Powstania Śląskie

Polskie wojny i konflikty zbrojne w okresie dwudziestolecia międzywojennego:
* powstanie w Wielkopolsce - 1918-1919
* powstania na Górnym Śląsku - 1919-1921
* wojna polsko-bolszewicka - 14 lutego 1919-12 października 1920
* wojna ukraińska - 1918-1919
* wojna litewska - oficjalnie do 1938 roku, a właściwie 1919-1920
* konflikty z Czechosłowacją - 1919-1920
Warka
Posty: 1570
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Powstania Śląskie

Post autor: Warka »

Powstania Śląskie, czyli zbrojne wystąpienia ludności polskiej przeciw niemieckiemu panowaniu na Górnym Śląsku, miały na celu przyłączenie tych ziem do państwa polskiego.
28 czerwca 1919 roku doszło do podpisania przez Niemcy oraz państwa zwycięskiej koalicji Wersalskiego Traktatu Pokojowego. Niemcy utraciły wówczas na rzecz Polski Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. Gdańsk został wolnym miastem, a na terenie Górnego Śląska, Warmii i Mazur miały zostać przeprowadzone plebiscyty. Polacy nie byli zadowoleni z postanowień traktatu. Uważali, że Górny Śląsk powinien zostać przyłączony do Polski. Była to główna przyczyna wybuchu powstań śląskich.

I Powstanie Śląskie

Przyczyny powstania

Na początku 1919 r. powstała na Górnym Śląsku Polska Organizacja Wojskowa, która w ciągu kilku najbliższych lat miała tu odegrać poważną rolę. Na jej czele stanął Józef Grzegorzek. Zaczęły się manifestacje narodowe, liczne aresztowania Polaków i strajki robotnicze.
W trakcie jednego z nich doszło do krwawej masakry robotników kopalni w Mysłowicach. Zabito wtedy 7 robotników, 13-letniego chłopca i dwie kobiety. Ten incydent wywołał olbrzymie oburzenie na całym Górnym Śląsku, a aresztowanie przez Niemców Grzegorzka zadecydowało o rozpoczęciu powstania.

Wybuch i przebieg powstania

W nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku wybuchło I Powstanie Śląskie.
17 sierpnia o godz. 1.00 w nocy działania podjęły oddziały POW pod dowództwem ppor. Stanisława Krzyżowskiego w północnej części powiatu pszczyńskiego. Opanowano Tychy, a pod Paprocanami zdobyto działa, bron ręczną i wzięto jeńców do niewoli.
18 sierpnia ruszyli powstańcy w powiecie rybnickim. Powstańcy, którymi dowodzili J. Wyglenda i M. Witczak, odnieśli sukces pod Godowem, niestety, nie opanowano Wodzisławia, a między Ligotą a Gotartowicami poniesiono porażkę. W powiecie tarnogórskim powstańcy, pod dowództwem J. Zajera, opanowali jedynie Radzionków i Piekary. W powiecie katowickim opanowano Szopienice, Dąbrówkę Małą, Rozdzień, Janów i Nikiszowiec, oraz zablokowano garnizon niemiecki w Mysłowicach.
19 sierpnia powstańcy posiadali już tylko wąski skrawek górnośląskiego okręgu przemysłowego, przylegający do Polski.
20 sierpnia Niemcy przystąpili do szerokiego natarcia, uderzyli na Dąbrówkę Małą, Szopienice, Nikiszowiec i Janów. Wskutek wycofania się Niemców z Giszowca powstańcy opanowali tę osadę.
21-23 sierpnia po zaciętych walkach powstańcy opanowali południową cześć Mysłowic wraz z dworem, dzięki czemu mogli swobodnie przejść na terytorium Polski.
24 sierpnia Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.
26 sierpnia Podkomisariat NRL w Sosnowcu w porozumieniu z Dowództwem Głównym POW postanowił, że powstanie – wobec braku pomocy ze strony państwa polskiego i koalicji – uznaje się za zakończone.

Przyczyny upadku

Powstanie skończyło się klęską. Termin jego wybuchu był zdecydowanie spóźniony. Plan powstania był niejasny i nie dopracowany. Walka była pozbawiona jednolitego kierownictwa. Jedno kierownictwo POW Górny Śląsk czyniło przygotowania, inne ogłosiło wybuch, komendanci powiatowi działali bez łączności ze sobą.

Znaczenie

Przyjął się pogląd, że I powstanie to „wybuch gniewu udręczonego wyzyskiem i gnębionego terrorem ludu” -Kazimierz Popiołek. Powstanie było rezultatem wzrostu świadomości narodowej, efektem pracy uświadamiającej prowadzonej w ciągu kilku dziesięcioleci przez pojedynczych przywódców, organy prasowe i różnorodne organizacje. Było to ukoronowanie wielu zabiegów w zakresie akcji antygermanizacyjnej.

