Polityka międzynarodowa Jagiellonów

[Artur Rogóż]

Zaangażowanie się Kazimierza Jagiellończyka w sprawę korony czeskiej i węgierskiej nie było sprawą nową, takie próby podejmowane było przez władców polskich już wcześniej. W 1438 r. sam Kazimierz Jagiellończyk mógł zostać królem Czech. Natomiast Władysław Warneńczyk zasiadał przez pewien czas na tronie węgierskim.
Wtedy rywalizacje o tron czeski, węgierski przegrali Jagiellonowie z Habsburgami i utracili możliwość objęcia tych stolic na okres dłuższy. Niemniej jednak tendencje do mocarstwowej polityki były na dworze Jagiellonów obecne. W 1457 r. zmarł syn Albrechta Habsburga Władysław Pogrobowiec, nie zostawiając męskiego potomka. Kazimierz Jagiellończyk postanowił wykorzystać sytuację, gdyż żoną jego była Elżbieta Habsburżanka, a więc miał prawo do regencji tronu, gdyż Elżbieta Habsburżanka była siostrą zmarłego króla. Wtedy odwołanie się do linii habsburskiej było niemile widziane w Czechach i na Węgrzech. Zarówno w Czechach jak i na Węgrzech sejmy dokonały wyboru władców narodowych. Na tronie czeskim zasiadł Jerzy z Pobieradu, na tronie węgierskim - Maciej Korwin, który był synem wybitnego dowódcy węgierskiego z bitwy pod Warną Jana Hunyadego. Kazimierz nie zrezygnował ze starań o koronę tych dwóch państw. Podjął walkę i to walkę bardziej dyplomatyczną ze swoimi przeciwnikami. Jerzy z Pobieradu był władcą husyckim, husytą, nie mógł liczyć na poparcie papieskie, nie mógł liczyć także na poparcie katolickiej części społeczeństwa. Papież Paweł II rzucił na Jerzego z Pobierad u klątwę i zwolnił jego poddanych z przysięgi wierności. Wtedy Kazimierz Jagiellończyk jako jedyny władca europejski zawarł z Jerzym z Pobieradu sojusz. Przymierze zostało zawarte w 1462 r., a w 1468 r. Jerzy z Pobieradu nie mając męskiego potomka na swego następcę wyznaczył syna Kazimierza Jagiellończyka. Układ pomiędzy Kazimierzem a Jerzym z Pobieradu był źle widziany przez Stolicę Apostolską. Pretensje do tronu czeskiego zgłosił też Maciej Korwin. Maciej Korwin został obwołany królem czeskim przez przeciwników Jerzego z Pobieradu. Sejm czeski powołał na tron Władysława Jagiellończyka. Czechy miały więc dwóch władców. W 1471 r. zmarł Jerzy z Pobieradu, po jego śmierci dokonano oficjalnego wyboru Władysława i wówczas objął on tron czeski. Maciej Korwin odebrał Władysławowi Morawy, Śląsk i Łużyce. Władysław został królem jedynie właściwych Czech. To doprowadziło do konfliktu polsko-węgierskiego. Kazimierz Jagiellończyk nie tylko chciał odebrać dla syna Morawy, Śląsk, ale chciał także pozbawić Macieja Korwina tronu węgierskiego, by na tronie węgierskim osadzić swego drugiego syna - Kazimierza. Wyprawa ruszyła w 1471 r. Wojna toczyła się ze zmiennym szczęściem, a w 1479 r. zawarto pokój w Ołomuńcu. Na mocy tego pokoju Morawy, Śląsk i Łużyce pozostawały dożywotnio przy Macieju Korwinie. Jagiellonowie uzyskali potwierdzenie swoich praw do tronu czeskiego, Maciej Korwin zrzekł się pretensji do tego tronu. W 1490 r. zmarł Maciej Korwin. Nie żył już wówczas książę Kazimierz, i wówczas Kazimierz Jagiellończyk wysunął kolejnego swego syna do tronu węgierskiego - Jana Olbrachta. Jana Olbrachta poparła szlachta węgierska. Z pretensjami do tronu węgierskiego wystąpił także sam Władysław Jagiellończyk - król Czech. Władysława Jagiellończyka poparła magnateria węgierska. Doszło do konfliktu pomiędzy braćmi. Obaj zostali obwołani królami Węgier, ale w walce wygrał Władysław, który w 1492 r. został królem węgierskim. Połączył koronę czeską z koroną węgierską. To połączenie dla polskiej racji stanu było niekorzystne, z uwagi na to, że: - Polska zawsze wykorzystywała jedno z tych państw jako sojusznika przeciwko