Ubiór sarmatów

[stach]

Ubranie sarmackiego szlachcica było jego wizytówką i właśnie po jego stroju wydedukować można było, z kim ma się do czynienia. Strój świadczył o majętności i pochodzeniu danego szlachcica. Cała kultura sarmacka oparta była na bogactwie i uwielbieniu przepychu, co właśnie świetnie odwzorowywały ich stroje i dodatki. Ubiór szlachty epoki późnego baroku i wczesnego oświecenia inspirowany był kulturą Wschodu. Ówczesna Polska swoimi granicami sięgała Morza Czarnego, stąd też naleciałości i fascynacje w modzie, widać elementy orientalne.

Szlachecki strój odznaczał się dostojeństwem i pięknymi barwami, a ich dobór przyporządkowany był według stanu majątkowego. Najbogatsi ubierali się w odcienie karmazynu i szkarłatu. Męski strój składał się z kilku podstawowych elementów. Zaczynając od dołu, na nogach noszono buty z miękkiej skóry z niezbyt długą cholewą, spodnie, zazwyczaj też skórzane, wzorowane na azjatyckich szarawarach, czyli z dosyć szerokimi nogawkami, tak by wygodne były podczas jazdy konnej.

Kolejny element to żupan, czyli coś na kształt noszonej współcześnie przez księży sutanny. Był to długi kolorowy płaszcz zapinany na guziki na całej jego długości. Bogaci szyli je z jedwabiu i ozdabiali haftami, zimowe wersje podszywane były futrem. Biedniejsi robili żupany z lnu lub z wełny, stosownie do pory roku. Całość dopełniał szeroki pas okręcany kilkukrotnie powyżej bioder. Wykonywany był zazwyczaj z wzorzystego jedwabiu.

W razie potrzeby na żupan zakładany był kontusz, który był rodzajem płaszcza. Charakteryzował się tym, że miał szerokie i rozcinane rękawy, które zwisały, można je też było zarzucić na plecy i zamiast płaszcza powstawała jakby długa kamizelka. Kontusz też był przepasany pasem szerokim na jakieś czterdzieści centymetrów i długości trzech, czterech metrów. Był bardzo bogato haftowany, a jego wykonanie i długość świadczyła o majętności właściciela. Za takim pasem można też było schować różne potrzebne rzeczy np. nóż. Całość wręczyła jeszcze przepaska z szablą z ozdobną rękojeścią, na kształt głowy orła, szabla w tych czasach była podstawowym wyposażeniem szlachcica. Zimą zakładano delię, czyli zazwyczaj wełniany płaszcz wykończony futrem, albo po prostu kożuchy.

Kolejnym elementem stroju, bez, którego szlachcic nie mógł się obejść to czapka. Nakrycie głowy w owych czasach wzorowane było na turecki kołpak wykończony futrem i piórami czaplimi lub konfederatkę. Jeśli szlachcic był bogaty, to ozdabiał swój strój i szablę szlachetnymi kamieniami i złotem. Strój sarmacki świadczył też o popieraniu przez noszącego „polskości” i był swego rodzaju manifestem patriotyzmu. Jeśli ktoś nosił się w owych czasach na podobieństwo europejczyków, uważany był za zdrajcę i potencjalnego szpiega i spiskowca.

Kobiety sarmackie też miały swoją modę. Nosiły one długie suknie szyte ze szlachetnych materiałów, mogły one odkrywać dekolt jak i sięgać do szyi. Niekiedy suknie noszone były na stelażu. Dziewczęta i niezamężne młode kobiety nosiły jasne kolory, wolno im też było używać gorsetów, natomiast mężatkom noszenie jasnych barw nie przystoiło. Zamężne panie musiały też nakładać nakrycia głowy, w tym czasie były to czepki. Sarmaci byli bardzo wierzący, więc nieodłącznym elementem zwłaszcza ubioru kobiety był medalik lub krzyżyk na łańcuszku. Bogatsze panie nosiły różnego rodzaju biżuterię. Wierzchnia odzież stanowiły wełniane płaszcze ozdabiane futrem lub same futra.