Gniewosz z Dalewic (zm. ok. 1445) – polski rycerz herbu Strzegomia, dowódca chorągwi zaciężnych ze Śląska, Czech i Moraw w bitwie pod Grunwaldem.
Był synem Gniewosza herbu Strzegomia, rycerza robiącego karierę przy Władysławie Opolczyku, a później na dworze Jagiełły, z przekazów Długosza znanego jako oszczerca królowej Jadwigi, i Joanny (Anny).
Przed 1406 r. ożenił się z Elżbietą Warszówną, bogatą dziedziczką znajdującą się pod opieką stryja, z którego domu Gniewosz ją porwał. Przed tym rokiem był prawdopodobnie kasztelanem sandomierskim, chociaż możliwe, że mylony jest tu z ojcem, o którym również mówi się, iż pod koniec życia zawiadywał grodem sandomierskim. W 1408 r. występuje jako podkomorzy dworski, a jeszcze przed rozpoczęciem działań zbrojnych podczas wojny z zakonem (1410) został podstolim krakowskim.
W czasie przygotowań do wyprawy wojsk polskich na państwo krzyżackie dokonywał zaciągu na Śląsku i w Czechach i w bitwie pod Grunwaldem dowodził chorągwią zaciężnych Czechów, Morawian i Ślązaków. Znakiem chorągwi był herb rodu Gniewosza – Strzegomia (Kościesza), stąd pojawiają się informacje, że była to rodowa chorągiew małopolskich Strzegomitów. Według Długosza: Służyli w niej tylko najemni rycerze, nie z Polski, ale zaciągnięci przez wspomnianego podstolego Gniewosza spośród Czechów, Morawian i Ślązaków[1]. Stefan M. Kuczyński w Wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim twierdzi, że chorągiew Gniewosza miała mieszany skład narodowy i byli w niej również Polacy[2]. Gniewosz brał też udział w dalszej części kampanii m.in. w bitwie pod Koronowem, po której wyróżniony został przez Długosza wymienieniem pośród najbardziej zasłużonych w bitwie z powodu ich heroicznego męstwa i dzielnych czynów, żeby u obecnych ludzi i u potomnych oraz w sercach wszystkich, którzy będą czytać te nasze słowa, zostawić dla nich wszystkich i dla każdego z nich rozgłos, sławę, szczególne wyróżnienie i nie gasnącą nigdy chwałę[3]. Walczył później w zgrupowaniu Piotra Szafrańca pod Tucholą, po czym został wysłany do króla przebywającego w Inowrocławiu z informacją o zwycięstwie, ale jednocześnie o problemach z utrzymaniem wojska, które zamierza się wycofać z powodu zimowej pory i łupów zagrabionych w obozie wrogów[4].
Po wielkiej wojnie Gniewosz pozostawał w służbie królewskiej. Uczestniczył w królewskich objazdach po państwie. W 1413 r. dokonał podziału z bratem odziedziczonego Ćmielowa. W 1414 r. sprzedał królowi za 1200 grzywien srebra rodowe Dalewice wraz z prawem patronatu nad miejscowym kościołem (kaplicą), które Jagiełło przekazał na uposażenie księży katedry wawelskiej.
W latach 20. XV wieku aktywność publiczna Gniewosza zanikła. Podstolstwo krakowskie objął po nim na krótko brat Dziersław. Gniewosz pojawia się w dokumentach tylko w związku z transakcjami gospodarczymi i kłopotami rodzinnymi. W 1424 r. sprzedał dom w Krakowie (w którym ojciec gościł Wilhelma, narzeczonego królowej Jadwigi) konwentowi benedyktynów z Tyńca, a w 1428 r. pojawił się w związku z transakcją sprzedaży części Płaszowa i Sidziny. W 1431 r. procesował się z synami swojego zarządcy, którego oskarżał o zagarnięcie pieniędzy.
Możliwe, że kariera Gniewosza załamała się ze względów zdrowotnych. Żona Elżbieta wystąpiła o nieważność małżeństwa, zarzucając, że Gniewosz boskim zrządzeniem wpadł w szaleństwo. Oskarżała go, że dusił ją w łożu. Twierdziła, że jest groźny dla siebie i otoczenia. Podczas ataków choroby miał godzić brzytwą i nożycami w swoje gardło i trzeba było mu je siłą odbierać. Trzeba go było wiązać aż do uspokojenia. Małżeństwo zostało uznane za nieważne, a Elżbieta wyszła później za Jana Gniewosza z Oleksowa. Gniewosz zmarł prawdopodobnie około 1445 roku.
Ojciec i syn Gniewoszowie są nieraz myleni, również w publikacjach o charakterze naukowym, w publikacjach lokalnych i internetowych są nieraz identyfikowani jako jedna osoba[5][6][7].
Uwagi
1. ↑ Np. w biografii Gniewosza ojca w Polskim Słowniku Biograficznym Tom VIII
2. ↑ Nie jest jasne, który z nich czy obydwaj byli kasztelanami sandomierskimi. W przypisach do wydania polskiego Roczników Długosza z 1980 r. młodszego Gniewosza tytułuje się starostą lwowskim i trembowelskim. Jest to najprawdopodobniej pomyłka. Starostą lwowskim, a później i trembowelskim był w latach 90. XIV w. starszy Gniewosz związany z Rusią.
