Zhołdowanie książąt śląskich przez Jana Luksemburczyka

Zjednoczone Królestwo Polskie (łac. Regnum Poloniae, ukr. Королівство Польське) – państwo polskie w okresie od 20 stycznia 1320 do 4 marca 1386, czyli za panowania dwóch ostatnich Piastów i Andegawenów. Administracyjnie dzieliło się na prowincje i województwa, lub ziemie. Było położone w rejonie Wyżyn Polskich i Ukraińskich na terytorium współczesnej Polski i Ukrainy. Głównymi rzekami były: Wisła, Warta, Wieprz, Narew i Dniestr. Graniczyło z: Czechami (poprzez wasalne księstwa śląskie), Węgrami, Księstwem Halicko-Wołyńskim (do 1340), Litwą, Mazowszem (od 1351 lenno Polski), Płockiem (od 1386 lenno Polski), Państwem Krzyżackim. W 1370 osiągnęło maksymalny zasięg terytorialny 270 000 km² i liczyło wówczas około 2,5 mln mieszańców.
MaciekWielki
Posty: 171
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 18 mar 2011, 17:39

Zhołdowanie książąt śląskich przez Jana Luksemburczyka

Post autor: MaciekWielki »

Koronacja Władysława Łokietka na króla Polski 20 stycznia 1320 roku znacznie zwiększyła jego prestiż na Śląsku. Władający wieloma dzielnicami książęta śląscy nie prezentowali jednak zbieżnej linii politycznej. Starania o ich pozyskanie poczynił Łokietek już wcześniej, wydając w 1310 roku swoją córkę Kunegundę za księcia świdnickiego Bernarda. Włączył tym samym do sojuszu oprócz księcia świdnickiego również jego dwóch braci – Henryka jaworskiego i Bolka II ziębickiego.

Zdecydowanymi przeciwnikami władcy polskiego byli natomiast książęta głogowscy, którym odebrał nie tylko Wielkopolskę, ale także nadzieję na opanowanie tronu, co akcentowali używanym tytułem „Dziedzica Królestwa Polskiego”. Zawiązana po śmierci Bolesława oleśnickiego koalicja antygłogowska miała na celu odebranie im ziem, które w 1296 roku należały do księcia wrocławskiego. W jej skład weszli synowie Henryka V Grubego – Henryk VI wrocławski, Bolesław III legnicki, a także zięć Łokietka – Bernard świdnicki, Bolesław II opolski i sam król Władysław Łokietek. Po przeciwnej stronie stanął natomiast książę namysłowski – Konrad.

W toku prowadzonych walk Henryk VI zawarł sojusz ze swoim zięciem Konradem, co stało się przyczyna spustoszenia jego księstwa przez brata Bolesława. Wrogowie zdecydowali się jednak na arbitraż ze strony króla polskiego, który w 1323 roku w Krakowie uznał panowanie księcia Konrada w księstwie oleśnickim. Dla Łokietka najważniejsze było jednak stworzenie przychylnego mu obozu książąt, wśród których popierali go: książęta świdnicko-jaworscy, zięciowie Bernarda oraz Bolesław II opolski, Przemko głogowski, Bolesław III Rozrzutny, Konrad I oleśnicki, a być może również: Jan I ścinawski, Siemowit bytomski i Władysław I oświęcimski.

W 1327 roku sytuacja dla Władysława Łokietka zmieniła się diametralnie. Do ofensywy przeszedł bowiem Jan Luksemburczyk, król czeski od 1310 roku, który pragnął również objąć tron polski. W tym celu nie tylko zaatakował Kraków, ale do Opawy wezwał książąt śląskich z linii opolskiej – Bolesława I Pierworodnego niemodlińskiego, Kazimierza I cieszyńskiego, Leszka raciborskiego i Władysława kozielsko-bytomskiego. Między 18 a 19 lutego 1327 roku wszyscy złożyli w Opawie hołd królowi czeskiemu. Z kolei 24 lutego w Bytomiu hołd Janowi Luksemburczykowi złożyli książę oświęcimski Jan I Scholastyk, natomiast wkrótce hołd złożył we Wrocławiu – Bolesław II opolski. Ówczesny książę wrocławski Henryk VI Dobry, który w 1324 roku złożył hołd królowi niemieckiemu Ludwikowi IV Bawarskiemu, przekazał swoje księstwo królowi czeskiemu – używającemu też tytuł króla Polski – z zobowiązaniem zachowania w nim władzy i dożywotniej renty.

