Konstytucja kwietniowa z 1935 r.

Głównym zadaniem II RP było umacnianie swej pozycji na arenie międzynarodowej – minister Aleksander Skrzyński podkreślał, że polityka zagraniczna ma dla Polski ogromne znaczenie. Największym dylematem było położenie pomiędzy Niemcami a ZSRR – osłabienie tych państw po I wojnie było zjawiskiem tylko przejściowym. Z tego względu Polska z uwagą śledziła wzajemne relacje między Niemcami a ZSRR.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Konstytucja kwietniowa z 1935 r.

Post autor: Artur Rogóż »

Działalność ustawodawcza rządów sanacyjnych szła w kierunku umacniania władzy i ograniczania wpływów opozycji. Gdy po zamachu majowym J. Piłsudskiego w 1926r. władzę przyjęła sanacja głównym celem tego obozu rządzącego była zmiana konstytucji.
W marcu 1935r., projekt konstytucji powrócił pod obrady sejmu. Poprawki Senatu rozpatrywano jednak nie w trybie dyskusji nad projektem konstytucji, lecz w trybie poprawek do zwykłej ustawy, nie wymagającym większości 2/3, lecz 11/20 głosów. Posłowie sanacyjni odrzucili sprzeciwy opozycji i przegłosowali poprawki zwykłą większością. Opozycja miała zatem podstawy do twierdzenia, że nową konstytucję uchwalono niezgodnie z obowiązującą procedurą. 23 IV 1935r. Prezydent Ignacy Mościcki złożył swój podpis na sygnowanym uprzednio przez J. Piłsudskiego tekście Konstytucji.

Model ustrojowy wprowadzony w Polsce tą konstytucją dający silną pozycję głowie państwa, określany jest ustrojem autorytarnym. Konstytucja marcowa wprowadziła zasadę koncentracji władzy państwowej w rękach prezydenta. Prezydent nie ponosił odpowiedzialności ani politycznej, ani konstytucyjnej. Rezygnowano w ten sposób z zasady zwierzchnictwa narodu i zasady podziału władzy. Konstytucja zrywała z zasadą równych praw politycznych wszystkich obywateli, zapewniała też państwu szerokie możliwości ingerencji we wszystkie sfery życia społecznego. Nowa ustawa zasadnicza opierał się na następujących zasadach: jednolitej i niepodzielnej władzy państwowej, elitaryzmu, współdziałania obywateli z państwem dla realizacji dobra wspólnego. Jednocześnie wprowadzała pojęcie państwa, jako dobra wspólnego wszystkich obywateli. Na czele państwa stał prezydent, który miał szerokie uprawnienia, pod jego zwierzchnictwem znajdował się rząd, parlament, siły zbrojne, sąd i kontrola państwowa. Jego kompetencje dzieliły się na dwie grupy: prerogatywy i uprawnienia zwykłe. Prerogatywy wynikały z władzy osobistej prezydenta i nie wymagały kontrasygnaty czyli zgody ministrów.

Do prerogatyw zaliczano: wskazanie kandydata na następcę funkcji wskazanie następcy na czas wojny, nominowanie sędziów Trybunału Stanu, stosowanie prawa łaski, powoływanie 1/3 składu Senatu, rozwiązywanie parlamentu przed upływem kadencji, oddawanie ministrów pod Sąd Trybunału Stanu, powoływanie i odwoływanie: premiera, prezesa Sądu Najwyższego, Naczelnego Wodza, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, prezesa Najwyższej Izby Kontroli.

Uprawnienia zwykłe prezydenta wymagały kontrasygnaty premiera i właściwego resortowo ministra. Zakres tych uprawnień był bardzo szeroki, szczególnie w zakresie ustawodawczym. Prezydent miał prawo wydawania dekretów z mocą ustawy. Wobec ustaw uchwalanych przez parlament prezydent posiadał prawo veta zawieszającego, aż do ponownej uchwały w tej samej sprawie. W sprawach ustawodawstwa konstytucyjnego prezydent posiadał samodzielna inicjatywę ustawodawczą, a zgłaszane przez niego projekty musiały być poddawane głosowaniu w całości. Prezydent był również zwierzchnikiem polityki zagranicznej.

