Sprowadzenie Krzyżaków do Ziemi Chełmińskiej

[Warka]

Sprowadzenie Krzyżaków do Ziemi Chełmińskiej przez księcia Konrada Mazowieckiego

Michał Minałto2009-06-12, ostatnia aktualizacja 2009-06-12 15:40

Zakon Krzyżacki, którego pełna nazwa brzmi Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie powstał podczas trzeciej wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej w 1191 roku. Jego pierwotnym celem było niesienie pomocy medycznej krzyżowcom niezależnie od ich pochodzenia, jako, że działające wcześniej zakony udzielały pomocy tylko pielgrzymom i krzyżowcom ze swoich krajów. Gdy posiadłości krzyżowców w Palestynie stały się zagrożone, Krzyżacy pozyskali lenna we Włoszech i obrali za siedzibę Wenecję, a następnie zostali zaproszeni do Siedmiogrodu w celu obrony Węgier przed najazdami koczowniczych Kumanów. W 1225 roku zostali zmuszeni do opuszczenia Węgier po tym, jak okazało się, że zamierzają zerwać zależność lenną wobec węgierskiej korony i ogłosić Siedmiogród bezpośrednim lennem papieskim.

Polska epoki rozbicia dzielnicowego i chrystianizacja Prus

Od północy, ziemie polskie sąsiadowały z terenami zamieszkującymi przez plemiona bałtyckie, Prusów, Jaćwingów, Litwinów. Od początku państwowości polskiej podejmowane były próby chrystianizacji tych terenów. Na przełomie X i XI wieku zadania tego podjął się między innymi św. Wojciech. Najbliżsi geograficznie Prusowie byli zamożnym ludem kontrolującym między innymi porty nad Bałtykiem. W okresie rozbicia dzielnicowego polscy książęta stali się zainteresowani wzmocnieniem własnej pozycji na obszarach bliższych morzu. Co więcej, plemiona bałtyckie prowadziły też wyprawy łupieżcze wgłąb ziem Piastów, co było szczególnie dokuczliwe dla Mazowsza. Z początkiem XIII wieku Konrad Mazowiecki, Henryk Brodaty (książę śląski), Władysław Odonic (książę wielkopolski), Leszek Biały (książę małopolski) i Mściwój (książę pomorski) zainicjowali szeroko zakrojoną akcję chrystianizacji Prus. Do przeprowadzenia akcji chrystianizacyjnej Konrad Mazowiecki powołał zakon rycerski - Zakon Rycerzy Dobrzyńskich. Niemniej, prowadzone na początku lat dwudziestych XIII wieku działania nie przynosiły skutku. Dlatego też w 1226 roku Konrad Mazowiecki, w porozumieniu z Piastami śląskimi, zaprosił do Ziemi Chełmińskiej Zakon Krzyżacki.



Osadzenie Zakonu Krzyżackiego w Ziemi Chełmińskiej

Zaproszenie wystosowane przez Konrada Mazowieckiego przyczyniło się do przybycia przedstawicieli Zakonu Krzyżackiego na Ziemię Chełmińską w 1230 roku. Ziemia ta, lenno Księstwa Mazowieckiego, znajdująca się na pograniczu Mazowsza i Kujaw, została oddana zakonowi w dzierżawę Sytuacja szybko zaczęła sprzyjać Zakonowi Krzyżackiemu. W 1226 roku Fryderyk II, cesarz Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, roszczący sobie poprzez posiadanie tytułu cesarza prawo do feudalnego zwierzchnictwa nad królestwami i księstwami Europy, wydać miał Złotą Bullę z Rimini, dokument, na mocy którego Zakon Krzyżacki miał wejść w posiadanie wszystkich ziem, które uległy chrystianizacji poprzez podejmowane przez niego działania. Istnieje duże prawdopodobieństw, że dokument ten został zafałszowany, by uniemożliwić Piastom Mazowieckim wejście w posiadanie Prus, co było pierwotnym zamysłem Konrada Mazowieckiego. Co więcej, w 1230 roku dokument znany jako Falsyfikat Kruszwicki miał poświadczać, że Zakon Krzyżacki ma prawo do wieczystego posiadania Ziemi Chełmińskiej. Jednocześnie wygasły podejmowane wcześniej przez Zakon Rycerzy Dobrzyńskich we wsparciu z cystersami działania chrystianizacyjne Prus. Zakon Dobrzyński został wchłonięty przez Krzyżaków. Działania chrystianizacyjne Prus, prowadzone metodą bezwzględnej walki zbrojnej, zyskały miano krucjat mocą decyzji papieża Grzegorza IX. Wraz z pierwszymi sukcesami Krzyżaków cesarz Fryderyk II potwierdził, że ziemie pruskie staną się bazą dla nowego państwa zakonnego, będącego bezpośrednim lennem Cesarstwa, a nie Piastów i Polski.