W 1328 roku Jan Luksemburczyk skierował swe wojska przez Śląsk, Wielkopolskę do Prus, gdzie wspomógł Zakon Krzyżacki w walce przeciwko Litwie. W drodze powrotnej we Wrocławiu zmusił do hołdu książąt: Jana ścinawskiego 29 kwietnia 1329 roku oraz między 9 a 10 maja książąt: Konrada I oleśnickiego, Bolesława III Rozrzutnego legnickiego i Henryka IV żagańskiego. Władysław Łokietek będący wówczas zaangażowany w konflikt z Zakonem Krzyżackim i Brandenburgią nie potrafił zabezpieczyć swych interesów na Śląsku. To spowodowało, że Jan Luksemburczyk wykorzystując swoją sytuację i wpływy doprowadziły do zhołdowania książąt górnośląskich w 1327 roku, a wkrótce miał przejąć również Wrocław. Dwa lata później, w 1329 roku hołd złożyło królowi czeskiemu kilku książąt dolnośląskich. Przed złożeniem hołdu uchylili się jedynie książęta z linii świdnickiej – Bolko II Mały i Henryk II oraz ich styj – Bolko II ziębicki. Podporządkowania się królowi czeskiemu odmówił także Przemko głogowski, ale został w 1331 roku otruty przez swych wasali. Jego spadkobiercami zostali – bracia Henryk IV Wierny i Jan ścinawski oraz dożywotnio wdowa Konstancja. Poza zhołdowaniem książąt śląskich, Jan Luksemburczyk podporządkował sobie ziemie śląskie także siłą. W 1331 roku prowadził oblężenie Niemczy i Głogowa, zaś na Henryku IV Wiernym i Janie ścinawskim wymusił sprzedaż ich części spadku, dzięki czemu księstwo głogowskie przeszło w ręce króla czeskiego. To oznaczało, że niezależne jeszcze księstwo świdnicko-jaworskie zostało oddzielone od Królestwa Polskiego – pasmem lenn czeskich.


Król Polski Kazimierz Wielki – źródło Wikimedia
Ostatecznie w 1335 roku Kazimierz Wielki, następca Władysława Łokietka zawarł układ z Janem Luksemburczykiem w Trenczynie na mocy którego, władca Czech za 20 000 kop groszy praskich zrzekł się pretensji do korony polskiej, zaś król Kazimierz Wielki uznał prawa Jana do zhołdowanych księstw śląskich, a także księstwa wrocławskiego i głogowskiego.

Odpadnięcie Śląska od Polski, poddanie się większości śląskich książąt czeskiemu królowi było niezależne od użytego w stosunku do niektórych nacisku. Egoistyczna polityka książąt śląskich, zaopatrzonych w swoje wąskie, partykularne interesy, gotowych dla ich osiągnięcia poświęcić nawet własną niezależność doprowadziła do rozstania z Królestwem Polskim na kilka wieków. Nie ulega jednak wątpliwości, że na Śląsku pojawił się w osobie króla czeskiego czynnik stabilizujący. Obcy władca, ignorując patrymonialne pojmowanie władzy, wprowadzał prawa feudalne, zapewniające utrzymanie pokoju i porządku. Takiej roli nie potrafił spełnić król polski Władysław Łokietek, dla książąt śląskich to król czeski był partnerem korzystniejszym, król polski uwikłany w konflikty z Wittelsbachami, Zakonem Krzyżackim nie potrafił utrzymać stanu posiadania na Śląsku, jaki wytworzył się w 1323 roku. Jedynymi sojusznikami króla polskiego pozostali Bernard świdnicki, Henryk jaworski i Bolko ziębicki.