II Powstanie Śląskie

Na początku 1920 r., zgodnie z ustaleniami traktatu wersalskiego, na Śląsk przybyła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa, która przejęła władzę na Górnym Śląsku. Na wiosnę 1920, po okresie względnego spokoju, nastąpiło ponowne zaostrzenie przeciwieństw.

Przyczyny powstania

Mimo wycofania przez Niemców Grenzschutzu, Niemcy wciąż dysponowali na Górnym Śląsku sipo (Sicherheitspolizei), której rola z powodu niewielkiej ilości wojsk koalicyjnych znacznie wzrosła. Sipo przejęła niektóre zadania wojskowe, stając się głównym narzędziem niemieckiego terroru względem Polaków. Ludność polska zaczęła się coraz głośniej domagać zlikwidowania Sipo, zaś od 3 maja trwał w niektórych powiatach strajk dzieci szkolnych. Niemieckie bojówki, przy braku reakcji sipo podjęły próbę opanowania siedziby Polskiej Komisariatu Plebiscytowego oraz gmachu polskiego konsulatu RP w Opolu.

Cele walki

Główne hasło powstania brzmiało: samoobrona. Jego operacyjny plan przewidywał opanowanie w pierwszej fazie wschodniej części Górnego Śląska jako bazy operacyjnej, a następnie akcje zaczepne w kierunku zachodnim. Druga część planu nie została zrealizowana. Głównymi celami miało być usunięcie sipo z terenu plebiscytowego, zastąpienie go przejściowo tzw. Strażą Obywatelską – do czasu utworzenia nowej policji plebiscytowej, likwidację niemieckich bojówek i organizacji zbrojnych.

Wybuch i przebieg powstania

19 sierpnia 1920 roku dowództwo POW wydało rozkaz rozpoczęcia powstania zbrojnego w nocy z 19 na 20 sierpnia. Jednocześnie Polski Komitet Plebiscytowy ogłosił strajk generalny. Z odezwą wzywającą do walki zwrócił się do ludności polskiej Korfanty. Wybuchło drugie powstanie śląskie. Na jego czele stanął ponownie Zgrzebniok. Rozkaz rozpoczęcia powstania otrzymały powiaty: bytomski, gliwicki, katowicki, lubliniecki, pszczyński, raciborski, rybnicki, tarnogórski, toszecki i zabrzański. W tych powiatach natychmiast przystąpiono do akcji. Zacięte walki stoczono w Mysłowicach, hucie „Baildon”, hucie „Pokój”, w Chorzowie, Wodzisławiu i w niemieckiej kolonii Hołdunów w powiecie pszczyńskim.
Działania bojowe II powstania śląskiego zostały zakończone na wezwanie Korfantego. Trwały oficjalnie do 25 sierpnia 1920 roku. W rzeczywistości ostatnie strzały powstańcze ucichły dopiero 28 sierpnia. W powstaniu uczestniczyło około 19 000 członków POW i ochotników. Po raz pierwszy zastosowano blokadę miast.

Znaczenie

Po sukcesie strony polskiej z 24 sierpnia znacznie poprawiła się sytuacja Polaków. Międzysojusznicza Komisja Rządząca rozwiązała niemiecką policje bezpieczeństwa Sipo i utworzono na jej miejscu polsko-niemiecką policję Apo. Wprowadzono dwujęzyczność w urzędach i nauczanie w języku polskim.

Plebiscyt

Zapowiadany plebiscyt odbył się na Górnym Śląsku 20 marca 1921 roku, natomiast przygotowania do jego przeprowadzenia trwały od daty wejścia traktatu wersalskiego w życie – 10 stycznia 1920 roku. Władzę na Górnym Śląsku objęła Międzysojusznicza Komisja, zaś od lutego 1920 roku Polska i Niemcy zaczęły tworzyć własny aparat plebiscytowy z Polskim Komisariatem Plebiscytowym w Bytomiu i Plebiszitkommisariat fuer Deutschland w Katowicach.
Do wzięcia udziału w plebiscycie uprawnionych było 1 221 274 osób, spośród których 19,3 % stanowili emigranci. Głosowanie odbywało się gminami, każdy z głosujących otrzymywał kopertę, do której należało włożyć w kabinie kartkę z głosem za Polską lub za Niemcami i wrzucić do specjalnej urny. W 674 gminach wygrali Polacy, w 834 – Niemcy. W 2 gminach nastąpił wynik remisowy. Za Polską głosowało 479465 uprawnionych a za Niemcami 707393.
Plebiscyt nie przesądzał automatycznie losów Górnego Śląska. Ostateczną decyzję podjąć miały – w oparciu o wyniki plebiscytu – państwa Ententy. Projekt rozwiązania kwestii śląskiej miała opracować i przedstawić rządom państw Ententy francusko – angielsko – włoska Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa, przebywająca w Opolu. Przewodniczący Komisji, generał Le Rond, wysłał do Paryża projekt podziału Górnego Śląska, podczas gdy przedstawiciele Anglii i Włoch w osobno wysłanej propozycji sugerowali przyznanie Górnego Śląska Niemcom, z wydzieleniem na rzecz Polski niewielkich skrawków terytorium. Ze względu na niezbyt mocną pozycję Francji szanse na przeforsowanie jej propozycji były niewielkie.
Ostatecznie podział Górnego Śląska dokonany został przez Konferencję Ambasadorów 20 października 1921 roku.

