Bochnia

Wiedza o lokalnych wydarzeniach, bohaterach, całej przeszłości regionu i jego miejscu w wydarzeniach o szerszym zasięgu terytorialnym. Powstanie miasta, historia miast, lokacje i akty lokacyjne. Wiedza o społeczności lokalnej, złożoności struktury społecznej i kulturowej różnorodności.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Bochnia

Post autor: Artur Rogóż »

Bochnia jest najstarszym[potrzebne źródło] miastem Małopolski. Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Bochni pochodzi z 1198 r. (przynajmniej od tego czasu wydobywano tutaj sól warzoną), kiedy to patriarcha jerozolimski Aymar w piśmie potwierdzał darowanie przez rycerza Mikora Gryfita soli z Bochni klasztorowi Bożogrobców z Miechowa. Była to sól warzona, uzyskiwana ze źródeł solankowych, których w tych okolicach nie brakowało.

Odkrycie soli kamiennej (powstanie Żupy bocheńskiej) w 1248 r. przez Wierzbięta Gryfitę doprowadziło do nadania Bochni praw miejskich 27 lutego 1253 przez Bolesława Wstydliwego. Miasto lokowano na prawie magdeburskim z przywilejami, które w owym czasie posiadał Wrocław. Osada zostało nazwana Bochnią, a w dokumencie lokacyjnym wymieniono także niemiecką nazwę miasta – Saltzberg, czyli Solna Góra (góra to ówczesna nazwa szybu). Nazwa ta została wymieniona w dokumencie, ponieważ znaczna część mieszkańców ówczesnej Bochni była przybyszami ze Śląska.

Z Bochnią wiąże się legenda o pierścieniu Świętej Kingi.

Polski książę krakowsko-sandomierski Bolesław poprosił o rękę węgierskiej królewny Kingi, ta zwróciła się do swego ojca, aby w wianie nie dawano jej złota i kosztowności, gdyż niosą za sobą pot i łzy ludzkie. Nie chciała też roju służby, bo ta jest znamieniem pychy. Życzyła sobie tylko jednego skarbu – soli, którą chciała dać swej przyszłej ojczyźnie. Król Węgier podarował jej więc najbogatszą kopalnię Siedmiogrodu w Marmarosz. Kinga biorąc ją w posiadanie, wrzuciła do szybu swój zaręczynowy pierścień, zaś w drodze do kraju swego męża zabrała ze sobą doświadczonych górników węgierskich. W Polsce kazała im szukać soli. Gdy ją wreszcie znaleźli, w Bochni, to jak pisze Ksiądz Piotr Skarga, w pierwszym bałwanie (bryle) soli, który wykopano, pierścień się on jej znalazł, który ujrzawszy Kunegunda i poznawszy, dziękowała Panu Bogu, który dziwy czyni tym, którzy Go miłują.

Rozwój gospodarczy miasta sprzyjał osiedlaniu się kolejnych ludzi, powstawaniu urzędów, rozwoju handlu (Bochnia leżała na przecięciu się dwóch szlaków handlowych – z Europy Zachodniej na Ruś i z Azji Mniejszej oraz Węgier nad Morze Bałtyckie), a także nadawaniu kolejnych przywilejów miastu (w przywileju Bolesława Wstydliwego Bochnia otrzymała uprawnienia, jakich nie miało żadne miasto w Polsce).

Wiek XIV to dynamiczny rozwój miasta, głównie za sprawą Kazimierza Wielkiego, któremu przypisuje się największy wkład w rozwój miasta. Za jego czasów powstały ratusz, umocnienia obronne z basztami i czterema bramami, powstał szpital-przytułek dla górników oraz rozpoczęto budowę okazałej bazyliki mniejszej św. Mikołaja. Kazimierz Wielki przyczynił się dla Bochni również tym, że dzięki niemu znaleziono nowe rynki zbytu dla bocheńskiej soli. Jako świadectwo zasług Kazimierza dla Bochni w 1870 r. radni miejscy podjęli uchwałę o treści: "Na głównym rynku Bochni wystawiony ma być pomnik na cześć Króla Polskiego JMĆ Kazimierza III Wielkiego, któren był ojcem i wielkim dobrodziejem miasta Bochni". Pomnik ten – kolumna – stoi na rynku bocheńskim do dziś. O ówczesnej randze miasta świadczy fakt, że jego przedstawiciele wchodzili w skład Sądu Sześciu Miast – organu zwierzchniego dla całego sądownictwa miejskiego Małopolski.
Bazylika św. Mikołaja nocą – stan obecny

Kolejne lata to rozwój kulturowy miasta – od XV w. działała w Bochni szkoła miejska. Od XVII w. miasto słynęło także z cudownego obrazu maryjnego w kościele dominikanów, do którego przybywało wielu pątników z Małopolski, Śląska, Spisza i Orawy. Od 1623 r. działał także klasztor bernardynów.

