Andrzej VI Gawroński

[Artur Rogóż]

Andrzej Gawroński herbu Rawicz (ur. 28 listopada 1740 w Lubaszu koło Szczucina, zm. 7 kwietnia 1813 w Krakowie) – biskup krakowski.

W 1756 roku wstąpił do zakonu jezuitów w Krakowie. W latach 1759-1762 studiował filozofię w Kaliszu, następnie w latach 1762-1765 matematykę i astronomię w Poznaniu. Wiedzę uzupełnia studiując kolejno w Wiedniu matematykę i teologię w Rzymie.

W latach 1771-1773 jest profesorem matematyki i kierownikiem obserwatorium astronomicznego w Poznaniu. Po kasacie w 1773 roku zakonu jezuitów na Akademii Krakowskiej uzyskuje doktorat z filozofii, a od 1777 zatrudnienie znajduje na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako astronom, lektor i bibliotekarz królewski. W tym samym czasie jest członkiem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych działającego w ramach Komisji Edukacji Narodowej. Andrzej Gawroński zostaje współautorem podręczników i programów szkolnych. Jest również współtwórcą polskiej terminologii matematycznej.

W 1779 roku zostaje mianowany kanonikiem kapituły krakowskiej. W 1781 roku został proboszczem sochaczewskim, a w 1784 roku koadiutorem jędrzejowskim. Był zwolennikiem Konstytucji 3 maja, okres insurekcji kościuszkowskiej spędził w Krakowie. Po śmierci biskupa krakowskiego Feliksa Turskiego od kwietnia 1800 roku administratorem diecezji krakowskiej został wybrany ks. Józef Olechowski, a cesarz austriacki Franciszek I 30 sierpnia 1803 roku mianował Andrzeja Gawrońskiego nowym biskupem krakowski, nominację tę zatwierdził papież Pius VII 24 września 1804 roku. Nowy biskup oficjalnie objął rządy w Krakowie 18 grudnia 1804 roku, ale ingres do katedry odbył dopiero 27 kwietnia 1805 roku. Cesarz Austrii Franciszek I w zamian za utracony tytuł księcia siewierskiego zniesiony decyzją cesarską 5 września 1803 roku mianował biskupa Gawrońskiego tajnym radcą dworu z tytułem ekscelencji.

Biskup Gawroński musiał pogodzić się ze stratą części diecezji, gdyż papież Pius VII 13 czerwca 1805 roku erygował nową diecezję kielecką, wydzielając jej terytorium z diecezji krakowskiej. Biskup krakowski konsekrował w katedrze wawelskiej pierwszego biskupa kieleckiego, którym został ks. Wojciech de Boża Wola Górski. Biskup Andrzej Gawroński nie był w stanie zapobiec burzeniu krakowskich kościołów przez władze austriackie, musiał pogodzić się ze stratą m.in.: kościoła św. Marii Magdaleny, św. Sebastiana, św. Gertrudy.

W 1808 r. oddał oo. Bazylianom kościół św. Norberta będący własnością ss. Norbertanek ze Zwierzyńca, a potrynitarski kościół św. Trójcy na Kazimierzu oo. Bonifratrom. Z majątku biskupów krakowskich władze austriackie dodatkowo zabrały Lipowiec.

Biskup krakowski popierał Hugona Kołłątaja w walce o autonomię Szkoły Głównej Koronnej (Akademii Krakowskiej), na której władze zaborcze wprowadziły jako język wykładowy niemiecki w 1805 roku, repolonizacja nastąpiła po czterech latach w 1809 roku po wkroczeniu do Krakowa wojsk księcia Józefa Poniatowskiego i przyłączenia Krakowa do Księstwa Warszawskiego. Biskup Gawroński został mianowany senatorem Księstwa Warszawskiego.

Wierzył i ufał Napoleonowi, klęska cesarza w wyprawie moskiewskiej w 1812 roku i jego odwrót spowodowały u biskupa depresję i załamanie zdrowotne. Na pogrzebie biskupa obecne były władze Akademii Krakowskiej i wojska księcia Poniatowskiego. Biskup został pochowany w katedrze wawelskiej.