Sytuacja Polski na arenie międzynarodowej w latach 1921-1939

[Warka]

Moja praca rozpocznie się podpisaniem polsko-francuskiego układu politycznego oraz tajnej konwencji wojskowej w 1921 roku, a zakończy 25 sierpnia 1939 r podpisaniem polsko-angielskiego układu o wzajemnej pomocy. Państwami, które pragnę uwzględnić w mojej pracy są: Niemcy, Rosja, Francja, Wielka Brytania, Rumunia oraz Czechosłowacja. Politykę zagraniczną II Rzeczypospolitej będę rozpatrywać w trzech płaszczyznach:
• położenie Polski miedzy dwoma agresywnymi sąsiadami: Rosją i Niemcami, którzy nie akceptowali granic nowopowstałego państwa
• stosunki z pozostałymi państwami Europy Zachodniej uznającymi niepodległość państwa polskiego
• państwa Europy Środkowej i Wschodniej , które podobnie jak Polska obawiały się agresji ze strony Rosji i Niemiec

Na początku lat dwudziestych polityka zagraniczna państwa polskiego opierała się głównie na utrzymaniu dobrych stosunków politycznych z Francją. Taki kierunek polityki wynikał z trudnego położenia Polski między Niemcami, które od początku dążyły do rewizji postanowień traktatu wersalskiego wobec granic Polski oraz Rosji Radzieckiej, która posiadała aspiracje imperialistyczne. Wobec obojętności Włoch oraz Stanów Zjednoczonych i wręcz niechęci Wielkiej Brytanii jedynym gwarantem na arenie międzynarodowej mogła być Francja, dlatego też w lutym 1921 roku Polska podpisała z Francją układ polityczny oraz tajną konwencję wojskową. Akty te przewidywały udzielenie wzajemnej pomocy w przypadku agresji ze strony państwa niemieckiego na którąkolwiek ze stron oraz pomoc Polsce w przypadku napaści ze strony Rosji Dobre stosunki polityczne w tym okresie łączyły również Polskę z Łotwą i Rumunią, dlatego też w marcu udało się dyplomacji polskiej stworzyć dodatkowe zabezpieczenie przeciwko agresji radzieckiej w postaci układu politycznego i wojskowego z Rumunią. Sytuacja Polski na arenie. międzynarodowej do roku 1925 była pomyślna. Korzystając ze swojej sytuacji dyplomacja polska usiłowała stworzyć związek sojuszniczy państw w Europie Środkowej wymierzony przeciwko Rosji i Niemcom. Jednak wzajemne spory, różnice interesów, tradycji oraz słabość wewnętrzna tych państw nie pozwoliły na zrealizowanie tej wizji( koncepcji tzw. Międzymorza). Szczególnie źle układały się relacje Polski z Litwą, która nie akceptowała przynależności Wilna do Polski oraz z Czechosłowacją,, z którą toczył się spór o Śląsk Cieszyński.Groźny dla Polski był układ podpisany w Rapallo w 1922 roku, który umożliwiał podjęcie współpracy gospodarczej oraz wyjście z izolacji międzynarodowej Niemcom i Rosji Radzieckiej. Układ ten był pierwszym przejawem współpracy gospodarczej między Rosją listopadzie Niemcami. W 1925 roku relacje polsko-czechosłowackie unormowały się nieco po podpisaniu umowy o wzajemnej ochronie mniejszości narodowych. Również w tym samym roku Niemcy rozpoczęły z Polską wojnę celną. Polska, zaniepokojona działaniami niemieckimi zbliżyła się ponownie do Czechosłowacji po podpisaniu przez Niemcy z Belgią Francją w październiku 1925 roku w Locarno Paktu Reńskiego mówiącego o nienaruszalności granic zachodnich. .W pakcie nie było jednak mowy o granicach wschodnich Niemiec. Podpisanie tego układu przez Francję wyraźnie obniżyło nastroje profrancuskie w kraju, jednak Polska nadal opierała się na Francji i musiała wierzyć w gwarancje sojuszu z Francją, gdyż była ona wtedy jedyną obrończynią granic Polskich.

