłali
mnie Godzisława zwanego Baszkiem Kusztosza tegoż Kościoła (169) z Pozwami
Papiezkiemi Biskupa Wrocławskiego, do Dworu Rzymskiego, gdzie przybył za mną i
Falanta: gdyśmy staneli przed Papieżem, złożył Falanta listy mianujące siebie Biskupem ,
które Papież przeyrzawszy i przeczytawszy, uznał że Falanta bezprawnie trzymał Biskup-

(169) Ostatnie przyznanie Autora dzieła sweiego.
278 ROCZNE DZIEIE

stwo , i iako Sędzia sprawiedliwy, na wniosek Archidyakona Elekta łącznie ze mną
uczyniony, odsądził go stosownie do Prawa; Lecz i Archidyakon widząc zwłokę w
otrzymaniu poświęcenia, złożył Papieżowi Prawo służące sobie, z wielką uymą Kościołowi
Poznańskiemu albowiem Papież maiacy tym sposobem Prawo mianowania Biskupa, dał
Biskupstwo Mistrzowi Mikołaiowi Kapellanowi swemu, przeznaczonemu wtedy do Polski
dla Kanonizacyi Błogosławioney Jadwigi, i kazał go wyświęcić w W Witerbie.
Tegoż roku Łotrzykowie Sascy podeszli taiemnie Zamek Santok, i opanowawszy poddali go
Margrabiemu Brandeburskienm; ale gdy Xiąże Wielkopolski przybywszy z Woyskiem chciał
go mocą odebrać, Margrabiowie zjechawszy się z nim, umówili się po przyiacielsku, że
Bolesław Santok, a oni Zamek Drdzeń spalić mieli, co też i uskutecznili.
Roku 1266 Daniel Król Ruski Oyciec Leona i Romana, wypłacił dług śmiertelności, i
przeniósł się z tego świata do Chrystusa. Przeniósł się także do wieczności w tym roku
Swiato-


W WIELKIEY POLSZCE. 279

pełk Xiąże Pomorski, ów zdrayca, co sobie podstępnie i niepoczciwie przywłaszczył
panowanie.
Tegoż roku Prusacy z innemi Poganami resztę Ziemi Płockiey do szczętu zniszczyli.
Tegoż roku Woysko Bolesława Wstydliwego Xiążęcia Krakowskiego, poszedłszy na Ruś
niszczyli okropnie Xięstwo Swarnona. Spotkał się zniemi Swarno w święto SS. Gerwazego i
Protazego i mężnie walczył, lecz Polacy zwyciężywszy i ubiwszy kilka tysięcy Rusinow,
zbogaceni łupem, wrócili do domu z honorem. Odtąd przez nieiaki czas uciszyło się w kraiu
w pośród szczęśliwości pokoiu.
Tegoż roku Prandota Biskup Krakowski przeniósł się do wieczności, po którym Paweł z
Przemykowa nastąpił.
Tegoż roku Bolesław Xiążę Wielkopolski z woyskiem swoim odbudował Zamek Santok
mnieyszy: było ich albowiem dwa, mnieyszy, w którym Xiążę zwykle mieszkiwał, drugi
większy w którym żołnierze mężnieysi , z pospólstwem i Rzemieślnikami siedzieli: lecz
skoro Xiąże zbu-
280 ROCZNE DZIEIE

dowawszy Zamek odiechał, Margrabiowie go opasali. Nie chcąc Bolesław narażać na stratę
ludzi w Zamku osadzonych , pozwolił Magrabiom spalić go.
Roku 1267 Wielebny Oyciec Paweł z Przemykowa Biskup Krakowski poświęcony przez
Arcybiskupa Gnieźnieńskiego z innemi Biskupami.
Roku 1268 gdy Piotr Pomorzanin Kanonik Poznański, dopominał się przed Mikołaiem
Biskupem Poznańskim , Dziesięciny Dworskiey od Dobrogosta z Narogomic, i dzień Sprawie
naznaczonym został, Sulisław Syn Dobrogosta zabił go prowadzącego Processyą po
Cmentarzu koło Kościoła w Kurzelinie; za którą zbrodnią skazany wiecznie rzeczony
Dobrogost, z potomstwem swoim , oddawać Dziesięcinę podług Chłopskiego zwyczaiu.
Roku 1269 Otton Syn Marbrabi Brandeburskiego czyli Zgorzelickiego tegoż Imienia, po
śmierci Oyca swojego, zbudował Zamek Szulenz między Lubuszem i Międzyrzeczem, na co
Xiąże Wielkopolski przez szpary patrzał.


