Aleksander Józef Sułkowski

[Warka]

Aleksander Józef Sułkowski, herbu rodowego Sulima (ur. 15 marca 1695, zm. 21 maja 1762) – polski arystokrata i saski polityk. W latach 1733-1738 pierwszy minister Elektoratu Saskiego, książę i hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, szambelan Augusta III, generał lejtant wojsk koronnych od 1734, saski generał major piechoty, pułkownik królewskiego lejbregimentu, łowczy wielki litewski od 1729, dyrektor generalny królewskich zbiorów sztuki 1734-1738, w 1734 odznaczony Orderem Orła Białego, kawaler rosyjskiego Orderu św. Andrzeja Powołańca i saskiego Orderu Świętego Henryka.[1]

Życiorys
Najprawdopodobniej był naturalnym synem księcia-elektora Saksonii Fryderyka Augusta I i Elżbiety Szalewskiej. Polski szlachcic w służbie saskiej burgrabia Stanisław Sułkowski ożenił się z Szalewską i dał jej synowi swoje nazwisko. Mieli czworo dzieci. Natomiast Fryderyk August został królem polskim w 1697 jako August II Mocny.

Wychowywał się przy dworze królewskim (był paziem), gdzie zaprzyjaźnił się z jedynym legalnym synem Augusta II Mocnego. Sułkowski był najbliższym doradcą następcy tronu, a od 1733 króla i elektora Augusta III. Został nadwornym łowczym litewskim od 1729, mianowany generałem piechoty saskiej w 1735 oraz był pierwszym ministrem Saksonii od 1733 do 1738. 7 lutego 1734 został kawalerem Orderu Orła Białego. 15 września 1737 otrzymał tytuł hrabiego rzeszy (Reichsgrafa), w tym samym roku uzyskał indygenat ziem dziedzicznych Habsburgów, czyli uznanie tytułu we wszystkich krajach państwa Habsburgów. W 1738 konkurent do łask Augusta III Henryk von Brühl doprowadził intrygami do dymisji Sułkowskiego i usunięcia się go z dworu drezdeńskiego.

W styczniu 1738 kupił od króla Stanisław Leszczyńskiego (który był zmuszony zrzec się z korony polskiej i wyjechał z kraju do Francji w 1709), wszystkie jego dobra w Rydzynie i Lesznie. Wkrótce potem został uwolniony z pozycji ministra u króla saskiego i zaczął pracę nad odbudową i rozszerzeniem zamku rydzyńskiego żeby przeprowadzić się tam na stałe. W listopadzie 1741 jego pierwsza żona, Maria von Stein, zmarła w Dreźnie. 27 sierpnia 1743 poślubił Annę Przebendowską, córkę wojewody malborskiego. Po sprzedaniu pałacu w Dreźnie przeniósł wszystkie swoje meble, kolekcje obrazów i porcelany do Rydzyny i stworzył najwspanialszą rezydencję magnacką w ówczesnej Wielkopolsce, w której przyjmował królów i arystokrację.

W 1752 kupił Zamek w Bielsku na Śląsku Cieszyńskim wraz z dobrami w bielskim wolnym państwie stanowym od spadkobierców Jana Sunnegha.

Dnia 18 marca 1754 r. uzyskał od cesarzowej Marii Teresy tytuł księcia Rzeszy, wraz z prawem primogenitury (tytuł książęcy przechodzący na najstarszego syna). W tym samym roku prawo używania tytułu książęcego rozszerzono do wszystkich członków rodu, podnosząc jednocześnie państwo bielskie do rangi księstwa.

Książę Aleksander Józef zmarł w Lesznie 21 maja 1762. Posiadał czterech synów z pierwszego małżeństwa: Augusta Kazimierza (ur. 15 listopada 1729, zm. 7 stycznia 1786), Aleksandra (ur. 15 października 1730, zm. 21 września 1786), Franciszka (ur. 29 stycznia 1733, zm. 22 kwietnia 1812) i najmłodszego Antoniego Pawła (ur. 11 czerwca 1734, zm. 16 kwietnia 1796).

August Kazimierz dalej rozszerzał zamek rydzyński. Zbudował budynki po obu stronach drogi prowadzącej do rynku miasta na pomieszczenie szkoły według umowy zawartej w 1765 z pijarami. Stworzył również Ordynację Sułkowskich, do której weszły dziedzictwa jego oraz brata Aleksandra i pół majątku brata Antoniego. Po śmierci Aleksandra i Augusta, zarządzenie Ordynacją objął Antoni, gdyż starsi bracia nie mieli potomstwa. Tym samym Antoni był założycielem wielkopolskiej linii rodu. Jego prawnuk Antoni (ur. 1844, zm. 1909) zmarł bez żyjących dzieci, a wtedy wygasła ta linia rodzinna.

Natomiast Franciszek do Ordynacji nie wszedł i zatrzymał dla siebie dziedzictwo, do którego wchodził zamek z majątkami w Bielsku. Księstwo Bielskie odziedziczył po śmierci Franciszka jego syn Aleksander (zmarły w 1811), a po nim Jan (zmarły w 1835). Po Janie księstwo przeszło w ręce jego syna Ludwika Jana Nepomucena (ur. 1814, zm. 1879), a następnie odziedziczył je jego syn Józef Maria Ludwik (ur. 1848). Potomkowie tej linii żyją do dziś w Ameryce, Austrii i Niemczech.

Bibliografia[edytuj]
"Zamek i Klucz Rydzyński" – Leon Preibisz, Rydzyna 1938; reprint 1991
"Testamenty Ostatnich Ordynatorów Rydzyńskich" – Aleksander Piwoń, "Rydzyniak Nr.7", 1997, ISSN-1233-3492, str. 19-21.

Przypisy
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 162