Wyboru prezydenta miało dokonywać Zgromadzenie Elektorów, w jego skład wchodziło 50 członków wybranych przez Sejm, 25 wybranych przez Senat oraz 5 wirylistów (marszałkowie Sejmu i Senatu, I- wszy Prezes Sądu Najwyższego, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych i Prezes Rady Ministrów). Elektorzy wybrani z izb parlamentu mieli pochodzić spośród „najgodniejszych obywateli”. Kandydat wybrany przez Zgromadzenie Elektorów zostawał prezydentem tylko wtedy, gdy ustępujący prezydent nie skorzystał z prerogatywy wskazania własnego kandydata na następcę. Jeżeli by to uczynił, o obsadzie stanowiska prezydenta decydować miało głosowanie powszechne. Kadencja prezydenta wynosiła 7 lat.
Rada Ministrów. Rząd był politycznie odpowiedzialny przed prezydentem. Odpowiedzialność konstytucyjna realizowana była nadal przed Trybunałem Stanu, z tym, że wniosek o postawieniu ministra przed Trybunałem mógł złożyć osobiście prezydent, bądź połączone izby parlamentu 3/5 głosów. Kolejną formą odpowiedzialności rządu była odpowiedzialność parlamentarna. W wypadku uchwalenia votum nieufności przez Sejm, prezydent mógł odwołać rząd, rozwiązać parlament, bądź skierować wniosek o braku zaufania jeszcze pod głosowanie Sejmu. W ramach rządu wzmocnieniu uległa pozycja premiera, do którego zadań należało ustalanie ogólnych zasad polityki państwa. Rada Ministrów posiadała inicjatywę ustawodawczą, wydawała rozporządzenia wykonawcze oraz decydowała w sprawach przekazanych przez ustawy do jej kompetencji.
Władze ustawodawcze. Parlament nadal składał się z dwóch izb. Jego uprawnienia natomiast zostały ograniczone zarówno w kwestii ustawodawczej (między innymi : wyłączenie inicjatywy ustawodawczej we wszystkich sprawach pociągających za sobą wydatki ze skarbu państwa) oraz ograniczono uprawnienia kontrolne w stosunku do rządu na rzecz prezydenta. Zwiększyła się rola Senatu i zmieniły zasady prawa wyborczego. Sejm składał się z 208 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich. Partie polityczne zostały pozbawione prawa wystawiania własnych list wyborczych. Kandydatów na posłów zgłaszać miały Zgromadzenia Okręgowe, w skład którego wchodzili przedstawiciele samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego.. Zgromadzeniu przewodniczył komisarz wybrany przez ministra spraw wewnętrznych. Czynne praw wyborcze przysługiwało obywatelom, którzy ukończyli 24 lata, bierne tym, którzy ukończyli 30 lat. Senat liczył 96 członków z czego tylko 2/3 pochodziło z wyborów. Czynne prawo wyborcze do Senatu przysługiwało tylko obywatelom zaliczonym do elity obywatelskiej, czyli tym którzy posiadali tytuł zasługi (odznaczenia państwowe), bądź tytuł wykształcenia (co najmniej średnie zawodowe lub stopień oficerski), bądź wreszcie tytuł zaufania (obywatele piastujący stanowiska z wyboru w organach samorządowych). Cenzus wieku wynosił tu 30 i 40 lat. Kadencja obu izb trwała 5 lat.

Prawa i obowiązki obywatelskie.
Konstytucja kwietniowa stała na stanowisku podporządkowania praw jednostki państwu i jego interesom. Prawa i obowiązki obywatelskie nie zostały zamieszczone w odrębnym rozdziale, lecz były rozproszone po całym tekście konstytucji. Niektóre z nich zostały przyjęte z konstytucji marcowej. Wyraźnie widoczne było uszczuplenie praw w porównaniu z poprzednią konstytucja.