W WIELKIEY POLSZCE. 281

Tegoż roku w wigilią Błogosławionego Marcina, Salomea Siostra Bolesława Wstydliwego
Xiążęcia Krakowskiego, Panna szlachetna Zakonu S.Klary, przepędziwszy żywot w
Panieństwie w Skale Klasztorney , Kamień Panny Maryi zwaney , Bogu ducha szczęśliwie
oddała (*). Powiadaią o niey Cud następuiący : Gdy po śmierci iey trzymano przez pięć dni
Ciało nie pogrzebane w Chorze Kościelnym w Skale, skromne iey siostry nie czuły żadney
odrazy trupa, i owszem iakowaś wonność z ciała iey pachnąca zdawała się krzepić ich siły:
gdy zaś szanowne iey zwłoki od miesiąca Listopada w grobie Klasztornym spoczy-

(*) Świętobliwa iey matka z Synem Bolesławem Wstydliwym Xiążęciem Krakowskim z
miłości ku niey założyli byli Klasztor Zakonu S. Klary w Zawichoście, któren potym dla
naiazdów Litwitnów przenieśli do Skały, nakoniec przeniesiony został do Krakowa przy
Kościele S. Andrzeia (170).

(170) Puźnieyszy przypis: albowiem ten Klasztor późniey przeniesiono ze Skały do Krakowa.
282

ROCZNE DZIEIE

waiące, znowu w miesiącu Lipcu podniesiono, i do Krakowa na pogrzeb z wielką Czcią
prowadzono, poświęcone iey Ciało żadnego odtrętu nie oddawało , lubo Trumna otwartą była:
i owszem powiedała mi Nayświątobliwsza Panna Marta, tegoż Klasztoru Zakonnica , że z
ciała Salomei sączył się oleiek dziwnie przyiemny i gorący, którego wiele chorych biorąc na
palec i smaruiąc się, na wszelkie niemocy natychmiast uleczonemi zostawali.

Tegoż roku pewen Prusak chrzczony, Teodoryk zwany, poddał Xiążęciu Wielkopolskiemu
Zamek Bydgoszcz, Ziemiomysła Xiążęcia Kujawskiego własny: potym żałuiąc tego uczynku
prosił własnego swego sługi żeby go ściął, co natychmiast wykonał.
Tegoż roku Panowie Kujawscy obrażeni, że Ziemiomysł Xiąże z wzgardą dla nich,
Krzyżaków tylko rady używał, i onym powodował się, poddali się Bolesławowi Xiążęciu
Wielkopolskiemu. Ziemiomysł widząc się ze wstydem porzuconym , darował Bolesławowi
Zamek Kruświcki, ażeby za pośrednictwem iego Rycerstwo Ku-


W WIELKIEY POLSZCE. 283

jawskie przeiednane powróciło do posłuszeństwa.
Tegoż roku około Święta S. Michała, Xiąże Wielkopolski obwarował Zamek Międzyrzecki
ostrokołami: lecz nim te warownie dokończono, Otton Margrabia Brandeburski, o którym
wyżey mówiono , przyszedłszy niespodzianie dobywał go , a niemogąc wziąść zapalił, i
zbogaciwszy się łupem z miasta zdobytym , powrócił do domu.
Tegoż roku w wigilią święta Błogosławioney Łucyi, tenże Xiąże wkroczył ż licznym
woyskiem do Kasztellanii Lendzkiey, którą łupieztwem i pożogami zniszczył. Nazaiutrz
powracając dobywał Zamku Szulentz , do którego rzuciwszy się odważnie Rycerstwo, zapalili
go i Kasztelana Sabel poimali: zapomogłszy się w broń, konie i rozmaitą zdobycz, z radością
dziękuiąc Bogu, powrócili do domu.
Roku 1270 około święta Oczyszczenia Panny Maryi, w niebytności Bolesława Xiążęcia
Wielkopolskiego (któren wtedy dla iakowychsi spraw odiechał był) Otten Margrabia
Bandeburski odbudował Zamek Santok, w koło
284 ROCZNE DZIEIE

Kościoła S. Andrzeia (*): wzaiemnie Bolesław na przeszkodę temuż Zamkowi , odbudował
Zamek Drdzeń, w czasie około święta S. Grzegorza.

(*) Santok był niegdyś ważnym Zamkiem, w któtym wiele Rycerstwa i Ludu mieściło się
(171); był tam i Kościół S. Andrzeia, którego Proboszcz miał zupełną Zwierzchność nad
wszystkiemi Kościołami, Duchowieństwem i Ludem między rzekami Odrą , Drawą ,
Wartą i Notecią. Biskupi Poznańscy stanowili tych Proboszczów, do których należała wieś
Kijów praywłasżczona teraz przez Starostów Santockich (do którey i Międzyrzeczcy
Starostowie roszczą sobie Prawo). Po zabiciu Przemysława Króla Polskiego (172)
Margrabiowie Brande-burscy znieśli Probostwo Santockie, którego Zwierzchność ich
staraniem Kollegiacie Soldawskiey oddana; przez co znaczna część Dyecezyi Pozańskiey w
teyże Kasztelanii, opieszałością Biskupów , oderwana została: lubo niektórzy z nich , a
mianowicie Andrzey Szymonowiczi Domarat, zaczęli cho-

(171) Autor mówił o tym Zamku wyżey pod rokiem 1266.
(172) Przemysław I. Król Polski zabity roku 1296 przeto oczewiście przypis późnieyszy.



