Próby reform ustroju Rzeczypospolitej za Augusta II

W 1697 r., po śmierci Jana III Sobieskiego, elekcja miała charakter podwójny. Wybrani zostali jednocześnie dwaj kandydaci: elektor saski August Wettyn i popierany przez Francję książę Ludwik de Conti. Ten ostatni przybył nawet do Gdańska, ale nie dysponując szerszym poparciem, musiał wkrótce opuścić Rzeczpospolitą. W ten sposób na placu boju pozostał Wettyn, który objął tron i jako August II Mocny panował do 1733 r.
MaciekWielki
Posty: 171
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 18 mar 2011, 17:39

Próby reform ustroju Rzeczypospolitej za Augusta II

Post autor: MaciekWielki »

Poparcie konfederatów sandomierskich oraz większości społeczeństwa szlacheckiego umożliwiła powrót Augusta II na tron polski. Zwolennikom Stanisława Leszczyńskiego, którzy zorganizowali kilka wypraw zbrojnych nie udało się poderwać szlachty powstania przeciwko królowi. W 1712 roku sejm uchwalił podatki na utrzymanie wojska i został zalimitowany. Była to już druga limita sejmu podczas panowania Augusta II Wettyna. Wprowadzanie limity było próbą zreformowania parlamentaryzmu polskiego, bowiem w razie utrwalenia tego zwyczaju byłby to wstęp do wprowadzenia tzw. sejmu gotowego.

Popularne wówczas w Rzeczypospolitej były koncepcje Stanisława Dunina – Karwickiego. W swoim dziele „Egzorbitancyje we wszystkich trzech stanach Rzeczypospolitej” oraz w „De ordinandia Republica seu de corrigendis defectubis in statu Reipublicae Poloniae” Dunin-Karwicki przedstawił słabość ustroju Rzeczypospolitej. Proponował między innymi, aby sejm miał charakter stały, tzn. posłowie wybrani na odpowiednią (roczną) kadencję mieli spotykać się na obradach sejmowych w razie konieczności. Ponadto liberum veto powinno zostać ograniczone do niektórych ustaw, a władzę wykonawczą miałyby sprawować komisje sejmowe. Autor warunkował wprowadzenie powyższych zmian odebraniem królowi prawa mianowania urzędników i rozdawania w dzierżawę królewszczyzn.

Wprowadzenie tak daleko idących zmian nie było wówczas możliwe. August II nie mógłby zgodzić się na ograniczenie swej władzy, tym bardziej, że stałby się uzależniony od sejmu, który bez większego trudu zapewniłby sobie większość w izbie poselskiej. Ponadto w Rzeczypospolitej panowała nadal napięta sytuacja wewnętrzna. Wprowadzenie wojsk saskich do Polski, ustanowienie komisariatu generalnego, którego zadaniem było wybieranie kontrybucji na ich utrzymanie oraz stosowanie przez nie metody okupacji, niewiele różniące się od metod wojsk Karola XII powodowało niechęć szlachty. Na przełomie 1713/1714 roku podczas pobytu w Saksonii August II wspólnie ze swymi doradcami planował wprowadzenie zmian ustrojowych w Polsce. Król miał świadomość, że kończąca się wojna północna nie będzie dla niego korzystna, a próba zdobycia Inflant nie powiedzie się. Również próba zdobycia Pomorza szwedzkiego spełzła na niczym. W kraju August II rządził przy pomocy konfederacji, nie groziło mu liberum veto, ponieważ w radach konfederackich obowiązywała zasada większości głosów. August II miał szerokie uprawnienia, mógł bez wyroku sądowego więzić swych przeciwników politycznych, w tym senatorów i biskupów. Sytuacja w kraju wciąż jednak nie była ustabilizowana. Mimo, że zagrożenie szwedzkie i tureckie mijało, w kraju zerwany został w 1713 roku sejm z limity z 1712 roku, jak również nie uregulowano zasad funkcjonowania unii sasko-polskiej. August II próbował wzmocnić swą pozycję sojuszem w 1714 roku z Francją i porozumieniem ze Stanisławem Leszczyńskim, jednak wobec nieustępliwości Karola XII, król polski nadal musiał zmagać się ze Szwecją.

Propozycje ustrojowe przedstawione Augustowi II przez jego doradców nie miały charakteru rządów absolutystycznych, lecz koniecznych reform, tak potrzebnych Rzeczypospolitej. Projekt reform zawierały kwestie wyboru króla za życia panującego, a reformy miano przeprowadzić na wzór tzw. „wolnych krajów”, jak określano wówczas Wielką Brytanię czy Zjednoczone Prowincje. Wzór angielski zakładał ukrócenie liberum veto i rządy parlamentu, jednak bez możliwości odebrania królowi praw do mianowania urzędników i rozdawania w dzierżawę królewszczyzn. Wzór holenderski zakładał natomiast, że to sejmiki miały mieć decydujący znaczenie, gdzie podejmowano by kluczowe i najważniejsze decyzje w państwie.

Niestety próby tych reform miały pozostać jedynie na papierze. Już w 1714 roku szlachta z województw małopolskich rozpoczęła walkę z wojskami saskimi. Augustowi II udało się początkowo spacyfikować działania szlachty, jednak z biegiem czasu zaczęły one narastać, do tego stopnia, że przekształcały się w konfederacje wojewódzkie. Zakończyły się one powołaniem konfederacji 26 listopada 1715 roku w Tarnogrodzie. W Rzeczypospolitej rozpoczął się kolejny konflikt wewnętrzny, który z każdym dniem wpychał nasz kraj w objęcia Rosji, prowadząc do jej powolnego upadku.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Sasi na tronie polskim”