Administracja w Generalnej Guberni w czasie II wojny światow

Artykuły historyczne napisane przez użytkowników historiapolski.eu oraz z zaprzyjaźnionych stron.
Niniejszy katalog zawiera artykuły naukowe i popularnonaukowe publikowane w naszym serwisie. Trafiają do niego na bieżąco wszystkie nowe artykuły, zawiera również sukcesywnie uzupełnianą bazę starszych tekstów. POLECAMY!
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Administracja w Generalnej Guberni w czasie II wojny światow

Post autor: Artur Rogóż »

Marek Przybyszewski

Administracja w Generalnej Guberni w czasie II wojny światowej.


Schemat działania sądów w GG.

Co zrobić z ujarzmioną Polską? Tego typu myśli na pewno nie raz nachodziły nie tylko Hitlera, ale również i innych dostojników Tysiącletniej Rzeszy. Jedno było pewne trzeba dokonać korekt granicy tak aby zaspokoić niemieckie dążenia i potrzeby uzyskania nowej przestrzeni życiowej, czyli lebensraum'u. Ale co zrobić z resztą polskiej ziemi? Nad tym głowił się Hitler i jego podwładni. Wyłoniona w ten sposób koncepcja postępowania z pozostałymi ziemiami polskimi przez cały czas trwania kampanii wrześniowej ewoluowała i na początku była to koncepcja utworzenia kadłubowego państwa polskiego, z którym Hitler mógłby zawrzeć pokój. 3.09.1939 r. Hitler oświadczył, że "Polskę należy zmusić do pokoju", natomiast 19.09.1939 r. stwierdził, iż "Polska w postaci traktatu wersalskiego nigdy już nie powstanie", a 6.10.1939 r. powiedział że jest za "stworzeniem granicy, która odpowiada historycznym, etnograficznym i gospodarczym warunkom", i za "powołaniem do życia państwa polskiego, którego struktura i kierownictwo dadzą gwarancję, że nie powstanie ani nowe zarzewie wojny, ani centrala intryg skierowana przeciwko Niemcom." Również wypowiedź gen. Keitla stwierdzająca, że "z pozostałej części zostanie stworzona niezależna Polska (...)" , świadczy o tym, że pomysł stworzenia kadłubowego państwa Polskiego był aktywnie rozpatrywany. Jednak im dłużej trwał opór polskiej armii a do wojny przeciw Polsce przyłączył się Związek Radziecki, zaczęto rozważać również koncepcję utworzenia z pozostałych ziem polskich czegoś na wzór kolonii którą można by eksploatować a następnie zgermanizować. Koncepcja ta zaczęła zwyciężać też ze względu na sprzeciw Związku Radzieckiego, który nie wyobrażał sobie odrodzenia Polski pod żadną postacią. Już wcześniej, bo 15.09.1939 r. Hitler mianował dr Hansa Franka głównym szefem administracji na ziemiach polskich, który podlegał zarządowi wojskowemu utworzonemu 10 dni później. Zarząd wojskowy okupowanych terenów był krótki i trwał zaledwie miesiąc, gdyż do 26.10.1939 r. wcześniej bo 12.10.1939 r. dekretem Hitlera zostało utworzone Generalne Gubernatorstwo, w którego skład weszły, część woj. warszawskiego z Warszawą, część woj. łódzkiego, woj. kieleckie, lubelskie, krakowskie (bez powiatów zachodnich) i część woj. lwowskiego na zachód od Sanu. Obszar GG wynosił 96 tys. km2 i liczył 12,5 mln. ludności (1,6 mln. Żydów, 500 tys. Ukraińców i kilkadziesiąt tysięcy Niemców). Był to twór specyficzny, mający stanowić osłonę niemieckiej okupacji. Między Rzeszą a GG istniała granica celna, dewizowa, walutowa i policyjna. GG pozostawało pod zwierzchnictwem Rzeszy. Posiadało ono osobowość prawną pod względem majątkowym oraz posiadało odrębny system monetarny. Twór ten uważany był jednak przez samego generalnego gubernatora (przez cały okres wojny był nim Hans Frank) za kraj przyboczny Rzeszy.

W GG zostało zachowane prawo polskie tylko w tych wypadkach, gdy niepozostawało ono w sprzeczności z przejęciem administracji przez Rzeszę i wykonywaniem wojskowych praw niemieckich. Uchylanie polskiego prawa natomiast dotyczyło głównie prawa państwowego, administracyjnego i finansowego oraz prawa pracy. Choć zmiany zachodziły też winnych działach prawa polskiego. Nowe prawo dla GG stanowił kanclerz i upoważnione przez niego centralne organy Rzeszy oraz generalny gubernator i wyższy dowódca SS i policji w GG. W praktyce prawo stanowił wyłącznie Generalny Gubernator, gdyż ani kanclerz, centralne organy władzy nie korzystały z tego przywileju prawie nigdy. Wszystkie akty normatywne publikowane były w "Dzienniku Rozporządzeń Gubernatora Generalnego", w dwóch językach.

