Grupa Chłopice-Vesele

Pierwsze na ziemiach polskich ślady wczesnego człowieka (gatunek Homo erectus) odkryto na Dolnym Śląsku w okolicy Trzebnicy oraz w Rusku koło Strzegomia. Homo erectus przywędrował z Afryki do południowo-zachodniej Europy już 1,2 miliona lat temu, a najwcześniejsze znaleziska w środkowej Europie (m. in. na Ukrainie zakarpackiej) datowane są począwszy od ok. 800 tys. lat temu. Narzędzia kamienne z Trzebnicy (choppery i należące do tradycji mikrolitycznej) pochodzą przypuszczalnie sprzed ok. 500 tys. lat z okresu interstadiału ferdynandowskiego, z kolei te z Ruska – sprzed ok. 440-370 tys. lat z czasów interglacjału mazowieckiego, jako że zasiedlenie ziem polskich przez Homo erectus uzależnione było od periodycznych ociepleń. Znalezione na lokacji w Trzebnicy kości ssaków kopytnych i ości ryb świadczą o mięsożerności tego gatunku człowieka.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Grupa Chłopice-Vesele

Post autor: Artur Rogóż »

W ostatnim okresie epoki kamienia ziemie polskie zasiedlają lokalne grupy kultury ceramiki sznurowej (KCSz). Nadal bardzo wyraźnie są widoczne silne tradycje neolityczne. Pomimo pojawienia się pierwszych, jeszcze bardzo nielicznych, wyrobów z metalu (głównie ozdób), narzędzia i broń dalej wykonywane są głównie z kamienia, krzemienia, kości i rogu. Rzadko znajdowana broń czy narzędzia z metalu (miedzi, brązu) pochodzą z importu. Duże znaczenie zdobyła grupa Chłopice-Vesele, która ponownie zunifikowała krąg kultur na obszarze łuku Karpat. Swym zasięgiem obejmowała dorzecze górnej i środkowej Wisły i Bugu, na zachodzie obszary górnej Warty i Odry, wschodzie Wołyń (gdzie wykształciła się lokalna odmiana - grupa górecko-zdobnicka). Na południu przenikała na Morawy, w dolinę Wagu i Kotlinę Koszycką. Grupa ta wywarła duży wpływ na rozwój innych późniejszych kultur szczególnie na terenach wschodniej Polski. Grupa ta początkowo została wyodrębniona jako kultura (J.Machnik 1963) jednak obecnie uważana jest za fazę protomierzanowicka kultury mierzanowickiej (S.Kadrow, J. Machnik 1997). Jednak ponieważ sytuacja z zakwalifikowaniem tej jednostki nie jest do końca pewna pozostawiam ją jako niezależną grupę reprezentujacą ostatnią fazę cyklu episznurowego i mającą niewatpliwy wpływ na kulturę mierzanowicką. Rozwój tej grupy przypada na przełom ostatniej fazy neolitu i pierwszego okresu brązu ( 1850-1750 p.n.e.). O typie gospodarki nie można powiedzieć zbyt wiele. Najprowdopodobniej przeważała gospodarka hodowlana (owce, kozy i bydło).
Osadnictwo:
Z terenów Polski znane są ślady niedużych, często krótkotrwałych osad lub obozowisk. Na terenach lessowych ich ślady to przede wszystkim jamy o niewielkich rozmiarach. Największe ich skupiska (od kilkunastu do kilkudziesięciu) odkryto w Złotej woj. świętokrzyskie i w Iwanowicach, woj. małopolskie. Większość z nich to jamy zasobowe o przekroju trapezowatym, o średnicy ok. 1 m na górze i ok. 2 m w części dolnej. Znane są także, badane przed II wojną światową w Majdanie Mokwińskim na Polesiu, ślady domostwa o rzucie prostokątnym, konstrukcji słupowej o wymiarach 7 na 6 m. Znane są także przypadki okresowego zamieszkiwania jaskiń np. jaskinia Zamkowa Dolna w Olszynie, woj. świętokrzyskie.
Ceramika:
Ceramiką obejmuje zespół form nie występujących w grupach kultury ceramiki sznurowej. Charakteryzowała się ona specyficznym zdobnictwem i cechami technologicznymi. Do najczęstszych znalezisk należą kubki z taśmowym uchem często z odciskami sznura (Ryc. 1.3) o łagodnie wygiętym brzuścu i esowatym profilu. Kubki z wyraźnie wyodrębnioną szyjką (Ryc. 1.1, 1.2). Drugim typowym rodzajem naczyń są nieduże dzbany (o wys. os kilkunastu do 20 cm) o łagodnym esowatym profilu (Ryc. 1.4, 1.5) Rzadziejwystępują naczynia wazowate i misy. Wszystkie naczynia są zdobione bardzo charakterystycznym dla tej kultury ornamentem sznurowym w postaci poziomych pasm (2-4 odciski sznura w każdym) lub pojedynczych odcisków na szyjce oraz bardzo często pionowych odcisków na brzuścu układajacych się promienisie lub ukośnie. Na terenach Polski środkowej i wschodniej oraz Wołynia występują ukośnie lub promieniście rozmieszczone głęgoko ryte żłobki (Ryc. 1.1). Na całym obszarze występowania formy ceramiki wykazują wielkie podobieństwo. Podobnie wyraźnie widoczna jest jednorodność technologiczna, ceramika wykonana jest z gliny o domieszce drobnego żwirku lub tłucznia. Naczynia mają barwę brunatną lub szarą i ślady gładzenia.
Załącznik x2_8.gif nie jest już dostępny
Ryc. 1 Formy przewodnie ceramiki kultury Chłopice-Vesele z Małopolski i Śląska: 1 - Tarnogóra, 2 - Beszowa, 3 - Mierzanowice, 4 - Zdzieszowice, 5 - Dielnica k. Krakowa, 6 - Święcice wg J. Machnika

