Literatura polskiego baroku

[Artur Rogóż]

Literatura polskiego baroku
W Polsce barok w poezji rozpoczął się w twórczości poetyckiej Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Sebastiana Grabowieckiego, którzy nie poszukiwali już (jak ich renesansowi poprzednicy) ziemskiego szczęścia i harmonii, koncentrując się na zagadnieniach metafizycznych, przemijaniu i śmierci w trudnej, intelektualnej formie odzwierciedlającej dramatyczną złożoność świata. Kontynuowali ten nurt m.in.: Stanisław Grochowski, Kasper Twardowski i Wespazjan Kochowski. Przeciwstawną postawę reprezentowała tzw. poezja światowych rozkoszy ( Hieronim Morsztyn, Samuel Twardowski, Jan Andrzej Morsztyn, Szymon Zimorowic). Prozę zdominowała twórczość polemiczno-religijna, podejmująca problemy walki kontrreformacji z reformacją po soborze trydenckim (np. Piotr Skarga), a także okolicznościowa, kaznodziejska, gawędziarsko-pamiętnikarska. Epikę wierszowaną reprezentował m.in. Wacław Potocki (Wojna chocimska 1670-1674), a nurt mieszczańsko-plebejski utwory sowizdrzalskie, np. Jana z Kijan. zafascynowania zmysłowym obrazem świata i miłości. Pośrednie stanowisko zajmowała poezja ziemiańska (m.in. Kasper Miaskowski). Poezja mieszczańsko-plebejska koncentrowała się na problemach społecznych oraz pracy ludzkiej (A. Władysławiusz, Jan z Kijan, W. Roździeński).
W okresie zaostrzonej kontrreformacji i w czasach saskich pojawiły się kłopoty z cenzurą dzieł przeciwstawiających się klerykalnej wizji świata. Język literatury stawał się coraz bardziej manieryczny (m.in. makaronizmy), dlatego oświecenie traktowało barok jako epokę złych gustów, a nawet ciemnoty. Obecnie twórczość barokowa, zarówno europejska, jak i polska, budzi zainteresowanie i jest wznawiana.