Powstanie Legionów Polskich w służbie Austro-Węgier

W 1914 roku wybuchła I wojna światowa z udziałem mocarstw rozbiorowych: Austro-Węgier, Niemiec i Rosji. Doprowadziła ona do rozbudzenia wśród Polaków poczucia tożsamości narodowej, a jej przebieg i rezultaty (przede wszystkim upadek wszystkich trzech mocarstw zaborczych) umożliwiły odtworzenie niepodległego państwa polskiego.
Okres ten charakteryzował się fatalnym stanem zaopatrzenia i wyżywienia społeczeństwa, a także znacznymi stratami, zarówno wśród żołnierzy wcielonych do walczących ze sobą armii, jak i ludności cywilnej, która zmuszona do świadczeń na rzecz armii okupujących kraj, ponosiła ogromne ciężary. Na skutek śmierci i deportacji liczba ludności zamieszkującej późniejszą II Rzeczpospolitą zmalała o około 14,9%.
Warka
Posty: 1570
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Powstanie Legionów Polskich w służbie Austro-Węgier

Post autor: Warka »

Bogusz Szymański2009-06-12, ostatnia aktualizacja 2010-10-28 13:00
Polskie organizacje wojskowe przed I wojną światową

Sytuacja międzynarodowa w pierwszych latach XX wieku, a zwłaszcza możliwość konfliktu na skalę ogólnoeuropejską, w której państwa zaborcze wystąpiłyby po przeciwnych stronach, niosła ze sobą nowe nadzieje dla polskiej sprawy niepodległościowej.

Dzięki istnieniu polskich instytucji politycznych w zaborze austriackim (autonomia galicyjska) możliwe było podjęcie działalności zmierzającej do stworzenia polskich formacji ochotniczych. Twórcy tych organizacji liczyli, że nadchodząca wojna zakończy się pokonaniem carskiej Rosji, co w sprzyjających warunkach mogłoby doprowadzić do połączenia ziem zaboru austriackiego i rosyjskiego, a następnie przekształcenia monarchii austro-węgierskiej w austro-węgiersko-polską (tzw. monarchię trialistyczną).

Jako pierwsze zaczęły powstawać organizacje konspiracyjne powiązane z kierowaną przez Józefa Piłsudskiego PPS-Frakcją Rewolucyjną. W roku 1907 do Lwowa przybył bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego - Kazimierz Sosnkowski, który w czerwcu 1908 roku doprowadził do połączenia działających w rozproszeniu kółek milicyjnych i istniejącej od 1904 roku Organizacji Nieprzejednanych w Związek Walki Czynnej (ZWC), którego głównym celem było przygotowanie kadry oficerskiej na wypadek wojny z Rosją.

W roku 1910 organizacja ta została ujawniona poprzez powołanie działających oficjalnie organizacji prowadzących działalność sportową i przysposobienie wojskowe: Związku Strzeleckiego we Lwowie (na jego czele stanął Władysław Sikorski) i Towarzystwa "Strzelec" w Krakowie. Obie te organizacje podlegały Związkowi Walki Czynnej, na czele którego stanął w 1912 roku Józef Piłsudski jako komendant główny.

Z ramienia Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (endecji) powołano w 1908 roku w Krakowie tajny Polski Związek Wojskowy, przemianowany w 1910 roku na Armię Polską. Od 1911 roku członkowie tego związku zostali włączeni do legalnie działającego (i również powiązanego z endecją) Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", zaś do celów szkolenia wojskowego powołano również jawnie działające Polskie Drużyny Strzeleckie, na czele których stanął Henryk Bagiński.

Również z endecją związane były istniejące od 1908 roku Drużyny Bartoszowe, działające przede wszystkim wśród mieszkańców wsi. W odróżnieniu od innych opisanych powyżej organizacji wyszkolenie wojskowe było traktowane jedynie jako działalność dodatkowa, a głównym celem Drużyn Bartoszowych była sprawa uświadomienia narodowego młodzieży wiejskiej.

Inicjatywy tworzenia polskich formacji wojskowych spotkało się z pewną przychylnością ze strony austriackich władz wojskowych, które doceniały ich potencjalne znaczenie w zakresie wywiadu i dywersji.

