Brusy

[Artur Rogóż]

W 1351 wieś Brusy była lokowana na prawie chełmińskim. Po wojnie trzynastoletniej Brusy były wsią królewską, należącą do klucza kosobudzkiego w starostwie tucholskim.

W latach okupacji hitlerowskiej na terenach przylegających działała Tajna Organizacja Wojskowa "Gryf Pomorski", którą kierował ks. Wrycza. Z tego też powodu w sąsiednich miejscowościach Małe Chełmy i Wielkie Chełmy stacjonowały jednostki SS i Wehrmachtu przeznaczone do walki z partyzantką.

Filią obozu koncentracyjnego Stutthof były Dziemiany, a nie jak się podaje w nazwach z podziału administracyjnego z czasów okupacji Bruss-Sophienwalde (Brusy-Dziemiany), powiat Konitz, Westpreußen (Prusy Zachodnie) 24 sierpnia 1944…31 marca 1945.

Na części powierzchni zajmowanej przez Zakłady Spożywcze Las mieściły się baraki więzienne (zmodernizowane w latach 50. XX wieku) oraz podziemny zbiornik po oddziale szpitalnym. Wśród więźniów było wielu powstańców warszawskich.

W 1988 Brusy uzyskały prawa miejskie.