Druga połowa XVI w. to początek zmierzchu świetności miasta. Rabunkowa gospodarka złóż solnych, czy drugi pożar miasta z 1561 r. prowadziły do powolnego upadku miasta. Pewna poprawa nastąpiła w okresie administrowania kopalnią przez rodzinę Wielopolskich.

Wiek XVII to dla Bochni – podobnie jak dla większości miast polskich – okres najazdów Szwedzkich, wielkiej epidemii "morowego powietrza", podpaleń, czy niszczenia urządzeń górniczych.

Szczytowym momentem tych klęsk był okres potopu szwedzkiego oraz lata bezpośrednio po nim. W czasie tym miasto było okupowane przez Szwedów (wypartych w 1656), spustoszone przez oddziały Jerzego Rakoczego (w 1657), a w 1662 miasto niszczyli Kozacy. Wskutek tego w 1664 r. w Bochni pozostały 54 domy.

Wiek XVIII to okres, w którym miasto upadało coraz bardziej. Podczas wojny północnej, w 1702 r. miasto i okolice były terenem starć Augusta II Mocnego z Karolem XII, popierającym Stanisława Leszczyńskiego. W tym wieku miasto przeżyło również dwa pożary – w 1709 i 1751 r.

Kolejne lata XVIII w. to m.in. zajęcie miasta przez oddziały konfederacji barskiej (1768 r.), zajęcie miasta przez wojska rosyjskie (1772 r.), czy w końcu zajęcie miasta w wyniku I rozbioru Polski przez Austriaków, którzy zarządzali miastem aż do 1918 r.

Austriaccy zaborcy pozmieniali wiele w mieście – najpierw zlikwidowano obydwa klasztory, rozebrano resztki obmurowania bocheńskiego i ratusz. W 1783 r. utworzono jednostkę administracji zaborczej – cyrkuł bocheński, który (po znacznym okrojeniu) stał się w 1867 r. podstawą utworzenia powiatu bocheńskiego.

Przez cały XIX wiek cyrkuł bocheński był terenem licznych działań przeciw zaborcy. Tu zbiegały się nici spisków z lat 30. i 40. tego wieku. Także tutaj, w 1846 r. doszło do rzezi galicyjskiej, masowych wystąpień chłopów przeciw szlachcie oraz urzędnikom dworskim i rządowym, a miejscami i księżom. Bochnianie brali też udział w powstaniach: listopadowym i styczniowym.

Pomyślny rozwój miasta w tym okresie to głównie założenie Gimnazjum Bocheńskiego w 1817 przez ks. Piusa Riegera. W latach 1822–1826 Bochnia była siedzibą biskupstwa tynieckiego, a także seminarium duchownego.

Jednak prawdziwe odrodzenie się miasta miało miejsce dopiero u schyłku XIX w., w czasie gdy do Bochni sprowadzali się kolejni osadnicy, oraz gdy do miasta zostały włączone obszary podmiejskie oraz kilka okolicznych wsi. Jednym z najważniejszych wydarzeń sprzyjających rozwojowi miasta było niewątpliwie wybudowanie linii kolejowej na trasie Wiedeń – Kraków – Dębica, a w późniejszym okresie także do Lwowa. Ponadto w tym czasie założono w Bochni pierwszą bibliotekę publiczną (1886 r.).

Początek ubiegłego wieku to dla miasta okres m.in. budowy wodociągu, spadku znaczenia kopalni w świetle rozwoju kopalni wschodniogalicyjskich mimo jej restrukturyzacji i unowocześnienia. W 1913 r. powstało pierwsze stałe kino.

Okres dwóch wojen światowych to walka mieszkańców w obronie Rzeczypospolitej. Podczas I wojny światowej stała się ona terenem zmagań Austriaków z Rosjanami, a podczas drugiej Niemców z Rosjanami.