Znaczenie sprowadzenia Zakonu Krzyżackiego do Ziemi Dobrzyńskiej

Zakon Krzyżacki zdołał dokonać podboju ziem pruskich bardzo szybko, bo już do połowy XIII wieku. Działania Krzyżaków przyczyniły się do niemal całkowitej eksterminacji plemion pruskich i jaćwińskich. Pomimo dwóch powstań pruskich do 1260 roku Krzyżacy zdołali opanować wybrzeże Morza Bałtyckiego na wschód od ujścia Wisły. Zakładali nowe warowne miasta - Toruń, Malbork, Królewiec nazwany tak dla uczczenia czeskiego króla Ottokara II za jego pomoc w procesie podboju Prus. Nowo utworzone państw było zasiedlane głównie przez chłopów i mieszczan z Mazowsza, Niemiec i Czech. Nowo lokowane miasta i wsie wypierały dawne osady pruskie, których pogańska ludność była wybijana. Podbój Prus przez Krzyżaków zdecydowanie zmienił oblicze demograficzne i społeczne terenu nazwanego Prusami Zakonnymi.

Dla książąt piastowskich, sprowadzenie Zakonu Krzyżackiego miało być tylko narzędziem dla zapewnienia ochrony północnych rubieży ziem piastowskich, a następnie ekspansji Piastów na północ. Nadzieje pokładane przez Konrada Mazowieckiego i innych książąt piastowskich okazały się próżne. Zakon Krzyżacki, podobnie, jak na Węgrzech, nie zamierzał uznać się za lennika gospodarzy, wolał poddać się w opiekę potężniejszego suwerena - Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Krwawa krucjata przeciw plemionom Bałtów posiadała też wyraźny wymiar religijny, analogiczny do wypraw do Ziemi Świętej czy rekonkwisty Hiszpanii. Na ziemiach pozostawionych po wymordowanych Prusach i Jaćwingach mogło rozwijać się nowe państwo Zakonu Krzyżackiego.

Państwo zakonne stało się szybko problemem dla książąt piastowskich, a następnie królów zjednoczonego po rozbiciu dzielnicowym państwa polskiego. Ekspansja Krzyżaków przyczyni się do powstania sojuszu polsko-litewskiego, a następnie unii pomiędzy Polską a Litwą. W dłuższej perspektywie, Prusy Zakonne po sekularyzacji staną się bazą dla powstającego niemieckiego państwa Prus ze stolicą w Królewcu, a dopiero dużo później w Berlinie. Decyzja Piastów Mazowieckich o sprowadzeniu Krzyżaków przyczyniła się do powstania silnej tożsamości niemieckiej na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Bolesny podział granic dokonany na konferencji w Jałcie po tragedii II wojny światowej stanowił o końcu obecności niemieckiej w tej części wybrzeża Bałtyku.



Więcej... http://historia.gazeta.pl/historia/1,99 ... z1M3Ql0OXZ