W WIELKIEY POLSZCE. 285

Wielebny Oyciec Władysław Biskup Salzburski Xiąże Szląski, Syn Henryka od Tatarów
zabitego, umarł w Biskupstwie swoim około święta S. Woyciecha; Powiadają, że otruty
niegodziwie od swoich własnych za to, że po śmierci Henryka III. Brata swoiego, trzymał
całe Xięstwo Wrocławskie , którego połowa tylko iemu należała. Po śmierci więc iego spadło
to dziedzicznym prawem na Henryka IV. Syna i prawego następcę Henryka III, któren tym
sposobem połączył dzielnicę Oycowską z Stryiowską.
Roku 1271 Bolesław Pobożny Xiąże Wielkopolski wkroczył z niemałym woyskiem do
Kasztelanii Santockiey, w którey Otton Margrabia Brandeburski miasta i wsie prawem
Teutońskim pozakładał; przez trzy dni palił kray

dzić około tego, i czynili starania w Rzymie , lecz Jan Łodzia bezpośredni ich następca
zaniedbał to popierać (173).

(173) Także peżnieyszy przypis, albowiem Szymonowicz, Domarat i Łodzia, posiadali
Biskupstwo Poznańskie od roku 1294 do roku 1333.
286 ROCZNE DZIEIE

i łupił okropnie, Soldin miasto warowne i inne miasta i Zamki pobnrzył i z ziemią zrównał,
niezmierną zdobyczą zbogacony powrócił szczęśliwie do domu.
Tegoż roku Warcisław Xiąże Pomorski , poimał i okował Mszczuga Brata swoiego, i dopiero
go wypuścił, gdy mu naymocnieyszą Twierdzę , to iest Zamek Gdański z miastem przydał.
Mszczug rozdrażniony chcąc się pomścić na Bracie i wygnać go wcale z Ziemi Pomorskiey,
poddał Zamek Gdański Konradowi Margrabi Brandebrgskiemu , (Synowi niogdyś Jana
Margrabiego) ażeby mu pomagał; lecz Warcisław z Pomorzanaim przychylnemi sobie,
odzyskał Zamek Gdański i inne mocne twierdze. (*) (174).

(*) Item roku 1279 Bolesław Xiąże Krakowski umarł: był on Synem Leszka? Kościół
Krakowski Przywileiami i Włościami uposaszył, Duchowieństwu Swobód nadał. Za
panowania iego długo byi pokóy: nastąpił po nim na Państwo Krakowskie Leszek Xiąże
Sieradzki.

(174) Koniec Kroniki Baszka; dodatki następuiące znayduiące się w Rękopismie , zape-


W WIKLKIEY POLSZCE.

287

Item roku 1282 straszny głod , miara żyta kosztowała trzydzieści Skoyców Srebrnych.
Itom roku 1283 Xiąże Leszek stoczył bóy z Litwinami pod Równym , pokonał ich, wielu
poimał i ubił (175).


wne są późnieysze Przypisnika, Antor bowiem dokończyłby raczey relacyą Woyny Xiążąt
Poznańskich, którą Bolesław w roku 1272 chwalebnie i pożytecznie zaspokoił: mówiłby o
wyprawie woienney Przemysława II. w tymże roku, o ożenieniu iego w roku następuiącym
1275 it. d.
(175) Też same przypiski słowo w słowo znayduią się w Edycyi Sommerberga na karcie 83.
wiersz 10.

KONIEC. (176).


(176) W Rękopismie napisano na boku Hue usque, zamiast (iak mniemam) zwyczaynego
Explicit.
288

RÓŻNICE WAŻNIEYSZE

Kroniki Godzisława Baszka w Rękopismie Biblioteki Willanowskiey, od teyże Kroniki
drukowaney w Zbiorze Sommerberga.
EDYCYA DRUKOWANA. RĘKOPISM.

Strona 19.
Wiersz 1. quibus Ducibus ma- De quibusdam Ducibus ma-
joris Poloniae presertim de joris Polouiee et praeser-
Prcmiso Rege Terrae ejus- tim de Premislo Rego Ter-
dem mentionem facientes. rae ejusdem nullam men-
ticnem tuaro videntur.
7. Juxta Grsecam. juxta Graetam, czytam Gaetam
8. in Slavonia. in Slavonico.
10, Gospodzyu Xandz ot su- Gospodzyn aut Xandzi seu
perior superior.
12. et hinc Pannonii et hi Pannonii.
17, qui et Bobemi qui et Bohemi dicti.
ex sc et sua gente multi- ex sua gente multiplieati Bo-
plicati possederunt. hemiam possederunt,
20. ex gradibus , apparet ha- ex gadibus apparet habetur.
bebitur
23. et Slavi et Slavus.
25. Nyinerza Nyemyerza.
32. erexerunt excreverint.
33. Regnum Russiae a Ruco Regnum Raciae a Racz.
35. dicunt Rusci dicuntur Raci.

