Popularnie, rządy magnaterii w Rzeczpospolitej XVII i XVIII wieku, określa się mianem oligarchii magnackiej. Zastanówmy się więc w tym miejscu nad znaczeniem terminu oligarchia. Otóż, zgodnie z brzmieniem definicji, oligarchia to ustrój polityczny (lub forma rządów), w którym władzę sprawuje wąska grupa obywateli, najczęściej grupa najzamożniejsza.
Typowy ustrój oligarchiczny powstał w starożytnej Grecji, w spartańskim polis. Niemniej jednak, i w polskiej tradycji historycznej od dawien dawna, funkcjonuje określenie oligarchia magnacka lub rządy oligarchii magnackiej. Odpowiedzmy sobie więc na pytanie: Czym owa oligarchia była i w czym przejawiły się jej rządy?
Historycy mianem oligarchii magnackiej, określają taki etap w dziejach ustroju Rzeczpospolitej, kiedy w ramach formalnie funkcjonującej demokracji szlacheckiej, faktyczną dominację uzyskała klika magnackich rodów, a tym samym przejęła ona ster sprawowanej władzy.
W momencie włączenia w struktury państwa polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego (unia w Krewie, rok 1485), znaczenie magnaterii, tak polskiej, jak i litewskiej, konsekwentnie i sukcesywnie rosło. Specyfika wspomnianej grupy społecznej (wchodzącej w skład stanu szlacheckiego), polegała na tym, że w posiadaniu magnatów znajdowały się wielkie majątki ziemskie – latyfundia, gromadzili oni znaczne bogactwa, dysponowali prywatną armią oraz prowadzili zupełnie odrębną od królewskiej, politykę zewnętrzną.
Po raz pierwszy, magnaci usiłowali dojść do władzy, organizując w roku 1606 rokosz Zebrzydowskiego. I choć we wspomnianym 1606 roku, zasadniczy cel obozu magnackiego nie został osiągnięty, to jednak rokosz nie zakończył się także porażką obozu. Magnatom udało się osłabić znaczenie monarszej władzy, oraz uczynić pierwszy krok na drodze dochodzenia do władzy.
Pół wieku później, u schyłku rządów króla Jana Kazimierza oraz za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego, oligarchiczna władza magnaterii, rozpoczęła się na dobre.
Momentem wyznaczającym początek wspomnianych rządów, był rok 1652 i zerwanie przez posła Sicińskiego sejmu, z wykorzystaniem zasady liberum vetu (wolne, nie pozwalam). Inspirowany przez Janusza Radziwiłła, Siciński, nie tylko, że sprzeciwił się dalszemu przedłużaniu obrad sejmowych, ale także, zrywając sejm, unieważnił i zaprzepaścił wszystkie dotychczasowe decyzje powzięte przez tenże sejm.
W kolejnych latach nagminnie używane przez posłów liberum veto, przyczyniło się do dezorganizacji sejmowego życia, do ustawodawczej dysfunkcji państwa, jak również do wszechpanującej i wszechogarniającej anarchii.
W sytuacji, kiedy w kraju działalność sejmu była notorycznie blokowana, ciężar życia politycznego przenoszono na sejmiki. Coraz częściej powierzano im kompetencje sejmowe z pogranicza wojskowości, administracji, jak również finansów. Z decentralizacji państwa, najbardziej zadowoleni byli magnaci. Pełniąc godności senatorskie lub sprawując najwyższe urzędy w Rzeczpospolitej, mieli oni bezpośredni wpływ na nominacje poselskie (dokonywane na sejmiki ziemskie). Poprzez swoich przedstawicieli, magnateria uzyskiwała namacalny i niezwykle ogromny, choć nieformalny, wpływ na kontrolowanie i monitorowanie całej polityki państwa polsko-litewskiego.