Art. 4, ustęp 1 „W ramach Państwa i w oparciu o nie kształtuje się życie społeczeństwa”.
Art. 6, „Obywatele winni są Państwu wierność oraz rzetelne spełnianie nakładanych przez nie obowiązków”
Art. 7 ustęp 1 „Wartością wysiłku i zasług obywatela na rzecz dobra powszechnego mierzone będą jego uprawnienia do wpływania na sprawy publiczne”
Art. 9, „Państwo dąży do zespolenia wszystkich obywateli w harmonijnym współdziałaniu na rzecz dobra zbiorowego”

Opis Konstytucji kwietniowej z 1935 r. na podstawie „Historii Ustroju Polski” S. Samsonowicza i „Historii 1871-1939″ A. Radziwiłł.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Re: Konstytucja kwietniowa z 1935 r.

Post autor: Artur Rogóż »

Jesienią 1927 roku sanacja utworzyła Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Na jego czele staną pułkownik Walery Sławek. Kampania wyborcza BBWR przebiegała pod hasłem zmiany konstytucji. Wybory do sejmu i senaty odbyły się rok później. Zgodnie z postanowieniami konstytucji marcowej sejm mógł samodzielnie, bez udziału drugiej izby, dokonać rewizji konstytucji. Tego samego roku sanacja wniosła wniosek w sprawie przystąpienia do prac nad jej rewizją. Za tym wnioskiem opowiedziała się większość sejmu.
BBWR przedstawiła projekt odchodzący od zasady trójpodziału władzy. Na czołowe miejsce w systemie organów państwowych wysunął prezydenta Rzeczpospolitej. Co oznaczało jednocześnie zmniejszenie roli obu izb. Przedstawiciele prawicy, wskazywali, że głównym celem projektu jest zagwarantowanie sobie przez sanacje władzy.
Ugrupowania lewicy sejmowej – PPS, PSL „Wyzwolenie” I Stronnictwo Chłopskie – złożyły własny projekt. Przewidywał on likwidacje senatu, wybór prezydenta w głosowaniu powszechnym, lecz pośrednim, przez powołanie wyłącznie w tym celu Zgromadzenie Narodowe, wprowadzenie prawa inicjatywy ustawodawczej obywateli, możliwość autonomii terytorialnej dla mniejszości narodowych, oddzielenie Kościoła od państwa.
W tym czasie Piłsudski krytykował w wywiadach parlament i obowiązującą konstytucje. Opozycja była zastraszana, lecz bez skutecznie, bo w 1929 r. powstał Centrolew, czyli porozumienie PPS, PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwa Chłopskiego, PSL „Piast”, Narodowej Partii Robotniczej i Chrześcijańskiej Demokracji.
1930 r. rozpoczęła prace nad zgłoszonymi projektami sejmowa Komisja Konstytucyjna. Jej obradom przewodniczył prof. Wacław Makowski.
W trakcie obrad Komisji zgłoszono trzeci wniosek klubów PSL "Piast", Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji i Narodową Partię Robotniczą zawierał maksymalne sprecyzowanie zadań parlamentu. Miało to na celu zaniechanie wykorzystywaniu precedensów konstytucyjnych.
Dyskutowano też o wniosku przedstawionym bezpośrednio w komisji przez Klub Narodowy. Zakładał on wybór prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe, a obie izby miały być zrównane w uprawnieniach i obowiązkach.
Dyskusja ogólna w Komisji Konstytucyjnej trwała niemal dwa miesiące. Nie przyniosła zbliżenia przeciwstawnych stanowisk reprezentowanych przez projekty BBWR, lewicy i Stronnictwa Narodowego.