III Powstanie Śląskie

Przyczyny powstania

Po zakończeniu plebiscytu Niemcy uważali, że korzystny dla nich wynik głosowania upoważnia ich do zajęcia całej ziemi śląskiej. Mieli poparcie Włoch i Anglii. Tylko Francja opowiadała się za podziałem Górnego Śląska, zgodnie z wynikami głosowania. Ludność Górnego Śląska nie zgadzała się z wynikiem plebiscytu górnośląskiego, przeprowadzonego 20 marca 1921 roku. Postanowiła podjąć się walk zbrojnych i wyzwolić ten obszar spod niemieckiego panowania.

Wybuch i przebieg powstania

Wybuch powstania, poprzedzony odpowiednimi przygotowaniami, nastąpił w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku. W działaniach zbrojnych, podejmowanych według ustalonego poprzednio planu operacyjnego, wzięła udział polska organizacja bojowa, przekształcona w wojska powstańcze liczące ok. 50 tys. żołnierzy dowodzone przez Dowództwo Obrony Plebiscytu, przemianowane w Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych.
Powstańcy podzieleni byli na 3 grupy:
- grupa Północ – dowódca Neugebauer (pseudonim Nowak),
szef sztabu Wyglenda (Traugutt)
- grupa Wschód – dowódca Grzesik (Hanke),
szef sztabu Grażyński (Borelowski)
- grupa Południe – Dowódca Sikorski (Cietrzew)
Najważniejsze znaczenie w organizacji wojsk powstańczych miała grupa Wschód. Miała ona za zadanie osłaniać górnośląski okręg przemysłowy. Oddziały tej grupy dotarły do Odry, a w rejonie Bierawy nawet ja przekroczyły.
Zadaniem grupy Północ była obrona powiatów oleskiego, lublinieckiego, tarnogórskiego i strzeleckiego. Grupa składała się z trzech podgrup, przekształconych później w pułki. Powstańcy opanowali powiat tarnogórski, powiat lubliniecki z Olesnem i Lublińcem. Zdobyto Dobrodzień i powiat strzelecki.
Grupa Południe broniła południowej części obszaru objętego powstaniem, czyli powiatów rybnickiego, części kozielskiego i części raciborskiego. Zadaniem tej grupy było opanowanie głównych miejscowości znajdujących się w rejonie jej działania oraz dotarcie do linii Odry na odcinku Koźle Stare.
21 maja głównym celem było uderzenie dwóch zgrupowań niemieckich w rejonie Góry św. Anny. Prawe zgrupowanie nacierało wzdłuż Odry i obchodziło Górę św. Anny od południa, lewe najpierw wzdłuż szosy Gogolin – Strzelce, a potem obchodziło Górę św. Anny od północy. Postępom nieprzyjaciela przeciwstawiała się grupa Wschód oraz lewe skrzydło grupy Północ. Jednak mimo to Niemcy mieli znaczą przewagę. Zdobyli Górę św. Anny lecz nie udało im się przerwać powstańczej linii obrony.
W czasie gdy wojska powstańcze toczyły ciężkie boje obronne, rząd polski naciskany przez aliantów, nie zamierzał odwołać walk. W pierwszej dekadzie czerwca toczyły się nadal rozmowy o utworzenie strefy neutralnej między oddziałami obu stron, a następnie o stopniowe wycofywanie się oddziałów polskich i niemieckich z Górnego Śląska.
11 czerwca plan ten zaakceptowała ostatecznie strona polska, a 25 czerwca rozejm podpisała strona niemiecka. Ostatnie powstańcze i niemieckie oddziały opuściły teren plebiscytowego obszaru w dniu 5 lipca. W ten sposób Trzecie Powstanie Śląskie zostało zakończone.

