Celtowie na ziemiach polskich
: 10 lis 2010, 21:09
Czy wiecie coś szerzej o znaleziskach po Celtach na terenie Polski? Celtami interesuje się od niedawna. Jakie polecacie książki, strony internetowe (oprócz Asterixa).
Wbrew opiniom niektórych badaczy, ślady kultury celtyckiej na ziemiach polskich to nie tylko wpływy kulturowe, ale również osadnictwo celtyckie. Występuje ono w trzech regionach - na Śląsku Środkowym, w południowej części Górnego Śląska oraz w okolicach Krakowa.
Pierwsze ślady Celtów odkryte zostały na terenie Śląska. Pochodzą z okresu IV - II w. p.n.e i poświadczone są przede wszystkim przez znaleziska grobowe (około 30 stanowisk). Były to początkowo płaskie cmentarzyska szkieletowe, jednak znaleziono również (bardzo nieliczne) groby podwójne, kryjące szczątki mężczyzny i kobiety.
W grobach męskich występują zestawy broni składające się z miecza, jednego lub dwóch grotów włóczni oraz tarczy, częściej spotykanej na tym obszarze niż na innych terenach zajętych przez kulturę lateńską. Militariom towarzyszą części żelaznych pasów, części stroju i ozdoby (pojedyncze na ogół zapinki i bransolety) oraz naczynia gliniane. Pochówki kobiet oznaczają się wększą liczbą zapinek oraz innych ozdób, przede wszystkim naszyjników, nagolenników i bransolet z żelaza i brązu.
Oprócz znalezisk grobowych ślady osadnictwa celtyckiego są nieliczne. Reprezentują je przede wszystkim luźno znajdowane fragmenty ceramiki, a także złote i srebrne monety. Dość powszechnie ze sztuką celtycką wiązane są również kamienne figury odkryte w rejonie góry Ślęży. Pięć obiektów znajdujących się na stokach lub u podnóża góry przedstawia niedźwiedzia, dzika oraz tzw. "pannę z rybą", "mnicha" i "grzyb". Wszystkie oznaczono znakiem ukośnego krzyża. Za celtyckim pochodzeniem rzeźb przemawiają głównie analogie do przedstawień dzików z terenu Półwyspu Iberyjskiego, jednak określenie chronologii tych zabytków jak i domniemanego związku z celtyckim pochodzeniem możemy opierać jedynie na analizie stylistycznej.
Drugi ośrodek kultury celtyckiej istniał w południowej części Górnego Śląska. Najwcześniejsze odkryte tu groby szkieletowe i ciałopalne mogą pochodzić z końca IV wieku p.n.e., największy rozkwit tego ośrodka przypada jednak na II wiek p.n.e. Tutaj przeważającą część znalezisk stanowią ślady osadnictwa, co prawdopodobnie pozostaje w związku z nieznanym dla nas do tej pory obrządkiem pogrzebowym późnego latenu. Najbardziej znaną osadą tego terenu jest duże osiedle w Nowej Cerekwi pod Opolem, położone na wysokim wzgórzu o naturalnych warunkach obronnych, uważane za oppidum (nowsze badania nie potwierdziły jednak tego przypuszczenia). Odkryto tu kilkadziesiąt słupowych domów i kopułowy piec garncarski. Znaleziono również paciorki i bransolety szklane, a także bransolety z sapropelitu (krystaliczna odmiana węgla) oraz ślady typowej ceramiki celtyckiej, wykonanej z gliny z domieszką grafitu.
Trzecim ośrodkiem osadnictwa celtyckiego były tereny Małopolski - od Krakowa po Nidę i Rabę, oraz obszar nad górnym Sanem. Z uwagi na urodzajne gleby występują tu ślady gospodarki rolniczej. Ponadto elementy typowe dla kultury celtyckiej współwystępują z materiałami charakterystycznymi dla kultury przeworskiej - mieszanka ta określana była jako celto-przeworska grupa kulturowa, obecnie zyskała jednak odrębną nazwę grupy tynieckiej.
Najstarsze ślady pobytu Celtów w zachodniej Małopolsce datowane są na III w. p.n.e., ale stanowią je tylko pojedyncze zabytki. Bogato wyposażone groby wojowników celtyckich, odkryte w Iwanowicach, pochodzą z nieco późniejszego okresu. Po raz kolejny mamy do czynienia z przewagą śladów osadnictwa nad materiałami grobowymi.
Młodszą fazę rozwoju grupy tynieckiej charakteryzują nawiązania do obszarów kulturowych południowej Europy. Rozwój kontaktów mógł wynikać z napływu nowej fali ludności celtyckiej. Tradycje celtyckie istniały nadal w okresie wczesnorzymskim w nowo powstałym środowisku kultury przeworskiej i puchowskiej. Znacznie mniejsza ilość źródeł potwierdzających obecność osadnictwa celtyckiego pochodzi z terenów nad górnym Sanem (osady w Pakoszówce i Sanoku - Białej Górze), z Kotliny Sandomierskiej i Żywieckiej oraz z Kujaw, przez które przebiegał szlak bursztynowy, prawdopodobnie kontrolowany przez Celtów.