Pod względem administracyjnym GG podzielone zostało na 4 dystrykty: krakowski, radomski, lubelski i warszawski. 1 sierpnia 1941 roku do GG przyłączono piąty dystrykt pod nazwą Galicji z siedzibą we Lwowie. Powierzchnia GG wynosiła wtedy 145,000 km2 z niespełna 17 mln mieszkańców. Na czele dystryktu stali szefowie dystryktu, noszący od 1941 roku tytuł gubernatorów dystryktu. Gubernatorzy dystryktów podlegali personalnie i rzeczowo generalnemu gubernatorowi. Gubernatorowi podlegał z kolei urząd szefa dystryktu oraz dowódca SS i policji. Powoływał i odwoływał on wójtów i burmistrzów, podejmował decyzje o konfiskatach majątków wspólnie z dowódcą SS i policji oraz dowództwem Wermahtu, zarządzał nad przejętym majątkiem poprzez powierników (wyłącznie Niemców). Administracją powiatów kierowali starostowie powiatowi (Kreishauptmann) i starostowie miejscy (Stadthauptmann) zwani również naczelnikami.

Na czele całej administracji w GG z wyjątkiem wojskowej stał Generalny Gubernator. Był on mianowany i podporządkowany bezpośrednio kanclerzowi Rzeszy. Generalny gubernator miał pod swoją kontrolą wszystkie działy administracji, łącznie z administracją sądową. Scentralizowaną i prawie nieograniczoną władzę generalnemu gubernatorowi zapewniało stanowisko kierownika NSDAP w GG, oraz pełnomocnika do spraw planu czteroletniego i Komisarza do spraw obrony Rzeszy. Siedzibą jego był Kraków.
Doradczym i wykonawczym organem generalnego gubernatora był Urząd Generalnego Gubernatora, noszący od grudnia 1940 r. nazwę rządu. Kierownikiem rządu był sekretarz stanu, do maja 1940 r. funkcję tę sprawował dr Seyss-Inquart a później Genralny Gubernator powierzył to stanowisko drowi Józefowi Buchlerowi. Stałym zastępcą sekretarza stanu był podsekretarz stanu. Oprócz tego w skład rządu wchodzili: wyższy dowódca SS i policji, dowódcy policji bezpieczeństwa i policji porządkowej, komisarz Banku Emisyjnego, prezes najwyższego urzędu kontroli, kierownik dyrekcji generalnej monopoli i kierownicy oddziałów administracji. Rząd spełniał dwie funkcje, jedną była wykonawcza funkcja rządu, drugą stanowił rząd jako organ doradczy. Wyższy dowódca SS i policji był członkiem rządu jako organu doradczego, w którym zajmował miejsce jako pierwszy po sekretarzu stanu, natomiast nie brał udziału w pracach rządu jako organu wykonawczego.
Rząd jako organ wykonawczy generalnego gubernatora dzielił się na sekretariat i wydziały główne administracji:

- spraw wewnętrznych,
- finansów,
- sprawiedliwości,
- gospodarki,
- wyżywienia,
- leśnictwa,
- pracy,
- propagandy,
- budownictwa,
- poczty,
- nauki i oświaty,
- kolei.

Przy generalnym gubernatorze działali pełnomocnicy ministerstw i centralnych urzędów Rzeszy, a w Berlinie urzędował jego pełnomocnik.

Z organów administracji II Rzeczpospolitej pozostawiono jedynie organy wykonawcze samorządu z burmistrzami w miastach i wójtami w gminach wiejskich, oczywiście pod nadzorem niemieckim. Wójtom podlegali sołtysi. Burmistrzowie i wójtowie byli funkcjonariuszami administracji GG, powoływanymi i odwoływanymi przez gubernatorów dystryktów. Podlegały im zarządy miejskie i gminne. W większych miastach powołano niemieckich naczelników miast, którym podporządkowano burmistrzów. Kierownicze stanowiska w administracji zajmowali Niemcy, natomiast stanowiska sołtysów, wójtów i burmistrzów w większości były obsadzane przez Polaków. W okresie istnienia Generalnej Guberni liczba niemieckich urzędników (razem z funkcjonariuszami policji) wynosiła ok. 25 - 30 tys. osób. W roku 1941 liczbę polskich urzędników można zamknąć sumą 130 000 ludzi, w tym 40 000 polskich urzędników w administracji GG i 22 000 pracowników i funkcjonariuszy policji "granatowej".

