Najstarsze zdanie zapisane w języku polskim

[Artur Rogóż]

W Księdze henrykowskiej, w zapiskach z 1270 roku, znajduje się najstarsze zdanie zapisane w języku polskim. Brzmi ono tak:
Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai. To znaczy:
Daj, niech ja pomielę na żarnach, a ty odpoczywaj.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%99ga_henrykowska

[Artur Rogóż]

W Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu znajduje się niezwykle cenny dokument polskości Śląska Księga założenia klasztoru Najświętszej Maryi Panny w Henrykowie, czyli Księga henrykowska. Jest ona pomnikiem źródłowym języka polskiego. To pergaminowa książeczka o wymiarach 16,6 25,6 cm, licząca ok. 100 stron. Spisana po łacinie kronika opactwa cystersów w Henrykowie na Dolnym Śląsku powstała początkowo jako spis dóbr zniszczonych przez najazd mongolski w 1241r. Część pierwsza (autorstwa opata Piotra) opisuje lata od fundacji klasztoru w 1227r. przez Henryka Brodatego do 1259r. Część druga doprowadza historię opactwa do roku 1310.
Celem autora Księgi henrykowskiej było przygotowanie najskuteczniejszej obrony praw klasztoru do posiadanych dóbr ziemskich. Kronikarz nie ograniczył się jednak do suchych dokumentów prawnych, lecz opisał szereg barwnych szczegółów z życia okolicznej ludności z przełomu XII i XIII wieku. Wśród nich znajduje się wyjaśnienie nazwy wsi Brukalice z okolic Henrykowa. Zdaniem kronikarza właściciel tamtejszych gruntów, Czech Boguchwał patrząc na pracę swojej żony powiedział do niej:
Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai.

czyli: Pozwól, że ja będę mełł a ty odpocznij (str. 24 Księgi, wers 9 od dołu). Ponieważ zdarzało się to często Boguchwała nazwano Brukałą (tym, który brudzi sobie ręce „robotą”), a wieś Brukalice. Zamieszczone przez kronikarza w tekście łacińskim polskie zdanie, którego sposób zapisu sprawia niemało trudności w interpretacji pochodzi z 1270r. Jest to pierwsze, zapisane, pełne zdanie w języku polskim. Stąd wynika zainteresowanie tym dokumentem nie tylko przez polonistów i historyków, ale także ludzi, którzy darzą sentymentem pamiątki polskiej literatury.
http://www.origines.pl/files/ksiega.swf

[Otton III]

W Księdze henrykowskiej, w zapiskach z 1270 roku, znajduje się najstarsze zdanie zapisane w języku polskim. Brzmi ono tak: Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai. To znaczy: Daj, niech ja pomielę na żarnach, a ty odpoczywaj.

Mylisz się - najstarszym zdaniem napisanym w języku polskim jest "Gorze nam się stało". Zdanie to zostało wypowiedziane 9 kwietnia 1241 roku przez Henryka II Pobożnego widzącego klęskę swych wojsk w starciu z Mongołami pod Legnicą. Wprawdzie pierwszą zachowaną do dziś kroniką informującą nas o tym jest kronika Jana Długosza, ale Długosz zaczerpnął tę informację z zaginionej kroniki Wincentego z Kielczy powstałej w połowie XIII wieku, a będącej kontynuacją kroniki Wincentego Kadłubka.

[Artur Rogóż]

Ale czy jest to udowodnione, że było to napisane po Polsku?
Czy pogląd na istnienie tej kroniki jest prawdziwy?

[Otton III]

Ale czy jest to udowodnione, że było to napisane po Polsku?
Czy pogląd na istnienie tej kroniki jest prawdziwy?

No cóż, Wincenty z Kielczy był duchownym, a duchowni posiadali jako jedyni rzadką wówczas umięjętność pisania i czytania, z której nie omieszkali korzystać dla opisania dziejów swego kraju (Wincenty Kadłubek). Ale nie to jest jeszcze argumentem, lecz raczej przesłanką. Argumentem może być to, iż skoro Wincenty z Kielczy był kanonikiem krakowskim związanym z Krakowem podobnie jak Kadłubek, to znaczy, że jako kanonik miał dostęp do jego dzieła, do którego napisał kontynuację. Ponadto Wincenty z Kielczy napisał Żywoty św. Stanisława ze Szczepanowa, które posiadały wymowę polityczno-ideową, propagowały bowiem zjednoczenie rozbitej na księstwa Polski, co wskazuje na to, iż był gorącym zwolennikiem zjednoczenia państwa polskiego, i w tym także celu by niejako ukazać jedność Polski i Polaków napisał własną kronikę. Z kolei co do tego czy zdanie "Gorze nam się stało" było napisane w owej kronice Wincentego z Kielczy po polsku czy nie to powiem tyle, że owszem, było napisane po łacinie w kronice Wincentego z Kielczy, gdyż kroniki w Polsce pisano wówczas po łacinie, lecz wcześniej było także wypowiedziane po polsku przez Henryka II Pobożnego, co odnotował w swej kronice Wincenty z Kielczy, a co przejął Długosz. A czy Henryk II Pobożny wypowiedziałby słowo "gorze" w języku niemieckim czy łacińskim? Bo wątpię by to słowo występowało w językach niemieckim lub łacińskim. Za to sądzę, że słowo "gorze" jak najbardziej funkcjonowało w języku polskim i było reliktem języka słowiańskiego.

[Artur Rogóż]

Dziękuję za sprostowanie w tym temacie, ponieważ byłem przekonany do innej wersji