Historia Goleniowa

[Artur Rogóż]

Początki historii miasta sięgają X wieku, kiedy to w zakolu Iny istniała osada palowa, jednak pierwsze ślady pobytu ludzi na Ziemi Goleniowskiej pochodzą już z epoki kamienia. Nazwa Golinog (mogąca oznaczać golinę, czyli polanę) została po raz pierwszy wymieniona w źródłach pisanych w roku 1220. Kolejne wzmianki o osadzie pochodzą z lat 1248 (Golenoge) oraz 1255 (Golnowe). W roku 1268 Goleniów otrzymał magdeburskie prawa miejskie z rąk księcia Barnima I, wraz z szeregiem przywilejów, takich jak możliwość żeglugi bez ograniczeń, samorząd czy zwolnienia celne. Do miasta włączone zostały też obszary gruntów ornych i lasów rozciągających się aż do ujścia Odry. Powstałe miasto stało się silnym ośrodkiem gospodarczym dla prężnie rozwijającego się zaplecza rolniczego. W roku 1314 miasto zostało lokowane ponownie za sprawą księcia Ottona I, tym razem na prawie lubeckim. Dynamiczny rozwój Goleniowa możliwy był m.in. dlatego, że od 1368 roku miasto należało do Hanzy. Od 1386 roku Goleniów posiadał również prawo bicia własnej monety, zwanej Białym Groszem Goleniowskim. Wiek XIV i XV to okres największej świetności miasta, o czym świadczyć może jego zabudowa - kamienno ceglany mur z licznymi basztami oraz czterema wieżami otaczający miasto, a także wzniesiony wówczas kościół farny. Na przełomie wieku XV i XVI rozbudowano port rzeczny oraz przystań dla statków morskich. Ugruntowała się pozycja Goleniowa jako prężnego ośrodka handlowego, miasto stanowiło wówczas ważny węzeł dróg lądowych i drogi wodnej jaką była rzeka Ina. Jego rangę podnosiła komora celna. Z wypisu z rejestrów celnych wynika, że przez miasto przechodziła ogromna ilość towarów, przynosząca mu ogromne korzyści. Jednocześnie Goleniów był centralnym ośrodkiem dla okolicznych wsi, gdyż pośredniczył w wymianie handlowej. Wielodniowe jarmarki goleniowskie, szczególnie te związane z handlem bydła i zbożem, znane były na całym Pomorzu. Transakcji handlowych zbożem dokonywano nie tylko w mieście, ale i w okolicznych wsiach, dokąd po zboże przybywali kupcy z innych miast pomorskich. Ważną rolę w rozwoju gospodarczym Ziemi Goleniowskiej pełniła również Puszcza Goleniowska, dostarczając ogromnej ilości drzewa, które z goleniowskiego portu eksportowano poza granice Księstwa. Do tej pory przemysł meblarski jest jedną z głównych gałęzi przemysłu goleniowskiego. Jednak wiek XVI przyniósł też miastu serię pożarów i epidemie, a następnie miasto nawiedziła wojna trzydziestoletnia. Wydarzenia te załamały gospodarkę Goleniowa, upadła żegluga oraz rzemiosło. W wyniku wojny trzydziestoletniej, na mocy traktatu westfalskiego, zniszczony Goleniów znalazł się pod panowaniem Szwecji. Stan ten trwał aż do roku 1720 (nie licząc czteroletniej przerwy, kiedy to Szwecja odsprzedała te tereny Brandenburgii). Wtedy miasto zostało przekazane Prusom, a następnie, w roku 1871, weszło w skład prowincji niemieckiej. Za panowania pruskiego zaczęto powoli odbudowywać i reorganizować miasto. Powstały nowe przedmieścia, budowano szpitale, ratusz, szkołę i spichlerz, a także bitą drogę łączącą Goleniów ze Szczecinem (1830 rok), oraz linię kolejową (1870 rok). Z czasem linię połączeń drogowych oraz kolejowych rozbudowano, a na przełomie XIX i XX wieku w mieście rozwinął się przemysł. W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone prawie w 70%, a starówka aż w 90%. W tym czasie Goleniów był też miejscem pracy wielu polskich jeńców wojennych i robotników przymusowych. 7 marca 1945 roku miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. W pierwszym okresie po zakończeniu wojny miasto nosiło nazwę Gołonóg, zmienioną później na Goleniów. Ożywienie gospodarcze w okresie PRL pociągnęło za sobą rozwój społeczny. Miasto szybko się rozrastało, a w 1954 roku dołączono do niego osiedle Helenów. Zaletą Goleniowa oraz okolicznych miejscowości jest ich położenie nad akwenami wodnymi, które stanowią doskonałe zaplecze rekreacyjne i turystyczne. Typowym przykładem może być miejscowość Lubczyna nad Jeziorem Dąbie, która wykorzystując swe piękne plaże i czystą wodę systematycznie rozbudowuje swe zaplecze turystyczne i żeglarskie. Podobne zalety prezentuje również Ina, która na swej 130 kilometrowej długości jest świetnym miejscem spływów kajakowych. Bogactwo lasów i wód sprawia, że tereny wokół Goleniowa są rajem dla grzybiarzy i wędkarzy. W miejscowości Kliniska funkcjonuje Ośrodek Edukacji Leśnej, podkreślający znaczenie Puszczy Goleniowskiej dla tego obszaru. Obecnie Goleniów jest prężnym ośrodkiem kulturalnym i sportowym.