Specjalne miejsce w administracji GG zajmowała policja. Jej kierownikiem był wyższy dowódca SS i policji, do 10. 11.1943 r. był nim gen. Kruger, po nim funkcję tą objął gen. Koppe będący do tej pory wyższym dowódcą SS i policji w Kraju Warty. Miał on uprawnienia do wydawania rozporządzeń policyjnych. Pełnił też funkcję pełnomocnika Komisarza Rzeszy dla umacniania niemczyzny, którym był Heinrich Himmler. Podlegali mu dowódca policji kryminalnej (Kripo), dowódca policji porządkowej, dowódca tajnej policji państwowej (Gestapo) oraz dowódcy SS i policji w dystryktach. Kompetencje policji były podobne do tych jakie miała policja na ziemiach wcielonych, sprawowała sądownictwo doraźne wobec wrogów Rzeszy, realizowała hitlerowską politykę wytępienia Żydów, zwalczała przeciwników reżimu. Często w administracji GG dochodziło do sporów kompetencyjnych między administracją cywilną a policyjną. Wyższy dowódca SS i policji wykazywał tendencje do niezależności. W 1942 doprowadził on do utworzenia sekretariatu stanu do spraw bezpieczeństwa w rządzie GG na czele którego stanął. Walka o nadzór nad siłami policyjnymi dotyczyła głównie utworzonej w 1940 r. przez Urząd Gubernatorski formacji tzw. służby specjalnej (Sonderdienst). W zamierzeniu miały one być niewielkimi siłami będącymi pod bezpośrednim zwierzchnictwem starostów miejskich i powiatowych, którzy nie mieli władzy nad stacjonującą w powiatach policją podporządkowaną bezpośrednio dowódcom SS i policji. Stanowiły one formację pełniącą służbę administracyjno - techniczną, jak strzeżenie mostów, budynków itp.

Na terenie GG funkcjonowały podobnie jak na ziemiach wcielonych, wojskowe sądy polowe i wojskowe sądy doraźne. Od 26 października 1939 wprowadzono w GG nowy ustrój sądownictwa w którym ustalono podział na sądownictwo niemieckie i polskie. Reichsdeutsche i Volksdeutsche podlegali tylko sądom niemieckim, natomiast Polacy, Ukraińcy i Żydzi podlegali kompetencji tych sądów w zakresie działalności skierowanej przeciwko bezpieczeństwu i autorytetowi Rzeszy, narodowi niemieckiemu oraz życiu, zdrowiu i mieniu osób narodowości niemieckiej. W pozostałych sprawach podlegali sądom polskim. Sądy niemieckie dzieliły się na: powszechne i specjalne. Sądy powszechne tworzyły: sąd niemiecki jako sąd I instancji i wyższy sąd niemiecki jako II i ostatnia instancja. Sądy specjalne utworzone 15 listopada 1939r. były właściwe dla spraw szczególnych, przekazanych im osobnymi rozporządzeniami. Obok sądów specjalnych istniały policyjne sądy doraźne, przejęły one funkcje wojskowych sądów doraźnych. Składały się one z dowódcy policji bezpieczeństwa lub policji porządkowej i dwóch urzędników policyjnych. Sądziły one osoby prowadzące działalność skierowaną przeciwko Rzeszy, jej obywatelom i władzom GG. Działania podlegające właściwości tych sądów wyszczególnione zostały w rozporządzeniu generalnego gubernatora z 31 października 1939r.

Sądownictwo polskie opierało swą działalność na podstawie rozporządzeń generalnego gubernatora z 26 października 1939r. i 19 lutego 1940r. Realizowały je sądy grodzkie, sądy okręgowe i sądy apelacyjne. Postępowanie przed tymi sądami było dwuinstancyjne, tzn. wyroki sądów polskich podlegały kontroli Wyższego Sądu Niemieckiego. Sądy te były właściwe w tych sprawach, które nie podlegały kompetencji sądów niemieckich. Sądom polskim zabroniono przesłuchiwać w charakterze świadków lub biegłych osób narodowości niemieckiej. Mogły być one przesłuchane na wniosek sądu polskiego przez sąd niemiecki. Sądy polskie rozpatrywały głównie sprawy cywilne, w mniejszym stopniu karne, a spory kompetencyjne między sądami polskimi i niemieckimi rozpatrywały sądy niemieckie. W sądownictwie polskim sędziami byli Polacy.
sady_gg.jpg
sady_gg.jpg (34.19 KiB) Przejrzano 1553 razy
ODPOWIEDZ

Wróć do „Artykuły historyczne”