Wojciech Chrzanowski

[Artur Rogóż]

Wojciech Chrzanowski (ur. 14 stycznia 1793 w Biskupicach, zm. 26 lutego 1861 w Paryżu) – polski generał i kartograf, twórca pierwszej mapy ziem polskich w skali 1:300 000.

Służbę wojskową rozpoczął w 1810 roku w Warszawie jako artylerzysta. W 1812 roku wziął udział w kampanii napoleońskiej uczestnicząc m.in. w bitwie pod Smoleńskiem. W styczniu 1815 roku wstąpił do służby w armii Królestwa Polskiego.

W roku 1822 rozpoczął pracę nad stworzeniem mapy Królestwa Polskiego. Brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej w 1828 roku.

Po wybuchu powstania listopadowego został członkiem dowództwa Twierdzy Modlin. 18 lutego 1831 roku w potyczce pod Miłosną ledwie uniknął śmierci – w momencie kiedy rozwijał mapę na stanowisku artylerii, przelatujący pocisk spalił mapę, a jego ranił[1]. Po przejęciu dowództwa nad Armią Polską przez generała Skrzyneckiego został nominowany do stopnia pułkownika. Prowadził dowodzone wojska do zwycięstw w bitwach pod Wawrem i Dębem Wielkim i otrzymał awans do stopnia generała dywizji, gubernator wojskowy Warszawy od 18 sierpnia do 6 września 1831[2]. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari (Krzyżem Wojskowym Polskim). [3]

W końcu 1831 roku po klęsce powstania wyemigrował do Paryża. Na emigracji, Chrzanowski został wysłany przez rząd angielski do Turcji. Do tego kraju podróżował trzykrotnie. W latach 1833 i 1836 badał tamtejsze stosunki i przedkładał rządowi brytyjskiemu projekty reform, głównie wojskowych. Podczas drugiego pobytu wstąpił do wojska tureckiego i zapoczątkował w nim zmiany organizacyjne, szkoleniowe i administracyjne. Za każdym razem pobyt jego trwał niespełna rok. W 1838 rozpoczął studia terenowe w Azji Mniejszej, Kurdystanie, Syrii i Mezopotamii w celu opracowania koncepcji obrony tych prowincji na wypadek wojny z Rosją. W Bagdadzie organizował korpus kawalerii arabskiej. Pod koniec 1840 powierzono mu dowództwo wojsk tureckich w Azji Mniejszej, lecz Chrzanowski, który nie chciał współdziałać z posiłkującą Turków Armią Rosyjską, podał się do dymisji. Plonem podróży generała Chrzanowskiego na Bliski Wschód były sporządzone przez niego mapy topograficzne Iraku i Kurdystanu.

Następnie wyjechał do Francji i brał czynny udział w życiu politycznym i działaniach militarnych Wiosny Ludów. W roku 1848 objął dowództwo nad armią Piemontu. Po klęsce pod Novarą w roku 1849 wrócił na stałe do Paryża, gdzie kontynuował pracę nad stworzeniem mapy Ziem Polskich w skali 1:300 000. Mapa została ostatecznie wydana w Paryżu w 1859 roku. Zmarł w roku 1861. Został pochowany na cmentarzu Montmartre.

Poza stworzeniem mapy Polski był autorem wielu publikacji z dziedziny wojskowości, z których wymienić należy następujące pozycje: "O wojnie partyzanckiej" 1835, "Służba wojskowa w polu" 1836 oraz "Opisanie bitwy grochowskiej" wydane pośmiertnie w roku 1909.

Zobacz też: kontakty Polski z Bliskim Wschodem do II wojny światowej
Linki zewnętrzne

* W Rosyjskim Słowniku Biograficznym

Przypisy

1. ↑ Stanisław ks. Jabłonowski, Wspomnienia o bateryi pozycyjnej artyleryi konnej gwardyi królewsko-polskiej, Drukarnia Ludowa w Krakowie, 1916, s. 26.
2. ↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 483.
3. ↑ Krzysztof Filipow, Order Virtuti Militari 1792-1945, Warszawa 1990, s. 53.