43. a So






289

43. a Soroban a Sorobuy.
44. Seviam valente diem quod Serviam revolventes diem que
vincti vincti.
45. Servi ejus. Item quod Servi ejusdem. Item quod
nomen non.
46. modicissima pericula modicissima particula.
52. Harum magister Harum magna multitudo.
53. Drewnane It: has Drawnane. It. hos.
54. Buccowecz Bukowen.
56. Blesink Sleśnik.
57. His prefuerunt His sunt,

20.


1.Jano et kisz. dicuntur ha- Jano et kus dicuntur ortum
buisse originem. habuisse.
5. Bab • Hab vel Lab.
6. nam Renus et Danuhius nam Renus et albius.
9. possidere cernuntur Re- possident, terminantur Re-
giones giones.
13. habitatores Czernehane Habitatores Creinthanye vo-
vocantmr akanita quod cantur a Coritho quod....
Cunalia interpretantur interpretantur.
16. nationes obedientie nationes ab obedientia.
18. Dicitur agerman quia u- dicitur a Germanus qui unus
nus alterum fraternita- alterum fraternitatis causa
tis consanguinitate et consanguineitate.
22. per latinos decet per latinos decernitur.
23. et Slavis et Slavus.
27. quae Stansze et Gotlarich quae Tusze et Gotlarith.
33. ad Terras Slavonie ad terras Slavonicae Gentis.
39. de montibus Siciliae de montibus Sarmatiae Scy-
tchiae.
41. a Hinis sicut et Wtralis a Hunis et Wratalis.
46. et lacus et locus.
53. ignota primo nota ignota imo nota.
52. incepi incepi, et videlicet ego Glodi-
slaus cognomento Blasco Custos Posnaniensis mandato
Rdi Ptris Dni Boguslai Epi Posnaniensis.

19
















290

Quomodo Reges processerunt primi Poloniae.

58. sed tum duodecim 5g. Conjungentes sed tantum duodecim.
59. Conjungentes emergentes.

21.

8. Wawel Wanwel.
20. ponsortia consortia.
21. cujus cum
29. in sacris devoveo. in Sacris devovebo et devoveo:
39. aurifabri artificio aurifabri ex artificio.
41. ne sine confusione exire non sine modica confusiono
coegit de terris dictis exire coe-
git
lb. ob hoc Leohitae sibi no- Ob hoc sibi nomen Lestko
meo Lestkin ponenentes quasi dolosus.
ipsum in Regem elege-
runt. Dicitur nam que
Lesek quasi dolosus
53. in pedum soliis laesi et in pedum soliis laeduntur.
55. bene muniverat inunividiter inviverat.

22.

3. metae cautus metae Stadium, czytam Sta-
tuam.
9. appellatur. neminatur.
23. Sororem suam conjun- Sororem suam Juliam con-
gio. jungio.
36. cum viro suo proorcas- cum Viro suo Lesthkone pro-
set. creasset.
54. fidelissima obsequia. fidelissima Patrnorum obse-
quia.


23.
10. per Cadavera patruorum. Cadeverum Patruorum.
11. intoxicatorum. mortificatorum.



291

20. quam ingenuum; tamen quern ingenuum tamen, et ex
non ex Lechitarum pro- Lechitarum propagine pro
pagine procreatum creatum nossent.
21. nomine Pasch nomine Pasz Pyast.
26. 28. 32. 33. 35. Pasch Pyast.
28. dicitur habundavie dicitur habundasse.
40. Iste Semovitus plura per Jeste Semovitus per Coszy-
Gosziszchonem deper- szkonem deperdita.
dita
50. Motawa Montava, czytam Morawa.
51. Drowina Drewina.
52. Et Caeteri Terras albe- et Ceteri Terras Caeteras et
am, districtus in Slavonia et
Chorinthia quae Circa fłu-
vios alceam, etc.

53. Bekniczam Bobrniczam.

24.

7. Item Castrum Luna Item Castrum a Luna:
13. nunc aliquando hec aliquando.
27. Castrum Bela Castrum Weila.
36. nominibus antiquis mu- nominebus antiquis mutates.
tate
46. Rex Ipse.
52. et Meszkam. qui Meszkam.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Re: Kronika Lechitów i Polaków

Post autor: Artur Rogóż »

25.

10. ab aratro sive uvae. ab aratu sive unco:
11. et aliam anone et aliam avenae.
12. ideo Strosza dictumest ideo Strosza dicitur vel
ctum est.
16. et Czissowa ac Dambino et Czissya ac Danubio.
17. et Zalavam fłuvium Zolanum fluvium,rzeke Saala.
18. edilicat edificaviti
22. Castrum dictum Bremo Castrum dictum Brzemo.
24. cum Dei juvamine, Ibi cum, Dei nomine. lb. Qui.
dem nam
32. Lanceam Corpus.


19.



292


37 i 40. Szczirbeg Szczirbecz

49 disponens apposito.
26.

