Geneza i następstwa zerwania przez ZSRR stosunków z polskim

Kontynuacją władzy II RP stał się Polski Rząd na Uchodźstwie, który miał reprezentować interes polski jako oficjalna władza okupowanego przez siły III Rzeszy państwa. Dzięki zabiegom rządu udało się podpisać m.in. w 1940 umowę wojskową z Wielką Brytanią, zaś w 1941 układ Sikorski-Majski. Rząd istniał aż do chwili wybrania Lecha Wałęsy na prezydenta Polski.
Warka
Posty: 1570
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Geneza i następstwa zerwania przez ZSRR stosunków z polskim

Post autor: Warka »

Geneza i następstwa zerwania przez ZSRR stosunków z polskim rządem londyńskim
Martyna Bandurewicz2009-08-11, ostatnia aktualizacja 2010-10-19 17:40
Stosunki polsko-radzieckie 1939-1941

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski 17 września 1939 roku władze Rzeczypospolitej nie wypowiedziały oficjalnie wojny ZSRR. Jednak, po ukonstytuowaniu się polskich władz na emigracji obowiązywała teoria dwóch wrogów. ZSRR, na równi z Niemcami, traktowany był jak agresor. Również rząd radziecki, podobnie jak państwa osi, nie uznawał polskiego rządu na emigracji. Sytuacja zmieniła się po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku. Wielka Brytania zaczęła wówczas naciskać, zarówno stronę polską jak i radziecką, na uregulowanie wzajemnych stosunków. Efektem tych zabiegów było podpisanie 30 lipca 1941 roku układu Sikorski-Majski.

Na skutek tego układu zostały nawiązane stosunki dyplomatyczne między ZSRR a rządem polskim na uchodźstwie. Kreml uznał, że traktaty radziecko-niemieckie z 1939 roku utraciły moc prawną, strony zobowiązały się do wspólnej walki z III Rzeszą. Po ogłoszeniu "amnestii" dla obywateli polskich zaczęto tworzyć armię polską w ZSRR.

Pogarszanie się stosunków polsko-radzieckich 1941-1943

Mimo oficjalnie poprawnych stosunków z rządem londyńskim Józef Stalin utrudniał tworzenie armii polskiej na swym terytorium. Opóźniał dostawy zaopatrzenia, dążył do wysyłania na front poszczególnych oddziałów w ramach Armii Czerwonej, nie chcąc, aby armia polska wystąpiła jako samodzielna siła. Sporna również okazała się kwestia uznawania przez stronę radziecką za obywateli polskich tylko osób narodowości polskiej. W ten sposób obywatele Rzeczpospolitej innych narodowości : ukraińskiej, białoruskiej czy żydowskiej zostali wyłączeni spod działania ustawy amnestyjnej.

W czasie spotkania generała Władysława Sikorskiego z Józefem Stalinem 3 grudnia 1941 roku pojawiła się sprawa zaginionych polskich oficerów. Generał Władysław Sikorski podejrzewał, że ich brak w polskiej armii spowodowany jest faktem przetrzymywania ich w jakimś obozie na terytorium ZSRR. Józef Stalin cynicznie odpowiedział, że być może uciekli do Mandżurii, a przecież doskonale wiedział, że na jego rozkaz zostali zamordowani.

Spory o armię polską w ZSRR cały czas narastały, wobec tego Brytyjczycy zaproponowali przerzucenie wojsk polskich na Bliski Wschód. Ewakuacja armii generała Władysława Andersa z ZSRR została zakończona do sierpnia 1942 roku. Wraz z żołnierzami ewakuowano ludność cywilną. W sumie ok. 100 tysięcy osób.

Wyprowadzenie armii generała Władysława Andersa pogorszyło i tak bardzo złe stosunki polsko-radzieckie. Rząd RP na wychodźstwie nalegał na prowadzenie dalszej akcji werbunkowej do armii polskiej, ale Kreml, oskarżając stronę polską o odmowę użycia sił polskich i de facto o tchórzostwo, uniemożliwił tworzenie nowych oddziałów polskich.

Pogorszyła się znacznie sytuacja przebywających jeszcze na terenie ZSRR obywateli polskich. Zlikwidowano polskie szkoły i ośrodki opiekuńcze, a w połowie stycznia 1943 roku narzucono im ponownie radzieckie obywatelstwo. Takie usztywnienie stanowiska ZSRR wobec sprawy polskiej wynikało ze zmiany sytuacji na froncie wschodnim. Po bitwie pod Stalingradem dokonał się tam przełom i Józef Stalin umocnił swoją pozycję wobec zachodnich aliantów.



Sprawa katyńska

5 marca 1940 roku Józef Stalin podpisał rozkaz, w którym zlecił NKWD rozstrzelanie 26 tysięcy oficerów polskich wziętych do niewoli po agresji radzieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku. Jeńcy przebywali w trzech obozach specjalnych : w Starobielsku, Kozielsku i Ostaszkowie. W kwietniu i maju 1940 roku strzałem w tył głowy zamordowano w Katyniu 4421 osób, w Piatichatkach pod Charkowem 3820 osób i w Miednoje pod Twerem 6311 osób. Ofiary pogrzebano w masowych grobach. Władze radzieckie starały ukryć tę zbrodnię.