Podział Górnego Śląska

Latem 1921 roku między państwami Ententy toczył się spór o rozstrzygnięcie sprawy polskiej. Wobec niemożności osiągnięcia kompromisu spór ten przeniesiono na forum Ligi Narodów. Wreszcie 12 października Rada Ligi podjęła decyzję o podziale Górnego Śląska pomiędzy Polskę i Niemcy. Decyzję tę zaakceptowała 20 października Rada Ambasadorów.
Z obszaru plebiscytowego o powierzchni 11008 km2, zamieszkałego przez 2112700 mieszkańców, Polska otrzymała 3214 km2 – 29%, z ludnością 996 tys. – 46%. W przyznanej Polsce części mieszkało około 250 tys. Niemców. W Niemczech natomiast pozostało około 530 tys. Polaków.
Do Polski powróciły następujące powiaty: Katowice, Królewska Huta, Lubliniec, Tarnowskie Góry, Świętochłowice, Rybnik i Pszczyna. Na tym terenie znajdowały się 53 kopalnie węgla, 10 kopalń cynku i ołowiu, 9 stalowni i 22 wielkie piece. Była to więc z gospodarczego punktu widzenia bardzo wartościowa część Górnego Śląska. Ale poza granicami Polski pozostała jednak jeszcze duża część Górnego Śląska z liczną ludnością polską.
Przyznana Polsce część Górnego Śląska włączona została formalnie w granice państwa polskiego w 1922 roku, po opuszczeniu jej przez Komisję i wojska alianckie.
Warka
Posty: 1570
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Re: Powstania Śląskie

Post autor: Warka »

Referat: Trzy powstania Śląskie


Śląsk to region i kraina historyczna położona w Europie Środkowej, na terenie Polski, Czech i Niemiec. Ta historyczna kraina dzieli się na Dolny i Górny Śląsk oraz Śląsk Cieszyński. Historyczną stolicą Śląska jest Wrocław. Śląsk położony jest w dorzeczu górnej i środkowej Odry oraz początkowego biegu Wisły. Dla wielu z nas to miejsce urodzenia. Jakby mała ojczyzna. Dla niektórych piękny, dla niektórych brudny i zatłoczony. Przez pewien czas był pod zaborem niemieckim stąd też wzięła się jego gwara używana po dziś dzień przez starsze pokolenia Ślązaków. Oczywiście gwara śląska ma także sporo naleciałości z sąsiedniego państwa, Czech. Śląsk ma bardzo burzliwą historię szczególnie zanim ostatecznie został przyłączony do Polski.
Pierwsze powstanie śląskie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka wybuchło samorzutnie 16 sierpnia 1919 w związku z aresztowaniem śląskich przywódców Polskiej Organizacji Wojskowej i niezadowoleniem ludności polskiej z terroru i represji niemieckich, których przejawem była m.in. masakra w Mysłowicach. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyńskie i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Powstanie stłumione zostało przez Niemców do 26 sierpnia 1919 roku. Rząd Polski, który był zaangażowany militarnie w wojnę polsko-bolszewicką, powstania nie mógł poprzeć. Jedynym celem, jaki osiągnięto, było zmuszenie władz niemieckich do ogłoszenia amnestii, zaś na obszarze plebiscytowym wciąż panowały siejące terror liczne bojówki.
18 sierpnia silne walki toczyły się w powiecie katowickim. W Katowicach Bogucicach i Dąbrówce Małej, walki trwały przez trzy dni. Opanowano też Szopienice, Roździeń, Janów, Nikiszowiec i dworzec w Ligocie paraliżując tym samym transporty kolejowe.
W Katowicach Bogucicach powstańcy przez 3 godziny walczyli z atakującymi policjantami i wojskiem. Po dostarczeniu Niemcom posiłków wraz z artylerią, Ślązacy wycofali się ze wsi. Pomimo kilkakrotnie ponawianych szturmów w dniu 19 sierpnia, powstańcy nie byli w stanie odbić Bogucic. Nie udało się też oddziałowi Franciszka Deji opanować Siemianowic Śląskich.
W dniu 20 sierpnia powstańcy z Katowic Bogucic i Dąbrówki Małej przeformowali się i rozpoczęli działania pod dowództwem Henryka Miękina. W trakcie dalszych walk pod Dąbrówką Małą udało się im zestrzelić atakujący ich niemiecki samolot (z trzech użytych w walce). Po tym sukcesie powstańcom udało się zmusić Niemców do odwrotu. Jednakże 21 sierpnia przybyły w ten rejon niemieckie samochody pancerne, które wyparły powstańców ze zdobytego terenu. W trakcie odwrotu powstańcy wysadzili most kolejowy. W tym dniu powstańcy opanowali jednak dzielnicę Katowic Giszowiec.
W Katowicach Szopienicach powstańcom pod dowództwem Piotra Łyszczaka udało się rozbroić duży oddział Grenzschutzu i zdobyć 100 karabinów ręcznych, 7 maszynowych i spory zapas amunicji. Opanowano całą gminę i Ślązacy pod ogniem niemieckich dział rozpoczęli budowę mostu przez Brynicę zapewniającego łączność z Sosnowcem po „polskiej” stronie rzeki. 20 sierpnia Niemcy zaatakowali powstańców z Szopienic dwoma pociągami pancernymi, 4 samochodami pancernymi i 2 kompaniami wojska. Niemcy w trakcie zaciętej walki stracili ponad 100 zabitych i rannych, jednak powstańcy wskutek przewagi wroga nie byli w stanie obronić swoich pozycji.
W Katowicach Nikiszowcu słaby oddział powstańców pod dowództwem Teodora Chrószcza wsparty tłumem górników z kopalni „Giesche” i innych fabryk, zdobył bez walki na oddziale Grenzschutzu 100 ręcznych, 2 ciężkie i 2 lekkie karabiny maszynowe i 200 granatów.