10. et inferri consuetas. et in ferri consuetas exponentes

18. non modicam armatam non modicam armaturam armatam:

19. bellorum gerendis bellorum grandium

14. Meszkonis deposita Meszkonis deperdita.

16. Dobronegam Dobrochna

29. et injuriam satageutes et injuriam ulcisci satagentos

32. Item versus Item alius versus

45. Kazimirus. It tamen ultimis Kazimiro. It tamen ulterius

27.

2. in Danubis et Trissawa in Danubilo Cyssawa et Mottawa.

8. inquit aurum habere non dclectat inquit aurum habere sed habentibus
habentibus imperare imperare delatat.

18. Cum ejus tributis. Cum suis tributaries. Admitendo
Sed haec intimans fugam vocem pro praesidio capiens fugam
nocte inivit inivit.

23. Prutheni et aliae Prutheni vere et aliae

28. Plenis armis nolebant plenis armis uti nolebant.

54. desperatione deceptas nonnullas desperatione, domicilia seu dominia
oppressione ad suos amplexus invadunt et occupant.
pertrahentes domicilia muniunt
et domos occupant dominorum

42. Servusque Servosque.

43. cum magno labore repulserunt cum magno labore expugnatis.
expugnaris

50. apud hostes derelictum apud hostes se derelictum.

28.


9. priora pejora.
13.Qui Vladislaus Cui Vladislaus.





293

17. dejectionem debere videri in dejectione debiliorem videri

25. dominari fecit dominari faciet.

33. per Solennes nuntios per Solennes oratores nuntios.

38. parte rixetur parte vexetur.

29.

11. 23. Boleslaus Vladislaus.

51. Sira dictam Siradiensis.

30.

2. ita morum gratissima ve- ita morum gratissima pietate,
nustate et virtutum. Venustateque, et virtutum.

4. Zeslaus. Zelislaus.

31.

27. cum Scarbimiro Comite cum Scarbimiro Comite Palatino seu
seu Principe milite Principe militiae.

35. per Solito nuntios per Solennes nuntios.

lb. appetit sui evenire appetit sine onere evenire


32.

3. fortuna valente annis mutates fortuna fatetur valentes armis
mutatis.

24. post tempus non longum benigne post tempus non longum Boleslaus
Rex benigne.

36. vernacula vernaculi.


48. non modicum illi opus peperisse non modicum illi apud eos peperisse.


49. Solibrigentium wealmiensium. Colobrigensium velunensium.


33.


8. B. Borzywoy.

20. reversus reversurus.

26. de sacraque laeverat de sacroque fonte laverat.

43. veniam obtinere veniam obtinere vellent.

34.

4. Quoque fugiendum. Que ergo fugiendum.

7. addidit, alias Pomorani addit alas. Pomorani.

294

33. nrbem Nobilem urbem Nallem:
43. quasi umbrans quasi vibrans.
51. ad morem locustarum in ad morem locustarum innn-
vineam editam agmina mera peditum agmina
omnia Urbis oram Urbis.
55. o Proceres nostris invi- Proceres nostris non invi-
sos leviculis sas capresa Lenonculis.

35.

11. Sed quum tam itinere
quam situ tutum


pens inaccessible. Et nisi infra dies Consti-tutos liberentur obsides a Cividus cxtorquet, ob-
sidionis igitur Boleslau Regi angustias.
minas reformant ibique victor existens ve-nis ad Castrura Cras redonanto
Sed quum r-t viris tutum et situ pene inaccessibile.
Et quasi quibusdam reticnla-ribus includit, obsides ex-torquet deditionis [diem constituit.
Glogovia interim suas Boleslao et expo-nit et d-plangit angustias.
ruinas refornant.
ibique victor existens iterum "d Castrum.
Cras Deo dacte.
36.
13. Boleslaum cons" leratio- per Boleslaum considerctio-
ne magnifici P rincipis ne Magzifici Prineipis Re.
Rege Danoram gii Danorum.
i4. ingenio magisterio.
a5. potui" positis.
37. juniorem minorennTn,
"9. ingenuitatis so ingenuitatis Suae.
37-
3. industris industri.osus.
19. Et.consideremu" et Considerans.
36. Tyneg Tynido.
39. Tyngrensis Tynecensis.
48. nutui cantui.
i4. ait flliam quod Ioquens 41. mittere: sed cum ipso
58-
ait falsmn quod Ioqueri*. mittere precipiens, "ed cum ipso.
_ ) Î ( -
23S
9.5. datis imperils
51. Prefectivo officio
3i. noctua
4o. populum exanimum
60. non borgis
?2. inhumaniter absorpsit
55. Princeps Alia Russia;
39'
datis improperiis;
Prefectures officio.
nocturna.
populum Christianion
non burgis.
humero abstrahunt.
Princeps Albas Russia*.
4o"
i3. Majestatem flagrantissimis Majestatem et Bolesi; Exulis.
s4. 3o. barbaria BelesUo ademit bambaricas, Beleslao addiderit.
35. 48. 49. oriendins et leporis pellicio pensum originarius. et lepuream pellic earn.
pensile.
et
4,
S.
lo.
13.
i5.
19.
>4.
37. 38. 3o. 34. 4o 44.
5.
b.
10.
41.
Primogenito Cracovien-sem
et Pomeriam
predicte termini's
quenam essetquintam dixit
ergo Proceres
une de hoc,
quo arcius
nominat. Item quem parta
contendant invasionis
requisit
benefices exorabiliter
omni asrenitate serenior
apponens
exoculari fecit quam ocius fuerant
Primogenite Provinciam C?a-
coriensem. et Pomeraniam. predicte suis terminis. quenam esset et quanta d"*'
xit. ergo î Proceres. unde de eo. quo amplius.
nomintbat. It quem quarts,. Contendat ut invasionis. requirat.
beneficiis exorabantur, omni sereritate severior. opponens. exoculari mandat, quem visus
officia fuerant.
42.
ex lapide dulato
Skizyn
ut eorum
ex lapide dolata,
Skrzyn.
et eorum.
296