Jednak w nocy z 12 na 13 kwietniu 1943 roku Niemcy ujawnili, że w Katyniu leżącym w pobliżu Smoleńska odkryli masową mogiłę, w której znaleziono ciała ok. 4500 oficerów polskich i oskarżyli o tę zbrodnię stronę radziecką. Odpowiedź Kremla była natychmiastowa. Sowieci oznajmili, że jest to niemiecka prowokacja. Wobec tego Rząd Rzeczpospolitej na wychodźstwie zaapelował do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, z siedzibą w Genewie, o wysłanie do Katynia komisji która zbada miejsce zbrodni i ustali kto jest jej winny. Z takim samym wnioskiem wystąpił rząd niemiecki.

Zerwanie stosunków przez ZSRR z rządem londyńskim

Ta zbieżność stanowisk została od razu wykorzystana przez Józefa Stalina. Zaczął on sugerować w depeszy, wysłanej do premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, że pomiędzy rządem generała Władysława Sikorskiego a Adolfem Hitlerem istnieje jakaś współpraca i tajna zmowa. W odpowiedzi na to Brytyjczycy wezwali generała Władysława Sikorskiego na rozmowę, w której zażądali od strony polskiej wycofania wniosku z Genewy.

Takie stanowisko rządu Wielkiej Brytanii wynikało z faktu, że goszcząc na swoim terytorium rząd polski, był jednocześnie mocno zaangażowany w sojusz z Józefem Stalinem. W żaden sposób nie chciał tego przymierza narażać. Mimo więc, że oficjalne, aczkolwiek nie ujawnione, raporty brytyjskie potwierdzały, że za zbrodnią katyńską stoją Sowieci, to wygodniej było władzom brytyjskim uznać całą sprawę za prowokację niemiecką. Generał Władysław Sikorski, mimo silnego nacisku, odmówił spełnienia tego żądania.

W nocy z 25 na 26 kwietnia 1943 roku ambasador polski Tadeusz Romer został wezwany przez ministra spraw zagranicznych ZSSR Wiaczesława Mołotowa, który wręczył mu notę zawiadamiającą o zerwaniu stosunków dyplomatycznych między ZSRR a rządem londyńskim. W dokumencie tym ponownie oskarżono Polaków o to, iż między "Hitlerem - i rządem polskim istnieje kontakt i zmowa" i komunikowano, że "na tej podstawie rząd radziecki powziął decyzję o przerwaniu stosunków z rządem polskim" 5 maja 1943 roku ambasador Tadeusz Romer opuścił Moskwę.

Skutki zerwania stosunków przez ZSRR z polskim rządem londyńskim

Sprawa katyńska była jednym z niewielu przypadków, gdy ujawnienie zbrodni przyniosło korzyść zbrodniarzowi. Posłużyła ona władzom radzieckim do prowadzenia gry dyplomatycznej, mającej na celu wyeliminowanie rządu londyńskiego ze składu koalicji antyhitlerowskiej. Dla Józefa Stalina był to kolejny etap akcji zmierzającej do stworzenia kontrolowanych przez Kreml władz w Polsce. Już w 1941 roku została na teren Generalnego Gubernatorstwa zrzucona tzw. grupa inicjatywna, której zadaniem było odtworzenie partii komunistycznej na ziemiach polskich. Rezultatem tego było utworzenie Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i następnie powołanie jej zbrojnego ramienia czyli Gwardii Ludowej. Mając swoje zaplecze polityczne w okupowanej Polsce, Józef Stalin przystąpił do tworzenia organizacji skupiającej polskich komunistów na terenie ZSRR. W marcu, czyli jeszcze przed ujawnieniem zbrodni katyńskiej, powołano do życia Związek Patriotów Polskich (ZPP), na czele którego stanęła Wanda Wasilewska. Natomiast pod koniec kwietnia 1943 roku zapadła decyzja o tworzeniu w ZSRR, w oparciu o ZPP, 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Józef Stalin był już gotowy do przejęcia kontroli nad Polską.

Po zerwaniu przez ZSRR stosunków z rządem generała Władysława Sikorskiego polskie władze na emigracji znalazły się w bardzo trudnym położeniu. Rząd polski został zepchnięty na ubocze wielkiej polityki, a w sprawach najważniejszych dla narodu polskiego miała decydować Wielka Trójka. To, i tak trudne, położenie Polaków skomplikowała dodatkowo śmierć generała Władysława Sikorskiego, który zginął katastrofie w Gibraltarze 4 lipca 1943 roku.



Więcej... http://historia.gazeta.pl/historia/1,10 ... z1M3MRrf43
ODPOWIEDZ

Wróć do „Polityka, dyplomacja”