Władysław Łokietek wstępując na tron w 1320 roku musiał zadbać przede wszystkim o ochronę zjednoczonego Królestwa Polskiego, którego ziemie przez okres ponad 180 lat stanowiły rozdrobnione dzielnicy, w których rządzili książęta piastowscy, niejednokrotnie wrogo do siebie nastawieni. Ponadto trwający konflikt z Zakonem Krzyżackim, Królestwem Czeskim i wciąż istniejące tendencje odśrodkowe powodowały, że Władysław Łokietek miał ograniczone pole manewru wobec Śląska. Jego polityka wobec Śląska była ograniczona do zawierania sojuszy z książętami śląskimi, a jeśli dochodziło już do wojny, król polski nie mógł zaangażować zbyt dużych sił, które mogłyby skutecznie rywalizować z największym rywalem o wpływy na Śląsku, czyli Królestwem Czech. To spowodowało, że w latach 1327-1329 prawie wszyscy książęta śląscy złożyli hołd królowi czeskiemu, który był dla nich lepszym partnerem i opiekunem niż Władysław Łokietek, zajętym w tym czasie konfliktem z Zakonem Krzyżackim i nie mogącym skutecznie przeciwstawić się ekspansji czeskiej na Śląsku.


Królestwo Polskie w latach 1333-1370 – źródło Wikimedia
Zgoła inaczej wyglądała sytuacja jego następcy, czyli Kazimierza Wielkiego, który panował już w czasach, gdy Królestwo Polskie było już trwale zjednoczone i mogło być dla sąsiadów ważnym partnerem w walce o powstrzymanie ekspansji Luksemburgów w Europie Środkowej. Taka sytuacja powodowała, że Kazimierz Wielki mógł się czynnie włączyć w sprawy Śląska, poprzez aktywną politykę wobec czeskich Luksemburgów, a także poprzez wykorzystywanie lokalnych konfliktów na Śląsku. Poprzez zawieranie sojuszy z książętami śląskimi, włączenie się w konflikty między nimi, pozwoliło m. in. odzyskać Kazimierzowi Wielkiemu Wschowę czy uwolnić księstwa mazowieckie od zależności lennej od Królestwa Czeskiego w zamian za rezygnacje z części posiadłości na Śląsku.

Przede wszystkim Śląsk w polityce Kazimierza Wielkiego spełniał rolę karty przetargowej wobec Luksemburgów, różnego rodzaju traktaty, układy, zamiany spowodowały, że król Polski dzięki swej aktywnej polityce dążył do uzyskania jak największych nabytków terytorialnych nie tylko na Śląsku, ale również na Mazowszu czy Pomorzu. Jego twarda postawa wobec sąsiadów, pozwoliła odzyskać przynajmniej w części utracone ziemie przez jego przodków, które stały się od czasów Kazimierza Wielkiego integralną częścią Królestwa Polskiego.

Tomasz Sanecki

Bytom, 13 kwietnia 2013 r.

Artykuł przygotowany w oparciu o następujące opracowania:
Czapliński Marek, Kaszuba Elżbieta, Wąs Gabriela, Żerelik Rościsław, Historia Śląska, Wrocław 2002;
Długopolski Edmund, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Kraków 2009;
Galas Alicja, Galas Artur, Dzieje Śląska w datach, Wrocław 2001;
Jasienica Piotr, Polska Piastów, Warszawa 1986;
Kaczmarczyk Zdzisław, Kazimierz Wielki 1333 – 1370, Warszawa 1948;
Kurtyka Jerzy, Odrodzone królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań, Kraków 2001;
Szczur Stanisław, Historia Polski – Średniowiecze, Kraków 2002;
Wyrozumski Jerzy, Kazimierz Wielki, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1986.

Powiązane notki:

Zhołdowanie książąt śląskich przez Jana Luksemburczyka
Śląsk w polityce Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego – część II
Bytom pod rządami Książąt Oleśnickich i Jana II Opolskiego
Śląsk w polityce Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego – część I
Śląsk w polityce Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego – część IV
ODPOWIEDZ

Wróć do „Zjednoczone Królestwo”