Przypisy
1. ↑ Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki ..., wydanie w przekładzie polskim PWN 1982 Księga dziesiąta i jedenasta s. 107
2. ↑ Stefan M. Kuczyński, Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411, Warszawa 1980, s. 329
3. ↑ Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki ..., wydanie w przekładzie polskim PWN 1982 Księga dziesiąta i jedenasta s. 182
4. ↑ Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki ..., wydanie w przekładzie polskim PWN 1982 Księga dziesiąta i jedenasta s. 187
5. ↑ Biografia w anglojęzycznej Wikipedii
6. ↑ Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich
7. ↑ W obronie cnoty królowej
Bibliografia
* Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego księga 10 i 11 1406-1412, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, ISBN 83-01-04526-8
* Stefan M. Kuczyński, Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980, ISBN 83-11-06262-5
* Anna Strzelecka, Gniewosz z Dalewic w Polski Słownik Biograficzny Tom VIII', Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-1960
* Paweł Pizuński, Wielki leksykon rycerstwa polskiego L&L Firma Dystrybucyjno-Wydawnicza Sp. z o.o., Gdańsk 2007, ISBN 978-83-60597-05-7
Gniewosz z Dalewic (zm. ok. 1445)
Obszerny opis dziejów całości życia oraz dokonań wybitnej postaci.
-
- Administrator
- Posty: 4635
- https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
- Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
- Kontakt:
Przejdź do
- Historia Polski
- ↳ Regulamin oraz ogłoszenia
- ↳ Czasy przed powstaniem państwa polskiego
- ↳ Ziemie polskie przed przybyciem Słowian
- ↳ Plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
- ↳ Kultura i wierzenia Słowian
- ↳ Czasy przed powstaniem państwa polskiego ogólnie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska Piastów
- ↳ Państwo pierwszych Piastów
- ↳ Polska dzielnicowa
- ↳ Zjednoczone Królestwo
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Polska Piastów ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska Jagiellonów
- ↳ Rządy Andegawenów w Polsce
- ↳ Polityka wewnętrzna i przemiany ustrojowe
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Stosunki polsko-litewskie
- ↳ Konflikt polsko-krzyżacki
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Polska Jagiellonów ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska króli elekcyjnych
- ↳ Pierwsi władcy elekcyjni
- ↳ Wazowie na tronie polskim
- ↳ Wiśniowecki i Sobieski
- ↳ Sasi na tronie polskim
- ↳ Stanisław August Poniatowski
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Bitwy, wojny i kampanie
- ↳ Polska króli elekcyjnych ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Ziemie polskie pod zaborami
- ↳ Epoka napoleońska
- ↳ Powstania
- ↳ I Wojna Światowa
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Życie polityczne na emigracji
- ↳ Ziemie polskie pod zaborami ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Dzieje II Rzeczypospolitej
- ↳ Bitwy, wojny i kampanie
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Ustrój, polityka zagraniczna
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Dzieje II Rzeczypospolitej ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ II Wojna Światowa (1939-1945)
- ↳ Kampania wrześniowa
- ↳ Polacy na wojennych frontach
- ↳ Państwo podziemne i okupacja
- ↳ Powstanie Warszawskie
- ↳ Polityka, dyplomacja
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ II Wojna Światowa ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia PRL
- ↳ Wprowadzenie demokracji ludowej 1945-1956
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Opozycja i protesty w PRL
- ↳ Polityka, ustrój i dyplomacja
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Historia PRL ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia III Rzeczypospolitej
- ↳ Życie polityczne III RP
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Polska polityka zagraniczna
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Historia III RP ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia Polski ogólnie
- ↳ Inne zagadnienia dotyczące historii Polski
- ↳ Alternatywna historia Polski
- ↳ Teksty źródłowe
- ↳ Zamki i pałace
- ↳ Tablice historyczne
- ↳ Słownik historyczny
- ↳ Drzewa genealogiczne
- ↳ Artykuły historyczne
- ↳ Historia lokalna
- ↳ Historia Polski na YouTube
- ↳ Ciekawostki historyczne na HistoriaPolski.eu
- ↳ Aktualności historyczne
- Działy specjalne powiązane z historią Polski
- ↳ Numizmatyka
- ↳ Heraldyka
- ↳ Archeologia Polski
- ↳ HistoriaPolski.eu for english users
- Recenzje
- ↳ Książki historyczne
- ↳ Filmy historyczne
- ↳ Gry komputerowe
- ↳ Strony internetowe o historii Polski
- ↳ Wolna Polska - prawdziwe informacje
- Pozostałe sekcje
- ↳ Hyde Park
- ↳ Pomoc dla użytkowników
- ↳ KONKURSY, PLEBISCYTY, QUIZY
- ↳ Humor
- Zaprzyjaźnione strony
- ↳ Artur Rogóż - Złote Finanse
- ↳ Serwis www.kliniska.com
- ↳ Wydawnictwo Bellona
- ↳ Polskie Dzieje - Historia Polski w Internecie
- ↳ Godło.pl
- ↳ II WOJNA ŚWIATOWA - największa baza danych dotyczących światowego konfliktu
- ↳ Nieznana historia
- ↳ Archiwa historyczne Videofact po polsku
- ↳ DENARY Władców Polski. Najstarsze polskie monety
- ↳ Historyczne bitwy
- ↳ historia-news.pl
- ↳ Ale Historia
- ↳ Forum Historyczne - historyk.eu
- ↳ Temida i Klio - historia prawa
- ↳ Wlochy.edu.pl: Włochy - Portal edukacyjno informacyjny
- ↳ Porty lotnicze i informacje o portach lotniczych
- ↳ historiami.pl Historia, tajemnice, opowieści, zagadki, fakty