Historia powodzi w Krakowie
Zapiski o powodziach występujących na terenach Polski są dość liczne. Najstarszą udokumentowaną powodzią jest wezbranie z 988 r. Jeśli chodzi o powodzie pojawiające się do XV w., źródłem tych informacji, jest głównie „Księga Dziejów Polski” Jana Długosza.
Pojawiają się one również w kronikach klasztornych i miejskich. W Krakowie zasięgi katastrofalnych powodzi zostały upamiętnione również tablicami umieszczonymi na ścianach budynków. Do czasów nam współczesnych zachowało się ich 16.
Sieć wodna dawnego Krakowa i okolic znacznie różniła się od obecnie istniejącej. Na zachowanych starych rycinach i planach miasta można zauważyć rozliczne wiśliska, stawy i mokradła, których powierzchnie obecnie zostały wchłonięte przez zabudowę. Naturalne koryta rzek przebiegających przez miasto miały inne położenie od współczesnych. Rudawa płynęła wzdłuż obecnej ul. Retoryka i Powiśle, a Wisła swym odgałęzieniem meandrowała wzdłuż obecnych Plant Dietlowskich i ul. Daszyńskiego, gdzie uchodziła do niej Białucha.
Poczynając od roku 1813 opisy powodzi są bardziej dokładne. Posiadają bowiem dane dotyczące warunków atmosferycznych, hydrologicznych, a niekiedy również hydraulicznych. Powódź z sierpnia 1813 r. uważana jest za jedną z największych katastrof w dorzeczu Górnej Wisły. Poniosła ona za sobą wiele istnień ludzkich, a także ogromne straty materialne. W ostatnich latach poważnie zagroziła Krakowowi powódź z lipca 1997 r. Podczas tego wezbrania wały przeciwpowodziowe nie zostały przerwane, nie nastąpiło również przelanie się wód przez ich koronę, ale pomimo tego znaczna część terenu miasta (ok. 25%) została zalana lub podtopiona woda przedostająca się przez obwałowania droga filtracji oraz pochodząca z licznych opadów burzowych występujących w tym czasie nad Krakowem. Stwierdzono 19 groźnych przecieków przez wały przeciwpowodziowe. Wezbranie to ujawniło szereg zaniedbań w, od lat nie konserwowanej należycie, infrastrukturze technicznej służącej ochronie przed powodzią. Obserwując częstotliwość występowania katastrofalnych i wielkich powodzi udokumentowanych od 1813 roku można stwierdzić, że pojawienie się tych groźnych zjawisk ma charakter cykliczny. Po stosunkowo długich okresach posusznych następują dziesięciolecia, w których nasila się częstotliwość występowania dużych powodzi. Powyższe potwierdziły ostatnie duże wezbrania w 1996 i w 1997 roku na Wiśle krakowskiej i dlatego w najbliższych dziesięcioleciach należy spodziewać się nasilenia częstotliwości występowania tych zjawisk.
Istniejące obwałowania i bulwary wiślane w Krakowie zostały wykonane na podstawie projektu opracowanego po powodzi w 1903 r. Za podstawę obliczeń przyjęto wielka wodę z 1813 r. określona przez Centralne Biuro Hydrograficzne na 3300 m3/s. Rozstaw wałów na odcinku śródmiejskim przyjęto bardzo mały i wynoszący tylko 145 m. Spowodowane to było gęstą zabudową w tym rejonie, a także liczono na rychłe wykonanie kanału ulgi nazwanego w późniejszym czasie „kanałem krakowskim”. Pomimo stwierdzenia znacznej redukcji wysokości zwierciadła wielkiej wody, popartego szczegółowymi obliczeniami i badaniami modelowymi, kanał ten nie został do tej pory wykonany. Ostatecznie obwałowania w Krakowie zostały ukończone w roku 1940. Zmniejszenie retencji dolinowej wywołane wykonaniem obwałowań na Górnej Wiśle nie zrównoważyły wybudowane w późniejszym czasie powyżej Krakowa wielozadaniowe zbiorniki (kaskada Soły, zbiornik Goczałkowice). Oznacza to potrzebę zwiększenia retencji zbiornikowej w dorzeczu. Należy więc dążyć do szybkiego dokończenia budowy zbiornika Świnna Poręba oraz budowy innych zbiorników.
Obecny stan ochrony Krakowa przed powodzią jest niezadowalający. W świetle obowiązujących przepisów istniejące obwałowania wiślane wykazują znaczne niedobory wysokości oraz niski stopień zagęszczenia gruntu. Dla poprawy tego stanu powstał „Program studiów i pomiarów dla ochrony Krakowa przed powodzią”. Efektem realizacji tego programu jest m.in. powstanie „Studium architektoniczno-inżynierskiego możliwości podwyższenia obwałowań i bulwarów wiślanych w Krakowie na odcinku od stopnia Dąbie do stopnia Kościuszko…”, a następnie doprowadzenie do realizacji inwestycji modernizacji tego odcinka obwałowań. W „Studium…” wskazano również na inne sposoby zabezpieczania Krakowa przed powodzią, jak np. propozycja utworzenia polderów powyżej miasta.
Miejski Komitet Przeciwpowodziowy podjął szereg działań dla usprawnienia Miejskiego Systemu Prognozowania, Ostrzegania i Reagowania Na Powódź. Znowelizowano zarządzenie Przewodniczącego Miejskiego Komitetu Przeciwpowodziowego, określono szczegółowo schemat organizacyjny, obieg informacji oraz cele, działania i zadania poszczególnych osób i sekcji wchodzących w skład Komitetu. Ustalono, iż w okresie pogotowia i alarmu powodziowego siedziba Komitetu znajduje się w pomieszczeniach Straży Miejskiej specjalnie do tego celu przygotowanych. Wydano również broszury „Taki Kraków – tablice powodziowe” oraz ulotki „Powódź – informacja dla mieszkańców”.
doc. dr Józef Fiszer
