Ruch socjalistyczny

[Warka]

Przyczyną powstania różnych kółek socjalistycznych było rozwinięcie się kapitalizmu i co się z tym wiąże - przemysłu. Nastąpił wzrost liczby robotników, pogorszenie się warunków pracy i stylu życia (brak ubezpieczeń, małe płace itp.). Mimo represji rozwija się ruch pozytywistyczny i jego główne hasła: praca u podstaw i praca organiczna. Pod wpływem emigracji w Paryżu głoszone są w Polsce hasła narodowowyzwoleńcze. W powstałych kółkach socjalistycznych, obok zdeklarowanej klasy średniej, duży wpływ zaczyna mieć inteligencja.

WIELKI PROLETARIAT
W roku 1882 w Warszawie Ludwik Waryński zakłada Międzynarodową Socjalno-Rewolucyjną Partię „Proletariat”. Po jego aresztowaniu (zmarł na gruźlicę w więzieniu politycznym w twierdzy Schlisselburg), na czele partii stają Stanisław Kunicki i Maria Bohuszewiczówna. Ich program oparty na programie brukselskim, zakładał równość wszystkich ludzi, walkę o ustawodawstwo socjalne, społeczną własność środków produkcji. Głoszono ideę powszechnej rewolucji społecznej i hasła niepodległościowe, hasła reform chłopskich (agrarnych) i bezpłatnego szkolnictwa. Swą działalność MSPP zakończyła w 1888r. Wielki Proletariat był pierwszą partią rewolucyjną o charakterze masowym. Po strajku robotników w Żyrardowie nastąpiły pewne ustępstwa ze strony kapitalistów.

Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich (ZZSP) istniał w latach 1892-1900. To organizacja socjalistyczna, utworzona na zjeździe założycielskim PPS w Paryżu. Główni działacze to m.in.: E. Abramowski, B.A. Jędrzejowski, S. Mendelson, F. Perl. Został przekształcony w Wydział Zagraniczny PPS.

Polska Partia Socjalistyczna (PPS) powstaje w 1892r. i jej przedstawicielami zostają Mendelson, Limanowski i Perl. PPS zakładała walkę o niepodległość Polski, która miała stać się krajem demokratycznym z dużą rolą parlamentu. Głosiła program reformistyczny (reformy przeprowadzone drogą parlamentarną). Dążyła do skrócenia dnia pracy, równouprawnienia, uspołecznienia środowiska produkcji. Chciano uzyskać powszechne prawa obywatelskie. W 1905 dochodzi do podziału PPS na dwie organizacje - PPS frakcja rewolucyjna, której przywódcą został Józef Piłsudski (program niepodległościowy) i PPS lewica z M. Koszutską na czele (program zbliżony był do programu SDKPiL).

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP) powstaje w 1893r. Głosi hasła rewolucji socjalistycznej i dyktatury proletariatu. Po aresztowaniach jej działaczy w 1900 połączyła się z socjaldemokratami litewskimi tworząc Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy - SDKPiL. Jest to partia robotnicza, której przewodniczącymi byli J. Marchlewski., Adolf Warski, Róża Luksemburg. Partia miała program rewolucyjny i zapowiadała walkę klasową. Odsunięte zostały hasła narodowowyzwoleńcze. Celem partii była budowa socjalizmu na drodze rewolucji. W latach 1906-1911 wchodziła w skład Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej w Rosji na zasadach Autonomii i aktywnie uczestniczyła w rewolucji w 1905-1907, w rewolucji lutowej i październikowej z 1917r. I wojnę światową zamierzano przekształcić w ogólnoeuropejską rewolucję. Walczyli w rewolucji z 1918r. w Niemczech. 16 grudnia 1918 łączy się z PPS-Lewicą tworząc Komunistyczną Partią Robotników Polski.

Komunistyczna Partia Polski powstała 16 grudnia 1918r. z połączenia SDKPiL oraz PPS lewicy. Od 1925r. nazywana Komunistyczną Partią Robotników Polski. Partia ta od 1919r. jest członkiem Międzynarodówki Komunistycznej. Dążyła do rewolucji i utworzenia europejskiej federacji państw socjalistycznych, dlatego też zwalczała odradzające się państwo polskie. W styczniu 1919r, została zdelegalizowana jako organizacja niepaństwowa i przez całe dwudziestolecie międzywojenne działała nielegalnie.