Z kolei, dezorganizacja życia sejmowego pociągała za sobą niemal całkowity spadek znaczenia i autorytetu monarchy. Obywateli Rzeczpospolitej przestały interesować sprawy o charakterze ogólnopaństwowym. Co gorsze, przestali oni czuć się odpowiedzialnymi za losy swej ojczyzny, za jej byt, oraz za jej przyszłość.
W tych okolicznościach (dysfunkcji sejmu i spadku znaczenia władzy królewskiej), magnateria uzyskała nowy statut. Stała się grupą społeczną, która tak w sensie politycznym, jak i społecznym, znalazła się dokładnie pomiędzy królem i szlachtą.
Chcąc wzmocnić swoje stanowisko w Rzeczpospolitej oraz ugruntować pozyskaną władzę, polskie i litewskie rody magnackie, łączyły się sojuszami oraz porozumieniami z obcymi państwami. Układy z Rosją czy Prusami, nie tylko konsekwentnie osłabiały władzę monarszą, ale nade wszystko rujnowały i niszczyły kraj, osłabiając jego pozycję międzynarodową z dnia na dzień. A wszystko to w imię interesu jednej grupy społecznej, magnaterii.
Zawarta na przełomie wieku XVII i XVIII unia Polski i Saksonii, oraz jej konsekwencje, dowiodły, że dla polsko-litewskiej magnaterii najważniejszy jest interes wymierny. W jego imię, można było nawet sprowadzić własną ojczyznę oraz jej los i byt, do roli swoistej karty przetargowej. Szkoda jedynie, że ostatecznie, karta ta znalazła się w rękach państw ościennych, przyczyniając się do trzech rozbiorów i „zmazania” Polski z map Europy na przeszło jedno stulecie.
Dojście magnaterii do władzy w XVII wieku, niewątpliwie wynikało ze słabości państwa, targanego konfliktami zbrojnymi na zewnątrz i trudnościami wewnętrznymi. Niemniej jednak, rządy oligarchiczne przyczyniły się do dalszego osłabiania funkcjonowania Rzeczpospolitej, a w końcowym rozrachunku, także do podziału jej ziem pomiędzy trzech zaborców. Magnateria nie tylko zwielokrotniła problemy polityczne kraju, ale przyczyniła się także do konsekwentnego demontażu życia gospodarczego, kulturowego i obyczajowego państwa polsko-litewskiego. Przyczyną takiego stanu rzeczy, było przede wszystkim przedkładanie interesów prywatnych – magnackich nad interes ojczyzny, wszechpanująca prywata i chęć bogacenia się. Jeśli dołączymy do tego upadek królewskiego autorytetu, stan zagrożenia granic czy konflikty zbrojne, jasne stanie się, że Rzeczpospolita nie miała szans uniknięcia trzech rozbiorów i upadku państwowości u schyłku wieku XVIII.
Z formalnego punktu widzenia rządom oligarchicznym kres położył Sejm Czteroletni, obradujący w latach 1788-1792.
Oligarchia magnacka w XVII w.
W 1697 r., po śmierci Jana III Sobieskiego, elekcja miała charakter podwójny. Wybrani zostali jednocześnie dwaj kandydaci: elektor saski August Wettyn i popierany przez Francję książę Ludwik de Conti. Ten ostatni przybył nawet do Gdańska, ale nie dysponując szerszym poparciem, musiał wkrótce opuścić Rzeczpospolitą. W ten sposób na placu boju pozostał Wettyn, który objął tron i jako August II Mocny panował do 1733 r.