II powstanie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka i Wojciecha Korfantego wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych i bezpieczeństwa. Wybuchło po licznych aktach terroru wymierzonych w Polaków na Śląsku, w tym zamordowanie dr Andrzeja Mielęckiego. Niemal od razu objęło swym zasięgiem cały obszar okręgu przemysłowego oraz część powiatu rybnickiego.
Powstanie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920. Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego, w poparciu dla działań powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, na czele którego stał Alfons Zgrzebniok, nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Dowództwo drugiego powstania miało siedzibę w Dąbrówce Małej.
Powstańcy śląscy zdobyli w toku walk takie miejscowości jak: Szopienice (Walenty Fojkis), Mikołów, Murcki, Hołdunów, Dąbrówka Mała, Janów, Nikiszowiec, Giszowiec, Ochojec oraz Hutę Baildon, Rozbark, Brzeziny Śląskie, Dąbrówka Wielka, Brzozowice-Kamień, Piekary Śląskie, Miechowice, Bogucice, Bytom (opuszczony wkrótce przez powstańców na żądanie koalicji). W powiecie rybnickim powstańcy pod dowództwem, które stanowili Jan Wyglenda, Józef Witczak i Mikołaj Witczak, opanowali teren do linii Pszów – Wodzisław Śląski – Godów.
Powstańcy śląscy nie zaatakowali większych miast, w których stacjonowały wojska alianckie, jednak, wzbudzając panikę wśród niemieckiej ludności, prowadzono walki w rejonie Mysłowic, Katowic – Wełnowca, Siemianowic, Łagiewnik, Maciejkowic, Chorzowa, Hajduk Wielkich i Nowego Bytomia.
Rząd polski w Warszawie nie wspomógł powstania, ponieważ w tym czasie w pełnym toku znajdowała się rozpoczęta 16 sierpnia 1920 r. kontrofensywa polska przeciw nacierającej na Warszawę Armii Czerwonej (bitwa warszawska).
Komisja Międzysojusznicza zażądała wstrzymania walk, lecz Korfantemu udało się uzyskać dostęp Polaków do tymczasowej administracji, likwidację znienawidzonej przez Polaków niemieckiej policji Sipo oraz udział w nowych organach bezpieczeństwa. W ten sposób cele powstania zostały osiągnięte, zaś Polacy uzyskali znacznie lepsze warunki do kampanii przed plebiscytem.
III powstanie śląskie, jako opcję na wypadek zwycięstwa zwolenników pozostawienia Górnego Śląska w granicach Niemiec, planowano już na długo przed plebiscytem. Podobne zresztą działania planowali Niemcy na wypadek niekorzystnego dla siebie wyniku głosowania. Powstanie wybuchło, żeby doprowadzić do przyłączenia Górnego Śląska do Polski, w związku ze złamaniem ustaleń plebiscytowych dotyczących obliczania wyników. Trzeba jednak zaznaczyć, że ogromne znaczenie dla wyników plebiscytu miały głosy Niemców pochodzenia śląskiego, którzy w chwili głosowania nie zamieszkiwali Górnego Śląska (ok. 180 000 osób; regulacje te jednak wprowadzono na wniosek strony polskiej, obiecującej sobie po niej większe korzyści). Ponadto plebiscyt odbywał się w atmosferze terroru stosowanego przez nacjonalistyczne organizacje niemieckie. Na Górnym Śląsku w tym czasie działało wiele polskich ośrodków konspiracji wojskowej. Najważniejszą rolę spośród nich odegrały Centrala Wychowania Fizycznego (CWF) i Dowództwo Obrony Plebiscytu (DOP). Centrala Wychowania Fizycznego była kontynuacją oficjalnie rozwiązanej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była głównym ośrodkiem organizacyjnym przyszłej armii powstańczej. Organizacja ta dysponowała ściśle zakonspirowaną siecią inspektorów i dowódców w terenie. W styczniu 1921 roku została rozwiązana, ale jej agendy zostały przekazane do dyspozycji I oddziału DOP. Zadaniem tej organizacji było tworzenie zakonspirowanego wojska, które w ciągu kilku miesięcy osiągnęło liczbę 40 tysięcy przyszłych powstańców. Zadbano też o ścisłą współpracę z dowódcami sąsiadujących ze Śląskiem polskich wojskowych okręgów generalnych: gen. Kazimierzem Raszewskim w Poznaniu i gen. Stanisławem Szeptyckim w Krakowie. Po plebiscycie w DOP przystąpiono do przygotowań powstańczych. W kwietniu 1921 roku opracowano plan wystąpienia zbrojnego, który został zatwierdzony przez Wojciecha Korfantego. Jednocześnie wśród ludności polskiej wzrastało wrzenie spowodowane perspektywą powrotu panowania niemieckiego i towarzyszącego mu odwetu na ludności polskiej. Po przegranym plebiscycie i wobec docierających do Ślązaków informacji o planach niekorzystnego dla Polski podziału Śląska stało się jasne, że jedynym sposobem obrony przed uciskiem narodowym jest walka zbrojna. Polskie władze wojskowe również przygotowywały się do zbrojnego konfliktu uzupełniając zapasy broni i amunicji nad granicą śląską. Przygotowywano środki transportu, służbę łączności i szpitale. Działania te jednak prowadzone były na ewentualność zaatakowania Górnego Śląska przez Niemców, ponieważ wiadomym było, że takie przygotowania mają miejsce (odkryto niemieckie magazyny z bronią) oraz że na Śląsk są kierowane zdemobilizowane oddziały wojsk niemieckich. Rząd polski nie przewidywał rozpoczęcia konfliktu i tuż przed wybuchem premier Wincenty Witos zakazał Korfantemu podejmowania akcji zbrojnej. W walce z Polakami, jeszcze przed powstaniem, Niemcy wykorzystali czynnik ekonomiczny. Wielu właścicieli fabryk zwalniało propolsko nastawionych robotników zastępując ich Niemcami. Grozili też unieruchomieniem zakładów przemysłowych w razie przyznania Polsce Górnego Śląska.