W grudniu 1918 w Bochni z inicjatywy por. Ludwika Piątkowskiego powstaje 15 Pułk Piechoty "Wilków". Sztandar ufundowany przez mieszkańców Bochni wręczył pułkowi dowódca 9. dywizji piechoty pułkownik Ryszard Trojanowski w dniu 6 sierpnia 1921 r. w Chołrzowie koło Mołodeczna. Na sztandarze widnieje order Virtuti Militari, a oprócz tego herb Bochni i wizerunek św. Kingi, patronki bocheńskiej kopalni soli. Na odznace pułkowej umieszczono zgodnie z przybraną nazwą cztery wilcze głowy.

2 Pułk Strzelców Podhalańskich sformowany w Bochni 31 października 1918 na bazie batalionu zapasowego austriackiego 32 Pułku Obrony Krajowej stacjonującego w Bochni. 9 grudnia 1918 utworzony został I batalion ,a II batalion w połowie grudnia .

Starostwo Bocheńskie odsłania tablice pamiątkową 15 sierpnia 1930 w dziesiąta rocznicę zwycięstwa nad bolszewikami z dziesięcioma nazwiskami poległych z Ziemi Bocheńskiej. znajduje się na budynku Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni Rynek 20 Miasto Bochnia Swoim Bohaterom 1920-1930 Józef Piłsudski Marszałek roku 1930 PIERWSZEMU MARSZAŁKOWI POLSKI JÓZEFOWI PIŁSUDSKIEMU BUDOWNICZEMU POLSKI ODRODZONEJ w Dziesiąta Rocznice Wyzwolenia Ojczyzny Od Najazdu Bolszewickiego.

Padli Na Polu Chwały Ochotnicy Wojska Polskiego Pod Wodzą J. Piłsudskiego Rada Powiatu Bocheńskiego

Michał Kopta Jan Witkowski Władysław Tarada Edward Lizak Józef Kurek Józef Kronenberg Henryk Pilch Roman Jakubowicz Henryk Tara Jerzy Kopeczny

Bochnianie 3 maja 1935 roku ufundowali Pomnik Czynu Legionowego , gdzie na czterech tablicach widnieje 260 nazwisk z okresu walki o Niepodległość 1914-1920 z czego 53 nazwiska to polegli w Legionach Józefa Piłsudskiego. Znajduje się przy ul.Orackiej i ul.Regis w Bochni. Projektu Franciszka Maczyńskiego Napis: Poległym Za Wolność 1914-1920

W 1924 Szwadron Zapasowy 3 Pułk Ułanów Śląskich został dyslokowany z Warszawy do Bochni. Stacjonuje w mieście do rozpoczęcia kampania wrześniowa w 1939 roku.

W dniach 6 i 7 września 1939 roku w obronie miasta walczą 10 Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej , 21 Dywizja Piechoty Górskiej oraz 1 Brygada Górska.

W 1939 w Bochni miała miejsce jedna z pierwszych masowych egzekucji w okupowanej przez III Rzeszę Polsce (Zbrodnia w Bochni), Niemcy rozstrzelali wówczas 52 osoby w odwecie za zabicie dwóch policjantów niemieckich. Również w czasie II wojny światowej doszło do brutalnej likwidacji getta żydowskiego w 1943 r.

12 Pułk Piechoty AK Ziemi Bocheńskiej

Oddział piechoty Wojska Polskiego w powiecie bocheńskim działający podczas II wojny światowej w strukturze Polskie Państwo Podziemne

Organizacja SZP-ZWZ-AK w 1944 r. po scaleniu przedstawiała się następująco:

* komendant obwodu – Julian Więcek ps."Topola"
* zastępca I: Józef Kaczmarczyk – "Turoń"
* zastępca II – Jan Jarosz – "Jastrzębiec" z BCH
* zastępca III – Stanisław Gałka "Witek" Jarocki z NOW
* adiutant – Emil Seruga "Wanda"
* kwatermistrz – Julian Migdał "Dąb"
* szef wywiadu – Józef Strzałka "Kora"
* szef KW – Jan Kaczmarczyk "Wilk"
* szef dywersji i oficer broni – Andrzej Możdżeń "Lewina", "Sybirak"
* szef komórki – Józef Laska "Dąbrowiecki"
* zastępca – Stanisław Wójcik "Kasiarz"
* lekarz dr Stanisław Krupa "Ogarek"
* Wojskowa Służba Kobiet – Anna Kwapniewska
* kapelan obwodu – ks.Józef Żelazok "Kordecki".