Zjednoczenie polskich organizacji wojskowych przed I wojną światową

Wzrost napięcia politycznego w Europie, wynikający z wojny na Bałkanach, spowodował, że przedstawiciele obu głównych związków wojskowych spotkali się w dniach 25 i 26 sierpnia 1912 roku w Zakopanem, gdzie powołano Polski Skarb Wojskowy, mający gromadzić środki na rzecz zarówno związków strzeleckich, jak i Polskich Drużyn Strzeleckich.

10 listopada 1912 roku przedstawiciele głównych ugrupowań niepodległościowych działających w zaborach austriackim i rosyjskim powołali w Wiedniu strukturę o nazwie: Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (KTSSN), mającą być władzą nadrzędną wobec polskich formacji wojskowych, a w razie wybuchu wojny wyłonić Rząd Narodowy. Sekretarzem komisji został Witold Jodko-Narkiewicz, komendantem wojskowym zaś Józef Piłsudski. KTSSN została uznana przez Związek Walki Czynnej oraz przez Armię Polską i Polskie Drużyny Strzeleckie, ale nie przez Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i Drużyny Bartoszowe, ze względu na bliskie powiązania tych organizacji z prorosyjską endecją.

Dopiero jesienią 1913 roku "Sokół" i Drużyny Bartoszowe podjęły ograniczoną współpracę z KTSSN, która w tym samym okresie usunęła ze swej nazwy słowo "tymczasowa". Ponadto w ramach "Sokoła" rozpoczęto tworzenie tzw. Polowych Drużyn Sokolich będących również rodzajem formacji wojskowych. Na ich czele stanął Józef Haller.

Z kolei wiosną 1914 roku, na tle podziału funduszów z Polskiego Skarbu Wojskowego, z prac komisji wycofali się przedstawiciele Polskich Drużyn Strzeleckich, jednak utrzymano współdziałanie w zakresie wyszkolenia.

W czerwcu 1914 roku liczebność Związku Walki Czynnej i podległych mu formacji osiągnęła około 7200 członków, Polskich Drużyn Strzeleckich około 6000 członków, a Drużyn Bartoszowych około 10000 członków, jednak znacznie słabiej wyszkolonych i wyposażonych.



Pierwsza Kompania Kadrowa

30 lipca 1914 roku, na kilka godzin przed wybuchem I wojny światowej, związkom strzeleckim i Polskim Drużynom Strzeleckim wydano rozkaz mobilizacji i nakazano koncentrację w krakowskim parku Oleandry.

Z przybyłych strzelców powołano wpierw Pierwszą Kompanię Kadrową, następnie zaś batalion strzelecki, które w nocy z 5 na 6 sierpnia 1914 roku przekroczyły granicę Królestwa Polskiego i podjęły marsz w kierunku Kielc (do których Pierwsza Kompania Kadrowa dotarła 12 sierpnia). 18 sierpnia napływ ochotników umożliwił utworzenie 1 Pułku Strzelców, którego dowódcą został Józef Piłsudski.

Powstanie Legionów Polskich

W zamyśle Józefa Piłsudskiego marsz na Kielce (który planowano kontynuować w kierunku Warszawy) miał porwać do powstania ludność Królestwa Polskiego. Rachuby te jednak zawiodły, władze austriackie zaś zażądały zaprzestania tego rodzaju samozwańczych poczynań i zagroziły wcieleniem oddziałów strzeleckich do swej armii.

16 sierpnia 1914 roku w Krakowie, z inicjatywy prezesa koła polskiego w austriackim parlamencie Juliusza Leo powołano Naczelny Komitet Narodowy. W jego skład wchodzili przedstawiciele głównych polskich ugrupowań politycznych działających w Galicji, stawiający sobie za cel przekształcenie Austro-Węgier w Austro-Węgro-Polskę.

Juliusz Leo uzyskał od władz austriackich zgodę na sformalizowanie statusu polskich formacji ochotniczych jako formacji działającej u boku armii austro-węgierskiej i 27 sierpnia 1914 roku wydano rozkaz o powołaniu Legionów Polskich, do których zaliczono m. in. 1 Pułk Strzelecki.

Plany Komendy Naczelnej Armii Austro-Węgierskiej zakładały powołanie dwóch Legionów: Zachodniego i Wschodniego, każdego po dwa pułki piechoty i kilka szwadronów kawalerii. Wbrew nadziejom Naczelnego Komitetu Narodowego nie uzyskał on praktycznie żadnej władzy nad Legionami Polskimi, a jedynie prawo zgłaszania propozycji odnośnie kształtowania ich losów i zabiegania o zapewnienie im środków wyposażenia i zaopatrzenia.