III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921. Głównym jego organizatorem była Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska. Decyzję o jego rozpoczęciu podjęto pomimo sprzeciwu rządu polskiego, na czele którego stał Wincenty Witos. Powstanie wybuchło, gdy Komisja Międzysojusznicza przedstawiła projekt przyznania Niemcom prawie trzech czwartych obszaru plebiscytowego. Zostało ono poprzedzone strajkiem generalnym, który 2 maja 1921 objął 97% śląskich zakładów pracy. Jednocześnie z rozpoczęciem działań w nocy z 2 na 3 maja specjalny oddział powstańczy pod dowództwem por. Tadeusza Puszczyńskiego-Wawelberga (grupa Wawelberg) w ramach akcji "Mosty" wysadził w powietrze mosty kolejowe na Odrz. W ten sposób przerwano połączenia kolejowe z Niemcami. Powstańcy zajęli prawie cały obszar plebiscytowy.
W Szopienicach powstała powstańcza Rada Naczelna, z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych. Na czele powstania stanął, jako dyktator powstania Wojciech Korfanty, który, jak podaje autor niemieckiej biografii Korfantego Karski, został poprzednio odwołany ze stanowiska polskiego komisarza plebiscytowego, przez rząd Witosa lub jak podaje Gazeta Wyborcza" po jego zrzeczeniu się stanowiska komisarza plebiscytowego".
Naczelnym dowódcą został pułkownik Wojska Polskiego Maciej Mielżyński, a następnie od 6 czerwca ppłk Kazimierz Zenkteller. Wielu wyższych oficerów sił powstańczych miało stopnie oficerskie w Wojsku Polskim. Poza częścią kadry dowódczej w powstaniu po stronie polskiej brali udział miejscowi Ślązacy, ok. 700 oficerów, 1300 podoficerów i 7000 szeregowych żołnierzy Wojska Polskiego (w tym oddział marynarzy z Gdyni, stanowiący straż przyboczną Korfantego) oraz bliżej nieokreślona liczba ochotników z głębi Polski (wg "Encyklopedii Powstań Śląskich" po stronie polskiej liczba ochotników spoza Śląska nie przekraczała 10% ogółu powstańców), natomiast walczyły z nimi niemieckie jednostki Freikorpsu oraz Selbstschutzu i Reichswehry, składające się z ok. 20 000 Ślązaków, w większości pochodzenia słowiańskiego ("zniemczony żywioł polski" wg raportu mjr B. Sikorskiego), wspierane przez 7-tysięczne oddziały ochotników z głębi Niemiec (największy z nich to 1000-osobowy bawarski Freikorps "Oberland"). W maju i czerwcu do walki z powstańcami włączyli się ochotniczo studenci Uniwersytetu Wrocławskiego i Wyższej Szkoły Technicznej we Wrocławiu (obecnie Politechnika Wrocławska), należący do elitarnych (tylko 3% studiujących miało pochodzenie robotnicze lub chłopskie) korporacji m.in. Silesia! i Borussia!. Zostali oni sformowani w batalion Gutentag (Dobrodzień), działający początkowo w rejonie Namysłowa, i batalion Gogolin, uczestniczący w walkach na Górze św. Anny, weszli także w skład korpusów Rossbach i Oberland. Do 21 maja siłami niemieckimi dowodził płk von Schwarzkoppen. Po nim dowództwo przejął gen. Karl Hoefer z Pszczyny. Wkrótce potem przeprowadził on reorganizację sił niemieckich tworząc dwie grupy, "Południe" i "Północ". Dowodzili nimi odpowiednio: gen. Bernhard von Hülsen z Koźla i ppłk Grützner.
W początkowym okresie powstania, Polacy dość szybko przez zaskoczenie zajęli rozległe tereny wiejskie na terenach południowo-wschodnich Górnego Śląska. Akcje bojowe poprzedziły działania dywersyjne.
Na początku czerwca strony oddzielono kordonem wojsk francuskich i włoskich, a 5 lipca 1921 zawarto rozejm. Rząd polski oficjalnie odciął się od odpowiedzialności za powstanie. W wyniku powstania Liga Narodów podjęła 12 października 1921 decyzję o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Rada Ambasadorów zaakceptowała tę decyzję 20 października 1921.
Podczas niemieckiej kontrofensywy, wszyscy dowódcy oddziałów frontowych zażądali od Korfantego proklamacji "suwerennego państwa śląskiego", a jeden z nich Franciszek Merik, wkrótce po zakończeniu walk utworzył Związek Dawniejszych Powstańców na rzecz Górnośląskiej Niepodległości.
Ostatecznie Komisja Międzysojusznicza podjęła korzystne dla Polski decyzje w sprawie Śląska, według których obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/3 spornego terytorium. Polsce przypadło 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla. Miało to ogromne znaczenie dla gospodarczego bytu II Rzeczypospolitej. Cel powstania został w dużej mierze osiągnięty.
Potwierdzając to, co napisałam na początku Śląsk miał bardzo burzliwą historię jednak to, iż udało się Śląsk przyłączyć do polski dzięki oddanym ślązakom pokazuje jak silna potrafi być społeczność polska kiedy działa razem, zorganizowanie. Myślę, że te powstania nauczyły wielu ludzi, że warto walczyć za swoją ojczyznę gdyż Śląsk jest ojczyzną dla tych, którzy tutaj się urodzili. Cieszę się, że nasi Dzidkowie wywalczyli Śląsk dla Polski gdyż teraz możemy swoja ojczyzną nazwać także samą Polskę. nie tylko Śląsk.
Warka
Posty: 1570
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Re: Powstania Śląskie

