Krzysztof Antoni Szembek

[Artur Rogóż]

Krzysztof Antoni Szembek herbu Szembek (ur. 25 marca 1667 we wsi Szczepanowo k./ Barcina (Kujawy) – zm. 6 lipca 1748 w Łowiczu) – biskup inflancki od 1711, biskup poznański 1717-1719, kujawski 1719-1739, od 1739 arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

1667-1692 Dzieciństwo i edukacja

Urodził się we wsi Szczepanowo w ziemi kujawskiej, był synem Franciszka Szembeka. Odebrawszy w domu rodzinnym staranne wychowanie, wysłany został na Akademię Krakowską, a stamtąd udał się do Rzymu, gdzie studiował teologię, prawo i historię. Po powrocie do kraju został wyświęcony na kapłana w 1692.
1693-1711 Kariera duchownego [edytuj]

Był kanonikiem kilku kapituł. Wkrótce po święceniach biskup kujawski Stanisław Dąmbski dał mu kanonię kujawską. 2 marca 1699. po rezygnacji swego krewnego, Ludwika Szembeka otrzymał po nim godność kanonika przemyskiego. W 1703 biskup warmiński Andrzej Chryzostom Załuski dał mu kanonię warmińską, a Stanisław Szembek zostawszy prymasem, udzielił Krzysztofowi prowizji na kanonię gnieźnieńską, w której instalował się 25 kwietnia 1708. W marcu 1711 Krzysztof Szembek został kanonikiem warszawskim i prawie równocześnie otrzymał prezentę królewską na proboszcza kapituły warmińskiej. Oprócz kanonii otrzymał również opactwa. Z nadania Augusta II w 1708 został opatem komendatoryjnym benedyktynów w Mogilnie. Od 1739 był jednym z ostatnich opatów komendataryjnych benedyktynów tynieckich. Opactwo to zwyczajnie oddawano prymasom. Autor rękopiśmiennej kontynuacji dodanej do katalogu opatów tynieckich St. Szczygielskiego w „Tinecji" sławi Szembeka za to, że był łagodny, w rozmowie wesoły, otwarty w podejściu, że rządził łaskawością, a nie sprawiedliwością, że miał charakter nacechowany ojcowską miłością, przez co na zawsze pozyskał sobie serca wszystkich.

Wreszcie zgodnie ze zwyczajem panującym w ówczesnej Polsce Krzysztof Antoni Szembek był biskupem kolejno kilku diecezji: w 1710 został biskupem inflanckim po śmierci biskupa Teodora Wolfa. Sakrę biskupią przyjął 15 września 1711.
1713-1714 poseł w Wiedniu

Był posłem do Wiednia (spędził tam półtora roku 1713-1714) w celu zażegnania wojny z Turcją. Miał także starać się o rękę arcyksiężniczki dla królewicza Fryderyka Augusta (przyszły August III Sas), spytać o sumy neapolitańskie (ponieważ Karol VI Habsburg przejął Królestwo Neapolu) i interweniować w sprawie polskich klasztorów na Śląsku. Misja miała jednak ograniczone szanse powodzenia, ponieważ cesarz Karol VI Habsburg nie mógł wybaczyć Augustowi II Mocnemu sojusz z Francją (1713). Mimo iż pomagali mu wpływowi na dworze wiedeńskim jezuici, a także poseł saski August Christoph von Wackerbarth i rosyjski Andriej Matwiejew jedynym sukcesem Szembeka była interwencja posła austriackiego w Turcji w sprawach polskich. Nie zdołał załatwić sprawy klasztorów, jako niedoświadczony dyplomata dawał sobą powodować von Wackerbarthowi i nie potrafił się przeciwstawić austriackiej grze na zwłokę pod przykrywką rozbudowanego ceremoniału dworskiego. Sprawy mariażu arcyksiężniczki i królewicza Fryderyka Augusta prowadził poważniejszy agent Augusta II jezuita, ojciec Salerno i potrzeba było jeszcze kilku lat by sprawa w pełni dojrzała.
1715-1748

15 lutego 1716 otrzymał nominację królewską na biskupstwo poznańskie. Wybór kapituły nastąpił 16 marca tegoż roku, a ingres odbył 29 sierpnia 1717. Już 30 października 1719 przeniósł się na biskupstwo kujawskie, a w 1739 został arcybiskupem gnieźnieńskim, prymasem Polski.

Odbył z ramienia Augusta II szereg misji dyplomatycznych i był jednym z najgorliwszych popleczników katolicyzmu w walce z różnowierstwem. W 1736 odznaczony Orderem Orła Białego[1].
Bibliografia

* Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572-1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 365.


Przypisy

1. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 166.