Marcin Kątski

[Artur Rogóż]

Marcin Kazmierz Kątski herbu Brochwicz (ur. 1636 w Kątach, zm. 1710) − kasztelan krakowski, wojewoda kijowski, generał artylerii koronnej.

Syn Wojciecha i Anny ze Stogniewów. Studiował w Akademii Krakowskiej, Padwie i Paryżu. Na koszt Jana Kazimierza w latach 1653-1657 poznawał sztukę wojenną we Francji, służąc w wojsku francuskim pod rozkazami Kondeusza, i Niderlandach.

W latach 1663-1664, będąc podpułkownikiem piechoty, brał udział w zadnieprzańskiej wyprawie króla Jana Kazimierza, gdzie odznaczył się podczas oblężenie Głuchowa, oraz w bitwie pod Nowogrodem Siewierskim. W 1666 roku został pułkownikiem artylerii, generałem artylerii koronnej w 1667 roku, czyli w wieku 32 lat. W 1669 roku zabił, być może w pojedynku, Jana Karola Fredrę, starostę krośnieńskiego. Uczestniczył w walkach ze Szwecją. Brał udział w kampaniach Jana Sobieskiego, walnie przyczyniając się do jego sukcesów, m.in. pod Chocimiem i Wiedniem. W tej drugiej, jako jedyny dowódca artylerii z wojsk sprzymierzonych, zdołał przeprowadzić działa przez góry Lasu Wiedeńskiego i wziąć udział w walce. W kampanii bukowińskiej z 1685 roku dowodził strażą tylną armii polskiej i odparł ogniem artylerii i piechoty ataki osmańskie.

W służbie czynnej pozostawał jeszcze za czasów Augusta II Mocnego, biorąc między innymi udział w bitwie pod Kliszowem.

Sprawował godności stolnika przemyskiego, kasztelana lwowskiego, wojewody kijowskiego i kasztelana krakowskiego.

Przyczynił się do rozwoju polskiej artylerii, dbał o rozwój twierdz infrastruktury obronnej, wybudował w widłach Zbrucza i Dniestru sławny szaniec, a później twierdzę pod nazwą Okopy Świętej Trójcy.

W okresie międzywojennym był patronem Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim.
Źródła

* Marcin Kątski, Diariusz wyprawy wiedeńskiej króla Jana III w roku 1683, 2003
* Polski Słownik Biograficzny, t. 12, s. 316