Brzeszcze

Wiedza o lokalnych wydarzeniach, bohaterach, całej przeszłości regionu i jego miejscu w wydarzeniach o szerszym zasięgu terytorialnym. Powstanie miasta, historia miast, lokacje i akty lokacyjne. Wiedza o społeczności lokalnej, złożoności struktury społecznej i kulturowej różnorodności.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Brzeszcze

Post autor: Artur Rogóż »

Legendy podają, że Brzeszcze istniały już w XIII wieku, ich rozwój został jednak zatrzymany przez najazd Mongołów w 1241 roku. Zgodnie ze źródłami, historia Brzeszcz sięga XV wieku – pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1438 roku[4]. Należała ona do Księstwa Oświęcimskiego, od 1457 roku była własnością króla polskiego. Dzierżawili ją m.in. Jakub z Dębna herbu Dębno, Mikołaj Słup herbu Kornicz, Myszkowscy herbu Jastrzębiec, Tęczyńscy herbu Topór, Komorowscy herbu Korczak, Małachowscy herbu Nałęcz. Ludność zajmowała się głównie rolnictwem, hodowlą zwierząt i ryb.

Miejscowość została spalona podczas potopu szwedzkiego. W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski zostały przyłączone do Austrii. Zastój gospodarczy i tzw. "bieda galicyjska" nie sprzyjały rozwojowi wsi. W 1778 roku Brzeszcze objął Fryderyk Dunin herbu Łabędź. Po jego śmierci wieś przejął Dominik Gherri, nadworny lekarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Ten umarł bezpotomnie, dobra swoje przekazując wychowanicy, Wiktorii Klose, która postanowiła je sprzedać. Wymieniła je na tzw. "dobra chrzanowskie" – Chrzanów wraz z przyległościami – z rodziną Habsburgów, którzy z kolei przekazali je w późniejszym okresie Polskiej Akademii Umiejętności. W drugiej połowie XIX wieku we wsi znajdowało się 226 domów[6]. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 224 budynkach w Brzeszczach na obszarze 1766 hektarów mieszkało 1402 osób (gęstość zaludnienia 79,4 os./km²), z czego 1391 (99,2%) było katolikami, 1 grekokatolikiem, 4 wyznawcami judaizmu a 6 innej religii lub wyznania, 1386 (98,9%) osób było polsko- a 8 (0,6%) niemieckojęzycznych[9].

Dopiero gdy w 1904 roku wybudowano kopalnię węgla kamiennego, Brzeszcze weszły na drogę rozwoju. Budowano nowe osiedla i sprowadzano robotników. Miasto rozwijało się też kulturalnie, założono oddział Towarzystwa Szkoły Ludowej, w 1909 roku rozpoczął działalność Teatr Włościański. Jego tradycje po I wojnie światowej kontynuował zespół teatralny przy TSL, wystawiający m.in. Krakowiaków i Górali[10].

W 1914 roku powstał oddział Powiatowego Komitetu Narodowego organizujący werbunek do Legionów Polskich. Z Brzeszcz wyruszyło 75 ochotników. W okresie międzywojennym w mieście działało około 20 organizacji, m.in.: Związek Legionistów, Związek Strzelecki, Liga Obrony Przeciwlotniczej.
Kościół pw. św. Urbana w Brzeszczach

W 1939 roku wybuchła wojna, która odcisnęła się piętnem na tutejszej tradycji i historii. Założono w Brzeszczach dwa podobozy koncentracyjne KL Auschwitz, których więźniowie pracowali w szkółce drzew, cieplarni, chlewni i kopalni, budowali także elektrownię "Andreas", która miała wejść w skład koncernu Hermann Göring, nigdy jednak jej nie ukończono. W obozie żeńskim zlokalizowanym na Borze w październiku 1942 roku doszło do masakry więźniarek. Zginęło około 90 kobiet, wśród których znajdowały się głównie żydówki francuskie[11]. Miejscowa ludność angażowała się w pomoc więźniom, działały tu struktury Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Gwardii Ludowej PPS. Działacz PPS Jan Nosal został w 1944 roku rozstrzelany przez niemieckie władze. Brzeszcze zostały wyzwolone przez wojska radzieckie prawdopodobnie 27 stycznia 1945 roku, choć trwają o to spory.

15 października 1949 do Brzeszcz przybył batalion Wojskowego Korpusu Górniczego, by podjąć pracę w kopalni[12].

Po wojnie osada zaczęła rozwijać się gospodarczo i w lipcu 1962 roku nadano jej prawa miejskie, otrzymała też (w 1967 roku) Krzyż Grunwaldu III klasy za niesienie pomocy więźniom w czasie II wojny światowej. W tamtych czasach zaczęło się rozwijać życie kulturalne i społeczne w mieście. Wybudowano dwa kina, Ośrodek Kultury, kilka szkół i przedszkoli oraz zaczął nabierać znaczenia lokalny klub sportowy "Górnik".

Po wydarzeniach 1989 roku miejscowość utrzymała się – w przeciwieństwie do wielu innych osad górniczych – w dobrej sytuacji gospodarczej. Kopalnia nabrała na znaczeniu i w 2005 roku dokonała fuzji z Kopalnią Węgla Kamiennego "Silesia".

Od dnia 21 kwietnia 2008 miastem partnerskim Brzeszcz jest włoska miejscowość Londa[2].
Mniejszości narodowe

Niewiele wiadomo o mniejszościach zamieszkujących Brzeszcze. Istnieją źródła potwierdzające, iż w okresie dwudziestolecia międzywojennego w ówczesnej wsi mieszkała kilkudziesięcioosobowa grupa żydów, wśród których znajdowali się zarówno ci ortodoksyjni, jak i postępowi. Różne było ich zaangażowanie w życie społeczne, niechętnie brali udział w wyborach (lub nie głosowali w nich na partie żydowskie), współtworzyli jednak lokalny klub sportowy; zajmowali się handlem, posiadali dom modlitwy. Podczas holocaustu w 1941 roku trafili do gett w Będzinie, Chrzanowie i Sosnowcu, żaden z nich po wojnie nie wrócił do wsi na stałe[13].
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia lokalna”