W Łapczycy odsłonięty i poświęcony został pomnik Żołnierzom 12 pp. ZWZ-AK Ziemi Bocheńskiej i ich dowódcy ppłk. Julianowi Więckowi „Topoli” walczącym za Ojczyznę w latach II wojny światowej.

Rtm. Witold Pilecki po ucieczce z niemieckiego obozu nazistowskiego w Auschwitz ukrywał się w Bochni.

Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość w latach 1945-1956 walczyło przeciwko narzuconemu przez Sowietów totalitarnemu reżimowi komunistycznemu w Polsce. Jej trzon stanowili byli żołnierze Armii Krajowej. Na terenie Bochni pod kryptonimem ‘’Spółdzielnia 10’’ Zrzeszenie liczyło 37 WIN-owców działających od II 1946 r. do XII 1946 r. Rada Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Powiat Bochnia ; Kierownik Rady: Feliks Kornaś ‘’Lis’’ Zastępca Kierownika: Piotr Włosek ‘’Gołębiowski’’ Kierownik Informacji i Propagandy: Józef Lasak ‘’Grabowski’’ Kierownik Wywiadu i Łączności: Józef Strzałka ‘’Kora’’ Wsparcie: Stanisław Żaba

Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość w Bochni rozbił komunistyczny aparat bezpieczeństwa UB. Aresztowane Kierownictwo Rady Zrzeszenia WIN poddano brutalnym śledztwom. Radę WIN skazał komunistyczny sąd wojskowy na wieloletnie więzienie. Do 1989 r. inwigilowani.

Lata powojenne to okres stopniowego rozwoju miasta. W 1973 r. włączono do granic miasta okoliczne wsie: Kolanów, Chodenice, Dołuszyce, Kurów i część Brzeźnicy, Krzeczowa, Gorzkowa, Słomki i Krzyżanowic. W 1975 r. w wyniku zmian w podziale administracyjnym kraju zlikwidowano powiat bocheński, a miasto przeszło do nowo utworzonego województwa tarnowskiego (dotychczas miasto należało do województwa krakowskiego). Zaczęły powstawać nowe osiedla – z największym Niepodległości na czele. W 1984 r. zbudowano obwodnicę miasta (trasa E 40). Niemal równocześnie powstały dwie nowe świątynie – św. Pawła na wzgórzu kolanowskim oraz św. Jana Nepomucena w pobliżu osiedla św. Jana.

Ostatnie lata przyniosły miastu ponownie rangę miasta powiatowego, powstało wiele zakładów przemysłowych, wstrzymano wydobycie w Kopalni Soli (kopalnia stała się teraz uzdrowiskiem), zwiększono liczbę linii autobusowych do 13, rozbudowano sieci elektryczne, kanalizacyjne, wodociągowe. Z kopalni w chwili obecnej zostały trzy szyby – Campi, Sutoris i Trinitatis, a miejsca, w których niegdyś były nieistniejące szyby są zaznaczone wózkami górniczymi. Miasto staje się obecnie bardziej nastawione na turystykę, niż na przemysł.

W czerwcu 1999 roku na zaproszenie burmistrza Bochni, Wojciecha Cholewy, Ewa Demarczyk przeniosła do tego miasta swój teatr. Artystka razem ze swoim zespołem kontynuowała działalność w budynku dawnego przedszkola przy ul. Sienkiewicza. Rok później władze miasta w ramach "Dni Bochni" Stowarzyszenie zorganizowały cykl imprez "Ewa Demarczyk zaprasza do Bochni". Artystce został nadany tytuł "Honorowego Ambasadora Bochni".

W 2001 roku z powodu wysokich kosztów utrzymania obiektu przy ul. Sienkiewicza w Bochni Stowarzyszenie pn. "Teatr Ewy Demarczyk" oddało budynek do dyspozycji miastu. Rada Gminy Bochnia zorganizowała w opuszczonym budynku instytucję zajmującą się opieką nad dziećmi.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia lokalna”