Na czele Legionów Polskich postawiono generałów austriackich pochodzenia polskiego: gen. Adama Pietraszkiewicza (na czele Legionu Wschodniego) i gen. Rajmunda Baczyńskiego (na czele Legionu Zachodniego. Do Legionów Polskich mogli wstępować Polacy zamieszkali na terenie Austro-Węgier, lecz nie podlegający służbie w ich armii, oraz ochotnicy z Królestwa Polskiego. Komendy wydawano w języku polskim, a umundurowanie wzorowane było na wzorach organizacji strzeleckich.

Prorosyjska postawa polityków endecji spowodowała rozwiązanie 21 września Legionu Wschodniego (wśród którego żołnierzy endecja miała znaczne wpływy), a większość jego żołnierzy została wcielona do armii austro-węgierskiej. Jedynie około 800 żołnierzy pod dowództwem kapitana Józefa Hallera zgłosiło chęć dalszej służby w Legionie Zachodnim, gdzie utworzyli 3 Pułk Piechoty.

Dalszy rozwój Legionów Polskich

W końcu września na czele jedynego pozostałego Legionu (Zachodniego) stanął gen. Karol Durski-Trzaska, a jesienią dokonano ich reorganizacji, powołując dwie brygady. I Brygada Legionów (jej dowódcą został Józef Piłsudski) złożona była z trzech pułków piechoty, pułku kawalerii, pułku artylerii i formacji pomocniczych, zaś II Brygada Legionów składała się z dwóch pułków piechoty, dywizjonu (batalionu) kawalerii i dywizjonu artylerii.

Od września 1914 roku 1 Pułk (później jako część I Brygady) walczył w południowej Polsce, II Brygada zaś została skierowana w październiku w rejon Karpat Wschodnich.

Wiosną 1915 roku powołano jeszcze III Brygadę Legionów, jednak brak ustępstw politycznych na rzecz sprawy polskiej ze strony Austro-Węgier i Niemiec spowodował, że Józef Piłsudski podjął potajemne działania na rzecz powstrzymania dalszej rozbudowy Legionów, które osiągnęły jesienią 1915 roku liczebność około 20000 żołnierzy.

Spory dotyczące kwestii rozwiązania sprawy polskiej oraz postulaty (ze strony innych wyższych dowódców) przekształcenia Legionów w samodzielny korpus polski doprowadziły do zgłoszenia przez Józefa Piłsudskiego 29 lipca 1916 roku dymisji z zajmowanego stanowiska. Decyzja ta miała znaczące reperkusje polityczne i choć oficjalnie dymisję przyjęto (choć dopiero z dniem 26 września), to jednak 20 września 1916 roku Legiony przeformowano w Polski Korpus Posiłkowy, a cesarze Niemiec i Austro-Węgier wydali 5 listopada 1916 roku proklamację, w której deklarowali intencję utworzenia niezależnego państwa polskiego na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego, co stanowiło przełomowy krok na drodze Polski ku niepodległości, powodując jej umiędzynarodowienie (dotychczas sprawa Polska traktowana była wyłącznie jako wewnętrzny problem państw zaborczych).

Pomimo iż oficjalnie Legiony Polskie przestały istnieć 20 września 1916 roku, przynależność do nich pozostała istotnym elementem tożsamości ich żołnierzy, którzy znaleźli się w szeregach Polskiego Korpusu Posiłkowego a następnie Polskiej Siły Zbrojnej, po 1918 zaś roku Wojska Polskiego odrodzonej Rzeczypospolitej.

Literatura

Kozłowski Eligiusz, Wrzosek Mieczysław, Dzieje oręża polskiego 1794-1938, Warszawa 1973.

Mała encyklopedia wojskowa, t. 2, Warszawa 1970.

Roszkowski Wojciech, Najnowsza historia Polski 1914-1945, Warszawa 2003.

http://pl.wikipedia.org


Więcej... http://historia.gazeta.pl/historia/1,99 ... z1M3P4Nuop

Więcej... http://historia.gazeta.pl/historia/1,99 ... z1M3OrZYNU
ODPOWIEDZ

Wróć do „I Wojna Światowa”