Białobrzegi

[Artur Rogóż]

Białobrzegi – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie białobrzeskim, siedziba władz miejsko-wiejskiej gminy Białobrzegi. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. radomskiego, zaś przed 1975 r. do woj. kieleckiego.

Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 7328 mieszkańców.

W 1540 r. król Zygmunt I Stary nadał prawa miejskie miejscowości Brzegi. Zapilicze od XIV w. należało do Mazowsza, jako darowizna Kazimierza Wielkiego dla księcia Siemowita III, zaś lokowane na prawie magdeburskim miasto było własnością Anny Falęckiej, wdowy po Janie z Biejkowa herbu Jastrzębiec. Kolejnymi właścicielem Brzegów (od drugiej połowy XVII w. Białobrzegi) były rodziny: Boglewskich, Boskich, Stokowskich, Kuroszów i Wodzyńskich.

W ciągu pierwszych trzystu lat istnienia Białobrzegi były małym miasteczkiem, którego ludność zajmowała się głównie handlem oraz rolnictwem. W okresie powstania styczniowego w mieście i okolicy działało kilka oddziałów powstańczych, w tym m.in. płk. D. Czachowskiego, Kononowicza, Grabowskiego. 1 stycznia 1870 r. Białobrzegi zostały osadą. W 1910 r. miejscowość zniszczył pożar, a już w cztery lata później zaczęła się I wojna światowa, podczas której dokonały się kolejne zniszczenia. Po wojnie nastąpił powolny rozwój osady.

Od początku XIX w. rozpoczął się wzrost liczby ludności miejscowości. Związane to było ściśle z budową i funkcjonowaniem traktu krakowskiego, zaprojektowanego przez inż. Teodora Urbańskiego i przebiegającego m.in. przez Białobrzegi.

Okres II wojny światowej już we wrześniu 1939 r. przyniósł Białobrzegom wywózki do obozów i rozstrzeliwania ludności cywilnej i wojskowej. W białobrzeskim getcie hitlerowcy osadzili 4 tys. Żydów z okolicznych terenów. Jego likwidacja nastąpiła w czerwcu 1942 r., kiedy Żydzi zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince. 16 stycznia 1945 roku kończy się okupacja hitlerowska. Od 1956 do 1975 r. funkcjonował powiat białobrzeski, a dwa lata później Białobrzegi odzyskały prawa miejskie. 1 stycznia 1999 r. Białobrzegi stały się miastem powiatowym.
Zabytki

* kościół parafialny z 1932-1957 według projektu Stefana Szyllera
* rzeźba Matki Boskiej przy kościele z końca XIX wieku
* drewniana dzwonnica z XVIII wieku
* brama kościelna i cmentarna z początku XX wieku