Urzędy dworskie za Władysława Jagiełły

Podstawowym problemem stojącym przed królem Władysławem II Jagiełłą było powstrzymanie ekspansji krzyżackiej. Zwycięska wojna trwająca od 1409 r. do roku 1411, z wielkim zwycięstwem polsko-litewskim pod Grunwaldem w 1410 r., zapoczątkowała zmierzch potęgi państwa krzyżackiego. Związek Państwa polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim został zacieśniony unią w Horodle w 1413 r. (zadecydowano tam m.in. o wspólnych zjazdach polsko-litewskich oraz dokonano adopcji do polskich herbów 47 bojarskich rodów litewskich). Zapewnienie „posiadania” tronu polskiego dla swych synów uzyskał Jagiełło poprzez wydawanie przywilejów dla szlachty polskiej (przywilej czerwieński w roku 1422, przywilej brzeski w 1425 r., w którym sformułowano m. in. zasadę „neminem captivabimus nisi iure victum”, oraz przywilej jedlnieński w roku 1430). Przyczyniło się do tego zwycięstwo zasady elekcyjności tronu, po śmierci Kazimierza III Wielkiego w 1370 r. (elekcji dokonywano na zjeździe elekcyjnym, następnie odbywała się koronacja i nowy władca potwierdzał prawa i przywileje stanowe).
Marshal
Posty: 268
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 11 gru 2010, 04:54

Urzędy dworskie za Władysława Jagiełły

Post autor: Marshal »

Mam problem, poszukuje książek z których dowiem się coś więcej o urzędach dworskich za czasów Władysława Jagiełły, a konkretnie z lat 1400-1420? Czy ktoś jest w stanie podać mi choć kilka tytułów książek o interesującej mnie tematyce? W tej chwili bazuję na książce "Urzędy i godności w dawnej Polsce" Z. Góralski.
Adambik
Posty: 497
Rejestracja: 24 lis 2010, 22:41

Re: Urzędy dworskie za Władysława Jagiełły

Post autor: Adambik »

Feliks Koneczny, Dzieje administracji w Polsce w zarysie
http://www.nonpossumus.pl/biblioteka/fe ... eczny/adm/
Husarz
Posty: 803
Rejestracja: 31 paź 2010, 04:37

Re: Urzędy dworskie za Władysława Jagiełły

Post autor: Husarz »

W XIV wieku ukształtowała się ostatecznie hierarchia i skład Rady Królewskiej - organu doradczego o charakterze ogólnopaństwowym, którego członkami, pochodzącymi z nominacji monarszej, byli najwyżsi dostojnicy państwowi, kościelni oraz ziemscy, wśród nich także wojewodowie. Wchodzący w skład Rady wojewoda miał jeszcze niemałe uprawnienia - szczególnie sądowe, w związku z czym przewodniczył obradom sejmiku elekcyjnego (kompetencje sądowe wojewody uległy znacznemu ograniczeniu w połowie XV wieku). Stał także na czele panów swego województwa (ziemie posiadające pełną hierarchię urzędników ziemskich z wojewodami na czele, zwać zaczęto "województwami", co powszechnie przyjęło się w XV wieku) oraz zachował dowództwo nad oddziałami pospolitego ruszenia, które doprowadzał na miejsce zborne (do wojewody z kolei doprowadzali je kasztelanowie, każdy ze swojej kasztelanii). Pospolitym ruszeniem dowodził osobiście król. W Wielkopolsce wojewoda miał prawo (według statutów Kazimierza Wielkiego) udzielania azylu osobom zagrożonym arbitralnym sądem króla, a zwłaszcza starosty. Sprawował też jurysdykcję nad ludnością żydowską (za pomocą sądu wojewodzińskiego) oraz nadzór nad miastami (choć była to raczej funkcja honorowa, nie mniej jednak w niektórych miastach, np. w Krakowie, miał prawo powoływania rajców). Powoływał ponadto woźnych sądowych i sprawował nad nimi sądownictwo. Wydawał także cenniki (taksy) na różne produkty wytwarzane w miastach oraz kontrolował miary i wagi. Wojewodowie dużą część swych dotychczasowych kompetencji utracili na rzecz powołanego na przełomie XIII i XIV wieku nowego urzędnika terytorialnego: starosty.

Na innych terenach - nie będących rdzennie polskimi - panowała dość duża jednorodność jeżeli chodzi o funkcjonowanie urzędu wojewody. Na Rusi Halickiej, zdobytej przez Kazimierza Wielkiego, wojewodów wprowadzono w 1360r. Ponieważ przedtem istnieli tu wojewodowie ruscy, będący urzędnikami stosunkowo niskiej rangi, polscy wojewodowie nie otrzymali takiej pozycji, jaką posiadali w Koronie. Byli podwładnymi starostów, sprawujących właściwą władzę terenową. Na Litwie z kolei wojewodów wprowadzono po zawarciu unii w Horodle w 1413r. Zastąpili oni istniejących tam zarządców poszczególnych ziem - namiestników mianowanych przez Wielkiego Księcia. By nie dzielić kompetencji, godność wojewody pozostawała na Litwie aż do roku 1566 złączona z urzędem starosty, czego zaniechano w województwach tworzonych po tym właśnie roku. W Prusach Królewskich wojewodów wprowadzono po zakończeniu wojny trzynastoletniej. Mieli oni większe uprawnienia niż w Koronie: czuwali nad sądownictwem, egzekwowali wyroki sądowe, karali grzywną (mogli też orzekać wyroki śmierci) oraz piastowali funkcje policyjne we współczesnym rozumieniu tego słowa - dbali o porządek i spokój publiczny. Starostowie odgrywali w Prusach rolę raczej drugorzędną.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Polityka wewnętrzna i przemiany ustrojowe”