Wyroby kamienne:
Nastąpił wyraźny rozwój krzemieniarstwa. Kształty półwytworów i narzędzi naszej kultury tylko w niewielkim stopniu stanowią kontynuację krzemieniarstwa kultury ceramiki sznurowej. Przeważa technika odłupkowa, która z czasem prawie całkowicie wypiera wcześniejszą (neolityczną) technikę wiórową. Do form nawiązujących do KCSz należą liczne sercowate grociki strzał (Ryc.2), krępe z retuszem naciskowym. Dosyć często występują noże wykonane z odłupków oraz siekierki dwóch typów: tradycyjne 4-ścienne oraz pojawiające się po raz pierwszy 2-ścienne o przekroju soczewkowatym (Ryc. 3.2). Siekiery często są szlifowane. Występują także toporki kamienne nawiązujące do późnych form sznurowych (Ryc. 3.1).
xiii10_13.gif
xiii10_13.gif (3.87 KiB) Przejrzano 3075 razy
Ryc. 2 Krzemienne grociki strzał Słochy Annopolskie woj. ze stanowiska wydmowego ''Czerwony Borek'' wg Z. Szmita

xiii2028.gif
xiii2028.gif (6.61 KiB) Przejrzano 3075 razy
Ryc. 3 Topór kamienny i siekiera 2-ścienna, Słochy Annopolskie woj. ze stanowiska wydmowego ''Czerwony Borek'' wg Z. Szmita


Wyroby metalowe i kościane:
W znaleziskach związanych z tą kulturą jeszcze dosyć rzadkie są ozdoby z importowanej miedzi a nawet złota. Do godnych uwagi należą zausznice w kształcie wierzbowego liścia, niedużych rozmiarów o niedużym gładkim liściu (patrz ryc. z prawej - Miernów woj. wielkopolskie, z lewej zausznica rozwinięta). Poza tym występują proste kółka-zausznice lub pierścienie z drutu zachodzacego na siebie. Znany jest także pojedynczy przypadek znalezienia małego sztyleciku miedzianego (Kraków - Nowa Huta) oraz haczyka miedzianego do wędki z Gródka na Wołyniu.
Wyroby kościane występują stosunkowo często. Są to przede wszystki róznego typu przekłuwacze oraz szydła z kości promieniowej kozy i owcy. Z kości bydlęcych wykonywano dłuta oraz łopatkowane narzędzia o nieznanej funkcji użytkowej. W grobach odkrywane są paciorki kościane okrągłe, płaskie lub cylindryczne. Natomiast brak jest paciorków fajansowych.
Obrządek pogrzebowy:
Oprócz cmentarzyska (32 groby) w miejscowości Vesele na Słowacji nie znane są inne większe skupiska grobów należących do kultury Chłopice-Vesele. Najczęściej występuje jeden, dwa lub najwyżej kilka pochówków zgrupowanych razem. Jak dotychczas brak jest dowodów wiążących miejsca pochówków z miejscami osadnictwa.
Pochówki są zazwyczaj płaskie, z wyjątkiem pojedynczych grobów pod kurhanami na Wołyniu. Panował obrządek szkieletowy (z wyjatkiem jednego grobu ciałopalnego ze Starachowic). Zmarłych chowano w jamach o zarysie kolistym, owalnym lub prostokątnym. Mężczyzn układano na prawym boku, a kobiety na lewym z nogami silnie podkurczonymi. Obie ręce składano w pasie, na piersiach lub tylko jedną rękę tak składano, a drugą wyprostowaną układano wzdłuż ciała. Większość grobów wyposażona jest w jedno naczynie (rzadziej dwa). W grobach męskich ułozone są one w okolicy miednicy, zaś w żeńskich w rejonie twarzy. Do wyposażenia grobów należą także: wyroby kamienne, grociki strzał, szydła i ozdoby kościane, paciorki z muszli, zębów zwierząt, czasami miedziane zausznice w kształcie liścia wierzbowego, kółka-pierścionki, czasami drobne wyroby ze złota, narzędzia codziennego użytku. W miejscowości Vesele spotyka się także intencjinalnie złożone do grobu kości kozy lub owcy. Do najciekawszych grobów należy pochówek psa wyposażony w dwa naczynia (Ryc.6) (Strzyżów, na wsch. od Hrubieszowa, woj. lubelskie).
xvb.gif
xvb.gif (3.1 KiB) Przejrzano 3075 razy
Grób z Żerników Górnych, woj. wg A. Kempistego

e15gurba.gif
e15gurba.gif (7.82 KiB) Przejrzano 3075 razy
Ryc 6. Pochówek psa ze Strzyzowa, woj. lubelskie, z dwoma naczyniami wg. J. Gurby
Źródło: http://www.lce.lublin.pl/archeo/eneolit/eneo_1.html
ODPOWIEDZ

Wróć do „Ziemie polskie przed przybyciem Słowian”