Strona 1 z 1

Feliks Breański

: 15 lut 2011, 04:20
autor: Artur Rogóż
Feliks Klemens Breański (Szahin-Pasza, tur. Şahin Paşa) herbu Łabędź[3] (ur. 29 listopada 1794 w Brączewie, zm. 15 stycznia 1884 w Auteuil) – generał polski w powstaniu styczniowym, pułkownik armii królestwa Sardynii, generał służby tureckiej.

Był bratem księdza Waleriana Tyburcjusza. Po ukończeniu gimnazjum w Poznaniu pracował w Dyrekcji Skarbu Księstwa Warszawskiego. W 1811 wstąpił do wojska i odbył kampanię roku 1812 w Rosji. Tam, pod Smoleńskiem dostał się do rosyjskiej niewoli. W 1815 wstąpił do armii Królestwa Kongresowego, gdzie początkowo służył w 1 pułku strzelców pieszych, następnie w pułku grenadierów gwardii[4], awansując od podporucznika do kapitana[5]. Następnie był adiutantem gen. Józefa Chłopickiego, dowódcy 1 Dywizji Piechoty, a w 1827 został szefem sztabu tej dywizji, dowodzonej wtedy przez gen. Jana Krukowieckiego[4].

Brał udział we wszystkich działaniach bojowych tej dywizji w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831. Odznaczył się w II bitwie pod Wawrem za co awansowany został na podpułkownika. W czasie bitwy pod Tykocinem kierował zdobyciem mostów na Narwi i grobli tykocińskiej. Odznaczony za to Krzyżem Kawalerskim Orderem Virtuti Militari. Został szefem sztabu przy nowym wodzu naczelnym i prezesie Rządu Narodowego gen. Janie Krukowieckim, a także był dowódcą pułku grenadierów gwardii (22 września - 4 października 1831). W bitwie pod Ostrołęką został ciężko ranny. Jako dowódca 4 Dywizji Piechoty przekroczył pruską granicę pod Świedziebną. Internowany w Malborku, został administratorem wszystkich internowanych oddziałów polskiej piechoty. W 1832 udał się do Francji.

Na emigracji związał się z obozem Hotelu Lambert. Członek władz Związku Jedności Narodowej[6], gorąco zabiegał o pozyskanie Wielkiej Brytanii dla sprawy polskiej[7]. W 1833 organizował wraz z gen. Józefem Bemem polski legion w Portugalii. Rozpoczął tworzenie pułku piechoty, stacjonującego w La Rochelle, lecz wobec fiaska przygotowań Bema plan ten nie został zrealizowany. Bezskutecznie zabiegał u rządu francuskiego o utworzenie polskiego legionu w Algierii. W 1845 został prezesem Towarzystwa Monarchicznego Trzeciego Maja, organizacji monarchistycznej propagującej wyniesienie dynastii Czartoryskich.

W czasie Wiosny Ludów wyjechał wraz z Adamem Jerzym Czartoryskim do Berlina. Udał się do Rzymu z misją tworzenia oddziałów polskich we Włoszech, pozostających na żołdzie papieża. Dowodził legionem lombardzko-piemonckim, pozostawał w opozycji do Adama Mickiewicza. Wziął udział w I wojnie sardyńsko-austriackiej, walczył w bitwie pod Custozzą w 1848. Po przegranej bitwie pod Novarą w 1849 legion został rozwiązany[8], a dzięki protekcji Władysława Zamoyskiego Breański wstąpił na żołd armii sardyńskiej, gdzie dowodził 11 pułkiem piechoty i był oficerem Sztabu Głównego. W 1851 wystąpił z armii sardyńskiej na żądanie Rosjan i osiadł w Nicei.
Żołnierze 1 Pułku Kozaków Sułtańskich

W 1853 został generałem brygady w armii tureckiej. W czasie wojny krymskiej, wraz z Ludwikiem Bystrzonowskim zajął się reorganizacją armii kaukaskiej Ahmed Kurd Paszy, stacjonującej w Karsie i został jej sztabowcem. Tam jako Szahin-Pasza opracował plan działań zaczepnych przeciwko Rosji, który stał się podstawą operacji armii tureckiej i brał udział w walkach do roku 1854. W 1855 wystąpił z wojska na żądanie rządu piemonckiego, jednakże rok później, w październiku 1856 zorganizował brygadę piechoty w Dywizji Kozaków Sułtańskich Władysława Zamoyskiego, formowanej przy wsparciu finansowym Wielkiej Brytanii. 31 lipca 1856 nastąpiło rozwiązanie dywizji[2].

Później wysyłany w misjach dyplomatyczno-wojskowych m.in. w 1860 do Cavour we Włoszech, w 1862 do Konstantynopola. W czasie Powstania Styczniowego kierował powołanym w maju 1863 powstańczym Biurem Wojskowym w Paryżu i podległymi mu filiami w Strasburgu i Dreźnie. Biuro zajmowało się mianowaniem agentów do spraw wojskowych, werbunkiem ludzi wśród emigrantów i kierowaniem ich na teren walki. Sprawowało także opiekę nad urlopowanymi powstańcami i prowadziło ewidencję wszystkich polskich wojskowych przebywających poza krajem. Podlegało ono Wydziałowi Wojny Rządu Narodowego jako jego III Sekcja. Działalność Biura zakończyła się 3 kwietnia 1864. Po upadku powstania mieszkał początkowo w Paryżu, potem w Auteuil, gdzie zmarł[4].
Przypisy

1. ↑ Karol Forster: Powstanie narodu polskiego, w r. 1830-1831. Berlin: Wydawnictwo K. Kozłowskiego, 1873, ss. III/38. (pol.)
2. ↑ 2,0 2,1 Zbigniew Gnat-Wieteska: Generałowie Powstania Styczniowego. Wyd. I. Pruszków: Ajaks, 1994, s. 29. ISBN 83-85621-26-1. (pol.)
3. ↑ Wg innych źródeł herbu Sas, patrz: The genealogical tree of Feliks Breański h. Sas. (pol.)
4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Zbigniew Gnat-Wieteska, op. cit., s. 28. (pol.)
5. ↑ Janusz Stankiewicz: Lista imienna oficerów Wojska Polskiego 1817-1830, Nazwiska A - K (pol.). kwiecień-maj 2007. [dostęp 17 września 2010].
6. ↑ Joanna Nowak: Władysław Zamoyski. O sprawę polską w Europie (1848-1868), w: Kwartalnik Historyczny nr 3/2003, wyd. PAN, Poznań 2003, s. 32-33. ISSN 0023-5903. (pol.)
7. ↑ Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1831. r. we Francji zawiązanego.. Paryż: Drukarnia A. Pinard, 1831-1833, ss. 221-222. (pol.)
8. ↑ Marian Kałuski: Polacy we Florencji – Włochy drugą ojczyzną Polaków (pol.). Australia, 4 kwietnia 2007. [dostęp 17 września 2010].

Bibliografia

* Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2007, ISBN 83-01-15175-1, ISBN 83-11-10727-4
* Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1963
* Zbigniew Gnat-Wieteska, Generałowie Powstania Styczniowego, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1994, ISBN 83-85621-26-1
* Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1831. r. we Francji zawiązanego., Drukarnia A. Pinard, Paryż 1831-1833
* Karol Forster, Powstanie narodu polskiego, w r. 1830-1831, Wydawnictwo K. Kozłowskiego, Berlin 1873