Jan III Sobieski (1629–96)

[Artur Rogóż]

Jan III Sobieski (1629–96), wybrany królem Polski w dniu 21 maja 1674 r., syn Jakuba, wojewody ruskiego. Od 1648 r. uczestnik walk z Kozakami, Tatarami, Szwecją, Moskwą i Turcją. Przez małżeństwo (1665 r.) z Marią Kazimierą związał się ze stronnictwem dworskim. Podczas rokoszu Lubomirskiego czynnie poparł króla Jana Kazimierza. Od 1665 r. marszałek wielki koronny, a od 1666 r. hetman polny koronny. W 1667 r. odniósł zwycięstwo nad Kozakami i Tatarami pod Podhajcami. Od 1668 r. hetman wielki koronny.
Po abdykacji Jana II Kazimierza stał na czele partii francuskiej przeciwnej Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu (konfederacja szczebrzeszyńska). W 1672 r. nie zdołał przeszkodzić najazdowi tureckiemu i traktatowi buczackiemu. W dniu 11 września 1673 r. odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem. Utorowało mu ono drogę na tron polski po śmierci Wiśniowieckiego.
W czasie swego panowania starał się wzmocnić władzę królewską i powściągnąć samowolę magnacką. Dostrzegając zagrożenie ze strony Brandenburgii, Prus oraz cesarstwa dążył do zmiany polskiej polityki zagranicznej przez zawarcie pokoju z Turcją, poprawy stosunków z Rosją i wspólnego wystąpienia z Francją i Szwecją przeciw Brandenburgii w celu odzyskania Prus Książęcych (traktat jaworowski). Atakowany przez opozycję magnacką odstąpił jednak od tych planów.
W 1683 r. podpisał traktat przyjaźni z Austrią i rozgromił wojska tureckie oblegające Wiedeń, następnie kontynuował wojnę z Turcją w ramach Ligi Świętej. W 1686 r. zawarł niekorzystny pokój z Rosją (tzw. traktat Grzymułtowskiego). Zmarł w dniu 17 czerwca 1696 r. w Wilanowie