drugiemu - zjednoczenie tych obu państw tworzyło siłę, której Polska nie była w stanie się przeciwstawić. Połączone państwa mogły Polsce zagrozić. Władysław Jagiellończyk zajął co prawda tron węgierski, ale po śmierci swego syna musiał zawrzeć układ z Habsburgami. Kiedy pod Mochaczem zginął Ludwik Jagiellończyk tron węgierski przejęli Habsburgowie. To oni wyszli zwycięsko z rywalizacji z Jagiellonami, opanowali Europę środkową. W 1492 r. zmarł Kazimierz Jagiellończyk. Był jednym z lepszych władców Polski. Umiał rządzić, władzą dzielić się nie lubił, ale władzy też nie nadużywał. Jego następcą został Jan Olbracht. W 1440 r. na Litwie został zamordowany wielki książę Zygmunt Kiejs tutowicz. W tym czasie Władysław Warneńczyk obejmując tron węgierski nie był w stanie interweniować. Dlatego na swego namiestnika na Litwie wyznaczył Kazimierza Jagiellończyka. Władysław Warneńczyk obawiał się zerwania unii polsko-litewskiej, gdyby wybrany został nowy wielki książę. Kazimierz Jagiellończyk nie słuchając brata, został wielkim księciem. Władysław Warneńczyk zajęty przygotowaniami do wojny z Turcją nie interweniował. Po śmierci Władysława Warneńczyka tron krakowski zaproponowano Kazimierzowi Jagiellończykowi. Ale jednocześnie postawiono warunki: - Litwa miała zostać podporządkowana Koronie, - Wołyń i Podole miały zostać wcielone do Korony, Kazimierz Jagiellończyk na te warunki nie chciał się zgodzić, gdyż: - jego władza na Litwie, gdzie był władcą dziedzicznym, uległa by osłabieniu, - Litwa prawdopodobnie oderwała by się od Korony, bojarzy by się na te warunki nie zgodzili. Separatyści litewscy postawili bowiem sprawę na ostrzu noża: jeżeli Kazimierz przyjmie koronę polską, należy wybrać nowego Wielkiego Księcia i zerwać unię. Wówczas Kazimierz podjął rozmowy ze stroną polską i zakończył te rozmowy sukcesem. Obejmował tron krakowski zachowując jednocześnie wszelkie prawa na Litwie. Oba państwabyły połączone osobą władcy - unią personalną. Ponadto, aby uspokoićbojarów litewskich wydał przywilej gwarantujący nienaruszalność granicy litewskiej. W 1447 r. odbyła się koronacja. Rządy Kazimierza Jagiellończyka na Litwie to czas stabilizacji. Zabójcy poprzedniego księcia zostali ukarani. Natomiast obejmując tron krakowski Kazimierz musiał się liczyć z problemami. Jednym z pierwszych jego posunięć było ułożenie jego stosunków z Tatarami krymskimi. Na południu zamierzał przywrócić zwierzchnictwo Korony nad Mołdawią, poprzez osadzenie jednego z kandydatów na tronie mołdawskim. Wyprawa na Mołdawię zakończyła się klęską Kazimierza, ale na tyle wystraszyła władców mołdawskich, że złożyli oni hołd lenny królowi polskiemu. Po 1470 r. granica wschodnia i płd. wsch. stała się znowu zagrożeniem za sprawą państwa moskiewskiego i Tatarów. W 1462 r. na tronie moskiewskim zasiadł Iwan III. Iwan III jako główne hasło swojej polityki zagranicznej podjął starania o zjednoczenie wszystkich ziem ruskich. Jednoczenie ziem ruskich musiało się odbyć kosztem Litwy. Widząc to Kazimierz Jagiellończyk zawarł sojusz z Tatarami Złotej Ordy przeciwko Iwanowi III. Sam Iwan III zawarł sojusz z Tatarami krymskimi przeciwko Polsce. Doszło do najazdu tatarskiego na Podole w 1471 r., a trzy lata później do najazdu na Ruś. W 1453 r. Turcy zajęli Konstantynopol, dążąc do rozszerzenia swego terytorium zajęli w 1475 r. kolonię włoską na Krymie - Kaffę. W roku następnym wojska tureckie zaatakowały Mołdawię. Mołdawia nie widząc możliwości ratunku czy pomocy ze strony Korony, zerwała zależność lenną od korony i uznała zwierzchnictwo węgierskie, licząc na pomoc Węgier przeciwko Turcji. Z tym Kazimierz Jagiellończyk nie chciał się zgodzić i dalej traktował Mołdawię jako swoje lenno.