Post autor: Warka »

Polski ruch narodowy na Śląsku znajdował się, z kilku powodów, w znacznie trudniejszym położeniu niż na Pomorzu czy w Wielkopolsce. Jednym z tych powodów był fakt, że w momencie rozbiorów Śląsk nie należał do Polski, co niewątpliwie utrudniało agitację za przyłączeniem tej dzielnicy do państwa polskiego. Ponadto polska ludność na Śląsku pozbawiona była prawie zupełnie inteligencji, która w innych dzielnicach odgrywała tak ważną rolę w podtrzymywaniu i szerzeniu świadomości narodowej. Idei połączenia Górnego Śląska z Rzeczpospolitą przeciwne były, powstałe tu w okresie rewolucji niemieckiej, rady robotniczo-żołnierskie. Komuniści niemieccy, zresztą z poparciem Komunistycznej Partii Polski, opowiadali się zdecydowanie przeciwko próbom oderwania Śląska od państwa niemieckiego i prowadzili zaciekłą kampanię antypolską. W swej walce lud śląski pozostawiony był więc praktycznie sam sobie, tym bardziej że nawet rząd polski nie mógł czynnie wspierać tutejszego ruchu polskiego, związany przymusem oczekiwania na decyzje konferencji wersalskiej.



Najbardziej energiczny spośród polskich działaczy na Górnym Śląsku, Wojciech Korfanty, już w październiku 1918 r. domagał się na posiedzeniu parlamentu Rzeszy bezwarunkowego połączenia Śląska z Polską według zasady etnicznej. Powstały w końcu grudnia 1918 r. Podkomisariat poznańskiej Naczelnej Rady Ludowej dla Górnego Śląska wydał odezwę, w której sformułowano żądanie jak najszybszego połączenia z Polską.