-
- Posty: 1570
- https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
- Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38
Wróć do „Sasi na tronie polskim”
Przejdź do
- Historia Polski
- ↳ Regulamin oraz ogłoszenia
- ↳ Czasy przed powstaniem państwa polskiego
- ↳ Ziemie polskie przed przybyciem Słowian
- ↳ Plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
- ↳ Kultura i wierzenia Słowian
- ↳ Czasy przed powstaniem państwa polskiego ogólnie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska Piastów
- ↳ Państwo pierwszych Piastów
- ↳ Polska dzielnicowa
- ↳ Zjednoczone Królestwo
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Polska Piastów ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska Jagiellonów
- ↳ Rządy Andegawenów w Polsce
- ↳ Polityka wewnętrzna i przemiany ustrojowe
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Stosunki polsko-litewskie
- ↳ Konflikt polsko-krzyżacki
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Polska Jagiellonów ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska króli elekcyjnych
- ↳ Pierwsi władcy elekcyjni
- ↳ Wazowie na tronie polskim
- ↳ Wiśniowecki i Sobieski
- ↳ Sasi na tronie polskim
- ↳ Stanisław August Poniatowski
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Bitwy, wojny i kampanie
- ↳ Polska króli elekcyjnych ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Ziemie polskie pod zaborami
- ↳ Epoka napoleońska
- ↳ Powstania
- ↳ I Wojna Światowa
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Życie polityczne na emigracji
- ↳ Ziemie polskie pod zaborami ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Dzieje II Rzeczypospolitej
- ↳ Bitwy, wojny i kampanie
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Ustrój, polityka zagraniczna
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Dzieje II Rzeczypospolitej ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ II Wojna Światowa (1939-1945)
- ↳ Kampania wrześniowa
- ↳ Polacy na wojennych frontach
- ↳ Państwo podziemne i okupacja
- ↳ Powstanie Warszawskie
- ↳ Polityka, dyplomacja
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ II Wojna Światowa ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia PRL
- ↳ Wprowadzenie demokracji ludowej 1945-1956
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Opozycja i protesty w PRL
- ↳ Polityka, ustrój i dyplomacja
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Historia PRL ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia III Rzeczypospolitej
- ↳ Życie polityczne III RP
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Polska polityka zagraniczna
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Historia III RP ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia Polski ogólnie
- ↳ Inne zagadnienia dotyczące historii Polski
- ↳ Alternatywna historia Polski
- ↳ Teksty źródłowe
- ↳ Zamki i pałace
- ↳ Tablice historyczne
- ↳ Słownik historyczny
- ↳ Drzewa genealogiczne
- ↳ Artykuły historyczne
- ↳ Historia lokalna
- ↳ Historia Polski na YouTube
- ↳ Ciekawostki historyczne na HistoriaPolski.eu
- ↳ Aktualności historyczne
- Działy specjalne powiązane z historią Polski
- ↳ Numizmatyka
- ↳ Heraldyka
- ↳ Archeologia Polski
- ↳ HistoriaPolski.eu for english users
- Recenzje
- ↳ Książki historyczne
- ↳ Filmy historyczne
- ↳ Gry komputerowe
- ↳ Strony internetowe o historii Polski
- ↳ Wolna Polska - prawdziwe informacje
- Pozostałe sekcje
- ↳ Hyde Park
- ↳ Pomoc dla użytkowników
- ↳ KONKURSY, PLEBISCYTY, QUIZY
- ↳ Humor
- Zaprzyjaźnione strony
- ↳ Artur Rogóż - Złote Finanse
- ↳ Serwis www.kliniska.com
- ↳ Wydawnictwo Bellona
- ↳ Polskie Dzieje - Historia Polski w Internecie
- ↳ Godło.pl
- ↳ II WOJNA ŚWIATOWA - największa baza danych dotyczących światowego konfliktu
- ↳ Nieznana historia
- ↳ Archiwa historyczne Videofact po polsku
- ↳ DENARY Władców Polski. Najstarsze polskie monety
- ↳ Historyczne bitwy
- ↳ historia-news.pl
- ↳ Ale Historia
- ↳ Forum Historyczne - historyk.eu
- ↳ Temida i Klio - historia prawa
- ↳ Wlochy.edu.pl: Włochy - Portal edukacyjno informacyjny
- ↳ Porty lotnicze i informacje o portach lotniczych
- ↳ historiami.pl Historia, tajemnice, opowieści, zagadki, fakty