15. jubet grassari jubet cessare.
22. divinvinodictae Divinae vindicate.
23. persecutione et super persecutione cessant et super.
24. qua incessantur cuss incessanter.
30. vector crus. vector Currus.
43. Castrensem Castarenses.
53. duo Civi duo Vivi.
55. verum Vladisłaui Unde Vladislans.

43.
4. forocissimasygus ferocissima Bigas.
10. primogenitus ex Vladislao primogenitus et Vladislao:
11. tamen suoe dignitatis tantum suas dignitatis.
14. ut illi gradum ut illi gratiam.
19. suae calamitati dignanter suoe calamiteti dignentur.
22. restituat constituat.
27. peste fama. It 29 Plogk peste et fame. It Plock.
32. sed precio instat sed precibus instat.
41. viguerant vigueruut dissensions.
48. illiusque in rebus paretur nullumque in rebus pateretur
ritum destruere. ritum deserere.

44.
4. pensienum pensionum datio.
10. est autem locus est autem lucus.
l6. vedentes. Incedentes.
20. desevire triomphi dcseruere triumphi.
22. Ducatum Cujaviae Ducatum et Cujaviam.
34. prorsus humanae prorsus illi humanes.
35. cum aliqua felicitatis ri- cum aliqua infelicitatis vexe-
xetur tur.
37. etate eximis et suis bonis etate exstans de suis bonis.
52. asperitatem prosperitatem.
53. esset Patris sui esset to tins Patris sui.

45.

26. me licet nitentem. me licet renitentem.
28. cum Imperio Eum Imperio,

32. in cujus exterminium. in Ejus exterminium.
36. sed illi plane sed illi sane.
40. Gothge Gethke.
45-


297

45. venerat veneratur.
47. sed Meszcone sed a Meszkone.
51. persecutione et perfidia persecutione saeva et perfidy

46.

32. Fuit autem Fuit mamque.
49. anathema sit excepto ca- anathema sit. Item qnicun-
su que cujuscunque legationis
occasione quadrupem seu
haeredisipsins ceperit angi-
averit sive capi vel anguiari
jusserit sive Princeps sit
anathema sit excepto casu.

47.
I. restitutione consentien- restitutione aut certa restitu-
tes fuerint tionis habita responsione;
quique hujus sacrilegiiCou-
sentiens fuerit.
l3. ait ad Proceres ait Proceres.
27. non esse ad Fridericum non esse placitum, ad Fri-
dericum.
38. ad quendam Boleslaum ad quendam Boguslaum.
39. Consueta tributa Consueta puta tributa.
44: Qui Sueboldus Cui Sueboldus.
45. turmis accurrens turmis occurrens.
54. Sic quasi Sicque.

48.
16. ex successione Paterno Ex successione Paterna spe-
spectatam ctabat, postulabat.
3l. raptas raptans.
35. Quamvis autem ejus Se- Quamvis autem ejus fervorem
niorem indignationem aut indignationem.
48. Lestko iterum Dux Ma- Lestko etiam Dux Masoviae
soviae et Cracovae et Cujaviae.

59.

8. at ubi proditoris at ubi proditorum.
34. alterutrius hostiliter alterutrius hostes.
38. cautione applexionis caucione a Pollexianis.
44. inter epulas multa inter epulas bona et multa.


298

53. modillo hausto poculo modillo hausto et pocule
mox. sumpto mox

50.

10. voluntas. Non desunt voluntas non deest. Non desunt.

11. quedam plurima quidam fictilia.

17. defunctus dolet defunctus deletur

24. quam vini palmites quam diu palmites.

29. nemora ne hora.

36. de quo premissum est de quibus premissum est.

39. non devite successionis non de jure successionis.

40. aliud jus Successorinm aliud Jus successionis.

41. est liberamen librationum est libera nomine deliberationis
libertas libertas.

45. pupillis omnem tutelam pupillis omnem omnino tute.

48.ratio doceat ratio detractat.

57.primus ille Comes primus et Author Comes.


51.

6. apud illos dolorem apud illos dolere.


27. Si desistere nolis Si desistere velis.


28. Et vocem fata seaentur et vocem facta sequuntur.

30. non cum parva. nec cum parva.