Zaniepokojone władze niemieckie wprowadziły od stycznia 1919 r. na Śląsku stan wyjątkowy i obsadziły ten region dywizjami ochrony pogranicza. Starały się też przekonać przedstawicieli zwycięskich mocarstw, że odebranie im Górnego Śląska tak silnie uderzy w przemysł niemiecki, że nie będzie on w stanie sprostać spłatom odszkodowań wojennych. Zabiegi te odniosły niestety skutek. W tekście traktatu pokojowego zabrakło jednoznacznej decyzji w sprawie Śląska. O państwowej przynależności tej ziemi miał zadecydować plebiscyt. Przewidziana procedura plebiscytowa, miedzy innymi przepis o dopuszczeni do głosowania wszystkich Niemców urodzonych kiedyś na Górnym Śląsku, przy pozostającej tu cały czas niemieckiej administracji, nie dawała żadnej gwarancji zrealizowania woli polskiej większości.



Decyzje mocarstw sprzymierzonych w sprawie Śląska, zwłaszcza zaś narzucona procedura plebiscytowa, wywołały oburzenie wśród polskiej społeczności tej dzielnicy. W dniu 17 sierpnia 1919 r., po masakrze robotników w Mysłowicach, dokonanej przez Grenzschutz, rozpoczął się protestacyjny strajk generalny, który niemal natychmiast przekształcił się w powstanie zbrojne. Pierwsze powstanie śląskie wybuchło spontanicznie, praktycznie bez przygotowania i po kilku dniach krwawych walk zostało przez oddziały niemieckiego Grenschutzu krwawo stłumione. Niemcy przystąpili do akcji represyjnych, które przerwało dopiero przybycie Komisji Międzysojuszniczej, mającej czuwać nad prawidłowym przebiegiem plebiscytu.

W początkach 1920 r. zorganizowały się Komisariaty Plebiscytowe, polski w Bytomiu, pod przewodnictwem Wojciecha Korfantego i niemiecki w Katowicach. Podjęły one ożywioną kampanię propagandową. Tymczasem wkroczenie na ziemie polskie bolszewickiej Armii Czerwonej, latem 1920 r., spowodowało wzmożenie na Śląsku antypolskiej akcji komunistycznej, wspierającej terrorystyczną działalność urzędującej tu cały czas oficjalnie policji niemieckiej, dokonującej zbrojnych napadów na polskie komisariaty plebiscytowe. Ten nasilający się terror doprowadził do wybuchu kolejnego, drugiego powstania śląskiego, 17 sierpnia 1920 r. Powstańcom, którzy tym razem osiągnęli znaczne sukcesy, chodziło przede wszystkim o wycofanie ze Śląska niemieckich formacji policyjnych. Gdy postulat ten został spełniony przez Międzynarodową Komisję Międzysojuszniczą, akcja powstańcza została wstrzymana.



Wygaśnięcie powstania znów zmobilizowało ruch komunistyczny na Śląsku. W Gliwicach, w dniu 7 października 1920 r., na bazie różnych organizacji komunistycznych, polskich i niemieckich, powołano do życia Komunistyczną Partię Górnego Śląska, która zdecydowanie wystąpiła przeciwko przyłączeniu tej dzielnicy do Polski, a walkę o zjednoczenie określiła jako ruch nacjonalistyczny, sprzeczny z interesami rewolucji i z interesami robotniczymi. W ogłoszonym manifeście komuniści stwierdzili, że utrzymanie Górnego Śląska w granicach Niemiec jest dowodem wzmacniania solidarności robotniczego Śląska z Rosją sowiecką.



Plebiscyt został przeprowadzony 20 marca 1921 r. zgodnie z przewidywaniami wypał on dla Polski niekorzystnie. Na wynik taki wpłynął zarówno terror bojówek komunistycznych i nacjonalistycznych organizacji niemieckich, jak również wspominane przepisy plebiscytowe, pozwalające wziąć udział w plebiscycie dodatkowo prawie 200 tys. Niemców, którzy przybyli specjalnie spoza Śląska, jako rzekomo tutaj urodzeni. Rozgoryczenie miejscowych Polaków było ogromne. W dniu 2 maja 1921 r. Wojciech Korfanty ogłosił strajk generalny, a w nocy dowódca działającej na Śląsku Polskiej Organizacji Wojskowej, płk Mielżyński, wydał rozkaz wszczęcia walk powstańczych. Trzecie powstanie śląskie okazało się największe. Ciężkie, krwawe walki, w których straciło życie prawie półtora tysiąca powstańców, trwały dwa miesiące. Kulminacyjnym punktem była bitwa pod Górą św. Anny. Determinacja polskich powstańców zmusiła mocarstwa sprzymierzone do zmiany pierwotnych decyzji. W dniu 12 października 1921 r. Liga Narodów podjęła uchwałę o podziale Górnego Śląska. Polska otrzymała około 30% obszaru plebiscytowego z Katowicami włącznie. Na obszarze tym mieszkało około miliona ludzi, w tym blisko 750 tys. Polaków.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Bitwy, wojny i kampanie”