Buk

Wiedza o lokalnych wydarzeniach, bohaterach, całej przeszłości regionu i jego miejscu w wydarzeniach o szerszym zasięgu terytorialnym. Powstanie miasta, historia miast, lokacje i akty lokacyjne. Wiedza o społeczności lokalnej, złożoności struktury społecznej i kulturowej różnorodności.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Buk

Post autor: Artur Rogóż »

Pierwsza zachowana wzmianka o Buku znajduje się w dokumencie z 1257, w którym mowa o tutejszej wsi i civitas (prawdopodobnie w znaczeniu "gród"). Do lokacji miasta doszło zapewne później, zaś jej pierwszym śladem jest zachowana kopia dokumentu Przemysła II, przyznającego tutejszym mieszczanom zwolnienie od ceł. Źródło to budzi jednak poważne wątpliwości - opatrzone jest datą 1299, mimo iż władca zginął 3 lata wcześniej. Data ta została arbitralnie poprawiona przez wydawcę dokumentu na 1289 i spopularyzowana, jednak obecnie przyjmuje się, że najbardziej uzasadnionym rozwiązaniem będzie przyjęcie, że lokacja Buku nastąpiła w nieznanym nam momencie panowania Przemysła II, a zatem przed 1296[2].

W okresie średniowiecza rozkwita rzemiosło, szczególnie włókiennictwo. Dzięki przywilejowi organizowania jarmarków i lokalizacji komory celnej rozwija się także handel. Miasto wzbogaciło się o wodociąg, szkołę, szpital i łaźnię miejską. W owym czasie Buk był własnością diecezji poznańskiej z rezydencją biskupią, dzięki czemu miasto gościło wielu dostojników, z królami Władysławem Jagiełłą oraz prawdopodobnie też Zygmuntem Starym i Henrykiem Walezym na czele.

Na przeszkodzie w dalszym rozwoju miasta stanęły wojna rodu Grzymalitów z Nałęczami, polsko-szwedzka w XVII wieku oraz pożary i zarazy. Odtąd miasto utraciło na znaczeniu.

Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Buk wszedł w skład Prus Południowych. Dobra biskupie uległy zeświecczeniu a mieszkańcy przeszli pod jurysdykcję pruską. Językiem urzędowych stał się niemiecki (przez początkowy okres dopuszczano także język polski). W toku germanizacji osiedlono w Buku wiele rodzin niemieckich, mieszkała też ludność żydowska. W 1815 r. miasto zostało siedzibą powiatu bukowskiego o powierzchni 130 km² i liczącego 58 tys. mieszkańców. Ze względu na aktywny udział bukowian w Wiośnie Ludów w 1848 r. (słynni kosynierzy bukowscy) siedzibę powiatu przeniesiono do Nowego Tomyśla. W tym okresie zbudowano też linię kolejową.

Pożar 8 czerwca 1858 r. strawił niemalże cały rynek wraz z ratuszem i przyległe ulice. Obecna zabudowa rynku pochodzi niemal całkowicie z II poł. XIX wieku.

Podobnie jak na większości obszaru Wielkopolski ścierały się ze sobą odgórna germanizacja Polaków i idee pracy organicznej. Powstawały liczne towarzystwa kulturalne, społeczno-polityczne, oświatowe i sportowe, Bank Ludowy, a także organizacje samopomocowe i spółdzielnie rolnicze. W 1904 r. powstała polska szkoła przy ulicy Przykop.

Do Polski powrócił Buk w listopadzie 1918 r. Zorganizowana niezwłocznie po wybuchu powstania wielkopolskiego kompania bukowska pod dow. kpt. Witolda Wegnera oswobodziła okoliczne miejscowości i brała udział w walkach na froncie zbąszyńskim. Pierwsza polska Rada Miejska Buku powstała w kwietniu 1919 r., a burmistrzem został Konstanty Scholl, którego po rezygnacji zastąpił pół roku później Maksymilian Holland i pełnił to stanowisko nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej.

W okresie międzywojennym swoją działalność kontynuowała większość organizacji działających w okresie przedwojennym. Najaktywniejsze były organizacje katolickie z Akcją Katolicką na czele, cechy rzemieślnicze, Towarzystwo Przemysłowe, Kurkowe Bractwo Strzeleckie, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i Towarzystwo Śpiewacze "Harmonia". W 1922 r. powstał Klub Sportowy "Patria". W mieście mieszkała także ludność niemiecka, skupiająca się wokół parafii ewangelickiej oraz istniała gmina żydowska z synagogą przy ulicy Mury.

Wojska niemieckie zajęły Buk 10 września 1939 r. Nastąpiły liczne rewizje i aresztowania, ludność żydowska i część polskiej została wywieziona z miasta, a większość mienia, z warsztatami rzemieślniczymi włącznie, przejął okupant. Zniszczeniu uległy m.in. stojąca na środku rynku kolumna św. Stanisława Biskupa (patrona bukowskiej parafii) i pomnik powstańców wielkopolskich. Rozstrzelany został m.in. poseł na sejm Franciszek Górczak. Działalność konspiracyjną prowadzili bukowscy harcerze, których przywódca, Tadeusz Wojtczak przypłacił to życiem w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen (Rogoźnica). Podczas okupacji niemieckiej nazistowska administracja przemianowała miasto na Buchenstadt (od 1943).

Tuż przed wejściem wojsk radzieckich (26 stycznia 1945 roku) Niemcy podpalili kościół farny (który pełnił wtedy rolę magazynu) wraz z cudownym obrazem Matki Boskiej Literackiej. Tymczasową administrację przejęła sowiecka Komendantura Wojenna. Pierwszym burmistrzem po zakończeniu II wojny światowej został Leon Grabowski, a przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej Franciszek Kulczyński. Powoli, w miarę łagodzenia obowiązkowego zaopatrzenia wojska wznawiały działalność bukowskie zakłady przemysłowe i usługowe: spółdzielnie "Rolnik" i "Zgoda", mleczarnia, gorzelnia i Spółdzielczy Bank Ludowy. Powstały też nowe zakłady: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", Spółdzielnia "Zryw" i Fabryka Czapek, będąca poprzedniczką dzisiejszej "Bukowianki". Odzyskiwało znów na znaczeniu rzemiosło, a także okoliczne rolnictwo, które padło jednak ofiarą reformy rolnej. Ponownie otwarto dwie szkoły podstawowe i powstała średnia szkoła rolnicza. Do normalnej działalności powróciły organizacje kulturalne i społeczne.

W latach 1965-1968 wybudowano Fabrykę Elementów Wyposażenia Budownictwa "Metalplast" – obecnie "Wavin-Metalplast Buk", będącą największym pracodawcą w gminie. Powstały osiedla na Przykopie, Przyjaźni i 700-lecia. Powstały także nowe przedszkole, przychodnia lekarska, kino, biblioteka, dom kultury "Harcerz" i stadion sportowy. Rozbudowane zostały szkoły i ratusz.

Ostatnimi dużymi inwestycjami są hala sportowa, pełna kanalizacja i gazyfikacja (z kopalni w pobliskim Józefowie) miasta oraz nowy budynek gimnazjum.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia lokalna”