34. Hinc a Lestkone sene Hinc a Meszcone Sene.

41. Sine omni delicto sine omni dilatione.


52.

7. nonnulli diffuge dilapsi nonnulli docta fuga dilabsi.

46. suscipit sufficit.


50. merito ut quoqua merito utraque.


51. quanto pereximior quanto pronior
57. ab hoc quidem ad hoc quidam.


53.


7. deliberant deliberatur.

12. in praelio peracto in prelis posito.

15. gradum granum.

21. animum animi.

22. Super vos super nos.




299


23. quasi securis quasi securum.

28. Qui pro reversione qui pro sponsione.

44. ac precipuis renitentibus ac precipuis omnino renitentibus.

49. ferro infodit Terre infodit.

55. Ad hoc Et hoc.

56. unde Ille erat unde illi erat


54.

1. oppresso tempore prosperatus brevi tempore.

6. pertemptat pretenta.

l4.et Cracovłensis ut Cracoviensis.

23. quam hostem quam hostes.

52. de principibus animo de principibus a modo.

64. Quando vult princeps Quum vult Principes.



55.


5. Procerum Cracoviae Sensum Procerum Cracoviae assensum.

8. exilili aibi imminere exilii sibi et suis imminere.

l3. nec Cracoviam restituere nec Cujaviam restituere.

54. regi decet regi docet.
56. vestrum pandam propositum vestrum pandatur propositum

56.


30. cum Fulcone sub Fulcone.

57.
6. et lucidius nominare et lucidius notsre.

7. Principes qui Tetrarchus Principes in Tetrarchiis.

20. Swanthopełkone Capite Swatopełkonis Capitanei.

25.Palatis quoqne Palatinus quoque.

32.in Ducem paceis Pomeriae in Ducem partis Pomeraniae.

37.Odonis expugnare ...................................................................

41.Sub duce Vladislas ubi Sub duce Vladislao Odonis
Swantopełcus expugnare ubi Swantopelcus.


,
300

58.

15. contra patrem suum evo- Contra fratrem suum patrue-
cavit. lem evocavit.
19. Abbas et Ruthenorum Abbas Gerarndus Rhutena-
rum.
22. liret de facto licet desertum.
27. Scoureas. 29. Beleiam Scolbeas-Kelciam.
35. effundendum effundebat.

58.

4. justo modo aqnirere justo modo aliquid aquirere:
5. a Sepii a Stani a Sep Srzep a Stan.
8. sed tamen. Ib. deceant sed tantum. Ib. debeant.
9. propter preter.
13. devastandam eduxerit et devastandam eduxerit, si ho-
si in mortem stes obnoxios Ducales fur-
tive abduxerit, et si in
mortem.
14. quidem multa quia multa.
24. Terras Pomeranienses Terras Posnaniense.
25. de Cominetia et ad eva- de Conniventia et ad evoca-
cationem Poloniam tionem Polonorum.

60.

8. Sequitur de nuptns Bole-
slai Ducis Cracoviae.
12. ad tempus a natura pre- ad tempus secundum naturam.
finitum prefinitum.
l3. usque dum vixerunt usque dierum vixerunt.
l5. Joannem Capleus Johannem Czapla.
4l. et voluntati resistere. et voluntati Dei resistere.
42. Et sic decima pars et sic dicta pars.

61.
12. filiis Conradi Ducis. Filiis Ducis.
16. barbarorum Barbatomm.
45. Filiam Conradi Henrici. Fitram Conradi fratris Hen-
rici.


301

62.

12. licertates prefatas reexem- Libertates prefatas et exem.
ptionis ptiones.
32. usque in Maszmam usque in Mossynam.
20. Gothfredum primarium Gothfredum Penitentiarium.
35. Uszge Czamcawet et Szim Usczie Caerniow et Szrem.
42. Sub Casto tumulntus Sub Castro tumulatus.
43. minus Consultorum minus Consultorie.

64.

45. sequitur de Captivitate
Duas
48. adhub Boleslaus a Boleslao.
56. penitus Fratri ipsius penitus non Curantea Frstri
ipsius.

65.

6. tam acribus viris tantum a tribus viris.
53. Gnesnensem freuda Guesnensem fienda.
44. Papam nostrum Papam IV.
45. infra scriptum. Quod infrascriptum et factum. Qued
50. resurrexit Benedictus resurrexit dicens Bencdictus
Deus Deus.

66.

4. Robycdziskam Pobiedziska:

9. insule in gulgustris in Sultis in gugustris.
15. Civis de Enbym Civis de Gubin.
27. Prefatus Przemysloni Prefato Przemysloni
44. Solempniter publicata Solenniter celebrata pubłica-
taque.
52. Gothardus Gerardus.
54. Dux Plocens;s Polonia Dux Majoris Poloniae.
Ib, Boleslaus Dux Cracoviae Boleslaus pudicus Dux Cra-
coviae.







303

67.