Po objęciu rządów przez Piłsudskiego w maju 1926 roku zmienił się na korzyść stosunek Wielkiej Brytanii do Polski. Poprawiły się również kontakty z Włochami i Stanami Zjednoczonymi.Nadal jednak pastwa te nie były w zasadzie obojętne wobec sprawy polskiej i jedynym oparciem dla Polski pozostawała Francja. Sytuacja państwa polskiego pogorszył się, gdy w tym samym roku Niemcy zostały przyjęte na prawach stałego członka do Ligi Narodów. Wtedy też nasiliła się w Niemczech kampania antypolska mówiąca o konieczności rewizji granic wschodnich.. Groźniejszy od Niemców był wówczas Związek Radziecki, gdyż był potęgą militarną. W dodatku w kwietniu tego roku Niemcy i ZSRR podpisały układ o przyjaźni, co stanowiło duże zagrożenie dla Polski, więc Piłsudski przyjął nową koncepcję polityki zagranicznej nazywaną polityką równowagi. Oznaczało to, że Polska nie powinna zawierać układów przeciwko którejkolwiek ze stron, czyli zachować równowagę w stosunkach z nimi oraz nie powinna dopuścić do tego, aby jakiekolwiek decyzje na arenie międzynarodowej były podejmowane bez jej udziału. Kolejnym ważnym krokiem było podpisanie paktu Brianda-Kelloga w 1928 roku i Protokołu Litwinowa , które umożliwiły podjęcie rozmów z ZSRR. Doprowadziło to do podpisania w lipcu 1932 roku polsko-radzieckiego paktu o nieagresji, który zobowiązywał obie strony do neutralności w przypadku agresji innego państwa. Dwa lata później Polska podpisała podobny układ z Niemcami, który mówił o zaprzestaniu agresywnej propagandy, zakończeniu wojny celnej oraz przestrzeganiu praw Polaków w Gdańsku. Układy te były sukcesem realizacji polityki równowagi, gdyż udało się zapewnić na najbliższe 10 lat pokój ze strony 2 największych wrogów Polski. Dlatego też Polska, obawiając się naruszenia równowagi w stosunkach z Berlinem i Moskwą odmówiła przystąpienia do paktu wschodniego 1934 roku, mimo że miała odgrywać kluczową rolę w tym pakcie. W efekcie koncepcja „wschodniego Locarno” upadla. Po śmierci Piłsudskiego w 1935 roku polityka równowagi była kontynuowana przez Józefa Becka. Nastąpiło ożywienie kontaktów polsko-francuskich, w wyniku czego Polska otrzymała pokaźną pożyczkę wojskową a w 1937 roku podpisała z nią układ handlowy. W 1936 roku doszło do remilitaryzacji strefy Nadrenii a w 1938 roku Anschlussu Austrii. Państwa zachodnie nie miały już w tym momencie żadnych złudzeń co do zagrożenia, jakie stanowią Niemcy oraz jaki był cel polityki tego państwa. Nadal jednak postawa zarówno Anglii jak i Francji ograniczała się jedynie do upomnień i protestów. Wobec takiej postawy w Europie Polska w myśl zasady równowagi oraz umowy zawartej z Niemcami zachowała neutralność. Jednocześnie dyplomacja polska wykorzystała moment zamieszania na arenie międzynarodowej do załatwienia swoich interesów. W marcu 1938 roku Polska zmusiła Litwę do nawiązania stosunków dyplomatycznych i objęcia konkretnego stanowiska w sprawie, czy jest w stanie wojny z Polską czy też nie. Strona litewska musiała udzielić jednoznacznej odpowiedzi, że chce pokoju, co było jednocześnie uznaniem dotychczasowej granicy miedzy Polską a Litwą. Natomiast we wrześniu tego samego roku, Polska zażądała od Czechosłowacji zwrotu Zaolzia, na którym mieszkał spory odsetek ludności polskiej. Stanowisko Polski poparły Niemcy. 1 października Zaolzie zostało przyłączone do Polski. W Polsce rezultat działań dyplomacji polskiej uważano za ogromny sukces, jednak oba te posunięcia dyplomacji polskiej zostały b. negatywnie odebrane na forum międzynarodowym, ponieważ stawiały one Polskę w świetle sojusznika Niemiec oraz świadczyły o załamaniu linii polityki równowagi.Prawdziwe zamiary państwa niemieckiego wobec Polski ujawniły się w tym samym miesiącu, kiedy to Joachim von Ribbentrop propozycje włączenia Gdańska do Niemiec oraz zbudowania eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej przez Pomorze w myśl uregulowania stosunków polsko-niemieckich. Z ta samą propozycja wystąpił w styczniu 1939 roku Hitler jednak odpowiedź polskiego rządu okazała się negatywna. W Polsce zdawano już sobie dobrze sprawę z faktu, iż wojna jest nieunikniona i zaczęto przygotowania do niej. Podjęto w kwietniu rozmowy z Francja i Anglią, które zdając sobie sprawę z sytuacji podpisały ze stroną polską gwarancje o udzieleniu pomocy na wypadek agresji niemieckiej. W tym samym miesiącu Niemcy wypowiedziały Polsce pakt o nieagresji. Położenie Polski stalo się dramatycznie niekorzystna.W maju Józef Beck w słynnym przemówieniu wygłoszonym w sejmie stwierdził, że Polska nie da odepchnąć się od Bałtyku. Sytuacja Polski pogorszyła się jeszcze bardziej w sierpniu 1939 roku, kiedy to Związek Radziecki i Niemcy podpisały układ o nieagresji tzw. Pakt Ribbentrop-Mołotow oraz tajny protokół do niego, którego 2 punkt był podziałem Rzeczypospolitej miedzy dwie strony, których wpływy rozgraniczała linia Narew-Wisła-San. Pod koniec sierpnia 1939 roku Polska podpisała polsko-brytyjski pakt o obustronnej pomocy, co na parę dni odsunęło plany Hitlera oraz Francja potwierdziła sojusz istniejący od 1921 roku. Wojna wybuchła kilka dni później, 1 września 1939 roku.

Dyplomacja polska zrobiła prawdopodobnie wszystko, co dało się zrobić by obronić niepodległości Polski. Niestety jej los zależał przede wszystkim od interesów mocarstw europejskich, z których Niemcy dążyły do wojny, Anglia i Francja usiłowały temu przeciwdziałać prowadząc pobłażliwą politykę apeacementu, natomiast zmienna dwulicowa polityka ZSRR wprowadzała spore zamieszanie na arenie międzynarodowej, które jeszcze bardziej komplikowało realizację planów politycznych dyplomacji polskiej. Gwoździem do trumny było porozumienie rozbiorowe Ribbentrop-Mołotow stanowiące dla Polski cios nie do odparcia .