23 sierpnia 1930 funkcję szefa rządu objął marszałek Piłsudski. Na jego wniosek prezydent Mościki podpisał orędzie rozwiązujące izby. Stwierdzał ono, że parlament w swoim obecnym składzie nie jest w stanie uchwalić nowej konstytucji. Kilka dni później czołowi przywódcy Centrolewu zostali uwięzieni w twierdzy wojskowej w Brześciu nad Bugiem.
W listopadzie 1930 r. odbyły się przed terminowo wybory do sejmu i senatu, tzw. wybory brzeskie. Sanacja zdobyła 56% ogółu mandatów sejmie. Dawało jej to bezwzględną większość, nie wystarczającą jednak do samodzielnego przeprowadzenia zmiany konstytucji. Natomiast w senacie, rządzący obóz osiągną 69% mandatów.
W 1931 r. BBWR wniósł pod obrady nowy projekt konstytucji. W trakcie debaty kluby opozycyjne oświadczyły, że w wytworzonych przez sanacje warunkach nie widzą możliwości udziału w pracach nad zmiana ustroju państwa. Jednak rządząca większość przegłosowała uchwałę o przekazanie wniosku Komisji Konstytucyjnej. Posłowie opozycyjni nie chcieli brać udziału w pracach Komisji, tak że faktycznie działała ona wyłącznie w składzie posłów BBWR.
Zgłoszony przez BBWR projekt, stanowił punkt wyjścia prac konstytucyjnych prowadzonych przez zespół posłów i senatorów BBWR wchodzących w skład komisji konstytucyjnych sejmu i senatu.
Końcową fazę prac nad projektem wykonywał głównie Stanisław Car przy współudziale posła Bohdana Podolskiego. Całość prac koordynował Walery Sławek. Przed zbliżającą się sesją sejmu, Sławek polecił Carowi napisanie specjalnych tez konstytucyjnych, stanowiących jak najdokładniejsze odbicie ustalonego już tekstu projektowanej ustawy, jednak nie mających jego zewnętrznych cech. Odtąd tez można mówić o istnieniu dwóch nurtów działania. Oficjalnie przygotowywano tezy konstytucyjne celem zaprezentowania ich sejmowi. Obok istniał poufnie przygotowany projekt ustawy.
W 1933 r. tezy konstytucyjne zostały przyjęte przez Klub Parlamentarny BBWR, a następnie przedstawione Komisji Konstytucyjnej sejmu. Komisja, bez udziału opozycji, przyjęła uchwałę zalecającą przygotowanie ostatecznej wersji projektu oraz poinformowanie izby o stanie prac. W uchwale tej mówiono wyłącznie o tezach konstytucyjnych. O fakcie gotowego projektu ustawy nadal, poza wąskim gronem wtajemniczonych, nikt nie wiedział.
1934 r. na posiedzeniu sejmu stanęło sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej z toku prac nad wnioskiem BBWR w sprawie zmiany konstytucji. Nikt nie zauważył, że pod postacią tez ukryty jest w rzeczywistości projekt ustawy.
Sanacja przeprowadziła zmianę konstytucji w sejmie, w którym nie miała wystarczającej większości dla legalnego przegłosowania odpowiedniego projektu. Przyjęty w sejmie projekt został przekazany senatowi. Poprawki senatu zostały zaakceptowane bez zmian przez sejmowa Komisje Konstytucyjną.
Sejm głosował za przyjęciem poprawek senatu. Przyjęcie uchwały winno zapaść większością 2/3 głosów, tak się jednak nie stało. Opozycja protestowała. Jednak Świtalski był zdania, że ostateczna uchwała zapadała w trybie artykułu 35 konstytucji marcowej, czyli większością głosów.
23 kwietnia 1935 r. ustawa została podpisana przez rząd i prezydenta Mościckiego. Dzień później, wraz z ogłoszeniem w „Dzienniku Ustaw”, weszła w życie.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Ustrój, polityka zagraniczna”