1. Bogufalus de Crcznelm Bogufzlus de Cniże Curznelyn.
4. etiam Ruthenis et Ruthenis.
9. Ducis Vladislaviensis. Ducis Vratislaviensis
16. Andreas Posnaniensis et Andreas Culmenśis.
Culmensis.
22. Cujusdam Bolastanii cujusdam ballistarii.
40. quibus Castrensis flamma quibus Crastrensibus flamma.

68.
1O. Rakczansz. 26. Kcinaz Raciaz. Kcinam.
32. sic aut quod sit aut quod

69.

13. propter auri discreptan- propter aeris discrepantiam:
tiam
16. Prefatus autem preposi- Prefatus autem Dux Prepo-
tum situm.
18. ad Turrim Lodvitz ad Turrim Lignitz.
28. Cuntando super cantandum super.
Ib. Deus laudem meam tacu- Duus laudem meam ne tacu-
eris eris.

70.

3. sub brevitate transcur- Sub brevita transacurrens ut
rens actus actus
12. hominum expedivit. hominum Solus expedivit.
23. aliquando ante, sedens aliquando ante, et sedens sub
sub conopedio campanedii Canapedio.
24. aliquos psalmos sorores aliquos psalmoa et orationes
quas sciebat quas sciebat.
26. vel vinum, illud ita vel vinum, et illud ita.
40. et aliam Beati Petri et aliam Ecclesiae Beati Petri.
41. in Posnania Buk cum Ci- in Posnania Buk cum omnibus
vitato quos destinavit in Officii
Sanctuariorum eidem Ec-
clesiae adjungens ipsum Buk
cum Civitate.
48. quia viscera minime con- Quia viscera misericordiae
tra eos contra eos.
51. natus est Pzemislonis natus est Filius Przemislonis.
53. circa finem nouae lecti- Circa fiaem nonae lectionis.
Onis


303

55. tam pro matunis tarn pro matutinis.

71.

58. libratus et honeste vite literatus et holiestae vitae.

72.

8. Scolp nominatu Stolp nominatur.
10. Terram Swantopełkonis TerramSwanthopełkonis pet-
animose gens animose.
12. plurimos militum et ser- plur mos militum fugientium
vientes et servienter armorum.
17. absque mora absque misericordia.
21. cum quibusdam Cujavien- Cum quibusdam curiensibus.
sibus
22. inter Clomam et Oppataw inter Coloniam et Opatow.
23. que dicitur Salcz que dictus Solecz.
27. quibus irisiderent quibus insiderant.

73.

7. predicti cernentis predicti Regis cernentes.
9. ut dexteras servitutis ut dexterus securitatis.
21. et Civitatis eductis et Civitate eductis.
23. multa mala et enormia multa mala facta et enormia.
27. qui Castellaniam cui Castellanizm.
28. obligat asignavit.
44. et delere cupiensi et delere cupientes.


74.

2. nudatus tum lintheo nudatus tantum lintheo.
3. precedebant sequebantur.
4. et hoc his in die et hoc bis in die.
12. Eodem quoque anno et Eodem quoque anno Lesthko
Szemomisl. et Szemomisl.
1b. Boleslaus pius Vladislaus Boleslaus pius et Vladislaus
Poloniae dux Opoliae Dux.
17. Collegit Collegerunt.
43. et perinde Scolas et pueri scolas.
44. frequentae deberant etc. frequentae deberent et debe-
bant.

75.

I. Saneti Stephani Saneti Spiritus.
9. et quatuor quartam et quatuor tenporum quarram


304

15. Petrziniem Patriconem.
16. ot Pastorem et post Ele- Et Pasorem Ecclesiae Posna-
ctionem niensis et past electionem.
47. Et irregularitate ligata et irregulitate Legatus Ipsum.
lpsum
51. de negotio per intrussi- de negotio Ecclesiae. Videns
onem Papa quod fuerat facta in-
juria Posnaniensi Ecclesiae.
per intrusioneni:

76.


1. Vratislaviensen Citatarem Vratislaviensem Citatoriam.
2. Decunus dictus Scholasti- Decanus, Scholasticus.
cus
12. et etiam Jure Secundum Jura.
23. et Ipsum Santhok et Ipsi Santhok.
28. nam transivit etiam transivit.

77.

12. in Scola monasterii in Skala monasterii.
14. in Janichost in Zawichost.
20. in Scolam ad lócum in Skalam.....
l8. Secretum inhorrorem faetorem.
3l. ipsum protinus ipsum statim et protinus:
40. fossatis, Ottonis marchło- fossatis, Otto, Ottonis mar-
nis predicti filius chionis predicti filius.

78.

6. prepositum Saneti Andreae. prepositura Sancti Andreae.
10. Castrensem de Santhok Castrenses de Santhok allie-
aliqui occupant gando occupant.
16. per negligentiam Temporis pernegligentiam Episcoporum
lb. Dominicus. Domaratus.
20. Boleslaus Dux Plocensis Boleslaus Dux Poloniae.
38. reddidisset addidisset.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Teksty źródłowe”