Witold Dzierżykraj-Morawski

[Artur Rogóż]

Witold Józef Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz ps. "Wallenrod" (ur. 27 marca 1895 w Oporowie w Wielkopolsce, zamordowany 9 grudnia 1944 w obozie koncentracyjnym w Mauthausen) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.

Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii niemieckiej, w której został oficerem kawalerii. W grudniu 1918 uczestniczył w powstaniu wielkopolskim. 25 stycznia 1919 przydzielony został do 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich [1]. W wojnie z bolszewikami wziął udział jako szef sztabu VII Brygady Jazdy.

2 stycznia 1920 rozpoczął studia w Wojennej Szkole Sztabu Generalnego. W połowie kwietnia 1920 skierowany został na front celem odbycia praktyki sztabowej. W okresie od stycznia do września 1921 kontynuował naukę w W.S.Woj. Po ukończeniu nauki otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i przydział do Inspektoratu Armii Nr 2 na stanowisko I referenta[2].

W latach 1923-1926 pełnił funkcję attaché wojskowego w Bukareszcie. Po powrocie do Polski został dowódcą szwadronu w 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich im. Króla Bolesława Chrobrego. W 1928 otrzymał stanowisko attaché wojskowego w Berlinie, które sprawował do 1932 Do 1937 był dowódcą 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich, a następnie oficerem sztabu w Inspektoracie Armii we Lwowie.

Brał udział w wojnie obronnej 1939 jako szef sztabu Armii "Karpaty" i Armii "Małopolska". Dostał się do niewoli niemieckiej, do końca życia przebywał w obozach jenieckich: VII C Laufen, XI B Braunschweig, II C Woldenberg, II B Arnswalde i II D Gross Born. W tym ostatnim obozie, mimo że najwyższym stopniem polskim oficerem był gen. Kmicic-Skrzyński, pełnił funkcję starszego obozu i jednocześnie konspiracyjnego komendanta. Od listopada 1939 działał w organizacjach podziemnych oflagów. Po przejściu do Gross Born związał się z organizacją Odra, która skupiała polskich jeńców wojennych oraz cywilnych robotników przymusowych na obszarze całego Pomorza. Za tą działalność został aresztowany przez Niemców we wrześniu 1944 i osadzony w obozie koncentracyjnym Mauthausen, gdzie został rozstrzelany. Pośmiertnie w 1964 awansowano go do stopnia generała brygady.

Był odznaczony Orderem Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości.
Przypisy

1. ↑ Rozkaz dzienny Nr 21 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 25 stycznia 1919 roku.
2. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 38 z dnia 08.10.1921 r., s. 1434-1435.

Bibliografia

* Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione