Kotlina Jeleniogórska w okresie II wojny światowej

[Artur Rogóż]

W okresie II wojny światowej o gospodarce Kotliny Jeleniogórskiej znów decydowały potrzeby armii. Szereg miejscowości w kotlinie stało się miejscem pracy przymusowej dla więźniów hitlerowskich Niemiec. Polacy i przedstawiciele innych narodowości pracowali m.in. w kopalni w Kowarach, w cegielni w Jeleniej Górze, w przędzalni i tkalni w Karpaczu i Mysłakowicach, przy budowie dróg oraz w majątkach rolnych. Największa na tym terenie filia obozu w Gross Rosen znajdowała się w zakładach chemicznych, dzisiejszej "Celwiskozie". Pod koniec wojny hitlerowcy przenieśli na teren Kotliny Jeleniogórskiej szereg zakładów przemysłowych, akademię wojskową, szkoły, szpitale, urzędy i instytucje. M.in. przebywały tu władze Generalnej Guberni po ucieczce z Krakowa. Jednocześnie napływały rzesze uciekinierów z bombardowanych miast niemieckich: Drezna, Hamburga, Berlina. Do ostatnich dni wojny hitlerowcy uważali region jeleniogórski za teren bezpieczny. Świadczy o tym fakt, iż tu ukrywali zrabowane skarby naszej kultury narodowej. W Przesiece odnaleziono skradzione płótna Jana Matejki ( z tego powodu tuż po roku 1945 miejscowość ta nazwana została Matejkowicami). W dniu 9 maja 1945 roku w Jeleniej Górze pojawił się pierwszy motocyklowy patrol Armii Czerwonej. Już 22 maja przybyła tu 18-osobowa grupa operacyjna z pełnomocnikiem rządu polskiego Wojciechem Tabaką. Następuje organizacja polskiej administracji, napływają pierwsi osadnicy, uruchamiane są urzędy i instytucje, zakłady przemysłowe. Pierwszych pacjentów przyjęło uzdrowisko Cieplice-Zdrój. Jak szybko organizowało się tu życie, świadczyć może fakt, iż już w sierpniu 1945 roku w teatrze jeleniogórskim odbyła się premiera Fredrowskiej "Zemsty".