Zygmunt Berling

Obszerny opis dziejów całości życia oraz dokonań wybitnej postaci.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Zygmunt Berling

Post autor: Artur Rogóż »

Zygmunt Henryk Berling (ur. 27 kwietnia 1896 w Limanowej[1], zm. 11 lipca 1980 w Konstancinie-Jeziornie) – polski dowódca wojskowy, uczestnik walk o niepodległość Polski, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, skazany przez sąd wojenny Rzeczypospolitej Polskiej w 1943 na śmierć za dezercję z Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, generał broni Wojska Polskiego, dowódca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki i 1 Armii WP, zastępca Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego, komendant Akademii Sztabu Generalnego, prawnik, urzędnik państwowy i działacz partyjny, członek PZPR, wiceminister Leśnictwa (1957–1970), prezes Polskiego Związku Łowieckiego.

Życiorys
Pochodzenie

Był synem Michała i Aurelii Russek. W literaturze i dokumentach istnieją rozbieżności co do miejsca urodzenia, pochodzenia oraz wyznania Zygmunta Berlinga. W części opracowań jako miejsce urodzenia podawana jest Limanowa, według innych wieś Dąbrówka Niemiecka[2]. Część badaczy wskazuje na niemieckie lub szwedzkie korzenie rodziny Berlingów oraz jej przynależność do Kościoła kalwińskiego. Sam generał Berling jednak podawał w młodości w ankietach szkolnych jako swoją przynależność wyznaniową judaizm[2].
Działalność niepodległościowa

Od 1904 uczęszczał do szkoły powszechnej, a później do II Gimnazjum w Nowym Sączu, w którym w 1915 złożył maturę. Należał do Związku Strzeleckiego gdzie odbył pierwsze przeszkolenie wojskowe. We wrześniu 1914 zaciągnął się do Legionów Polskich, w szeregach których walczył najpierw w 2 Pułku Piechoty Legionów, potem w 4 Pułku Piechoty Legionów. W sierpniu 1915 ukończył szkołę oficerską i został mianowany chorążym. Dowodził plutonem, pełnił obowiązki dowódcy kompanii, był adiutantem batalionu. W listopadzie 1916 został mianowany podporucznikiem. Od kryzysu przysięgowego służył w Polskim Korpusie Posiłkowym jako dowódca kompanii, a później do listopada 1918 roku służył w C.K. Armii.
Służba w Wojsku Polskim

Po odzyskaniu niepodległości wstąpił do odtworzonego 4 Pułku Piechoty Legionów, gdzie został dowódcą kompanii marszowej w randze porucznika. W lutym 1920 awansował do stopnia kapitana.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej wsławił się jako dowódca V batalionu kieleckiego w obronie Lwowa, za co został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

W latach 1915–1920 (z przerwami) studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Po wojnie pozostał w wojsku, w 1923 awansował do stopnia majora. W latach 1923–1925 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Początkowo służył jako oficer sztabowy w dowództwie 15 Dywizji Piechoty, a następnie zajmował stanowisko szefa sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie.

W 1926 w trakcie przewrotu majowego stanął po stronie sanacji. W 1930 awansował na podpułkownika i dostał przydział dowódczy, początkowo w 6 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie, a następnie jako dowódca 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach, ze składu którego wyznaczył w marcu 1939 większość członków ostatniej załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. W czerwcu 1939, na własną prośbę odszedł z wojska po wyroku sądu honorowego (przeniesiony w stan nieczynny) z dniem 31 lipca w związku z głośną sprawą rozwodową (oficerski sąd honorowy uznał jego postępowanie za wyłudzenie majątku żony za zachowanie niegodne honoru oficera)[potrzebne źródło]. Od 1 lipca 1939 odbywał praktykę w służbie cywilnej w Warszawie – w Państwowym Instytucie Rozrachunkowym.

Wojnę obronną 1939 r. spędził bez przydziału – mimo kilkakrotnych próśb skierowanych do władz wojskowych nie został zmobilizowany; ewakuowany do Brześcia wraz z Instytutem przyjechał do Wilna.
Radziecka niewola i służba w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR [edytuj]

Po okupacji miasta przez Armię Czerwoną w konsekwencji agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 aresztowany 4 października 1939 przez NKWD (jeszcze przed czasowym przekazaniem miasta Litwie). Do 1940 więziony w Starobielsku, potem w Moskwie.

W obozie jenieckim w Starobielsku został zwerbowany do współpracy z NKWD[3], następnie wraz z grupą oficerów podjął współpracę z Rosjanami[3]. Idąc na współpracę z NKWD (w swych pamiętnikach wspomina m.in. zażyłe stosunki z zastępcą Ł. Berii, gen. W. Mierkułowem) uniknął masakry katyńskiej dokonanej na oficerach Wojska Polskiego wiosną 1940, a następnie został skierowany wraz z grupą oficerów deklarujących chęć wspierania Sowietów do willi NKWD w Małachówce pod Moskwą, gdzie pomagał w ich weryfikacji[3], badaniu prawdziwego stosunku do Rosji, a następnie selekcji pod kątem przydatności do służby w Armii Czerwonej. Był współautorem deklaracji hołdu i lojalności przesłanej na ręce Józefa Stalina w marcu 1941[3].

Po agresji III Rzeszy na ZSRR i układzie Sikorski-Majski wstąpił do tworzonej przez gen. Władysława Andersa polskiej Armii, nie zrywając kontaktów z NKWD i gen. Mierkułowem.

Został mianowany przez gen. Władysława Andersa – dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR – szefem sztabu odtworzonej 5 Dywizji Piechoty w stopniu podpułkownika, a następnie szefem obozu przejściowego (bazy ewakuacyjno-zaopatrzeniowej) w Krasnowodsku. Był zwolennikiem pozostania oddziałów WP w ZSRR i udziału w walkach na froncie wschodnim.

Po ewakuacji Armii Polskiej na Wschodzie do Iranu pozostał w ZSRR, za co został zdegradowany i wydalony z Wojska Polskiego rozkazem gen. Władysława Andersa nr 36 z 20 kwietnia 1943, a polski Sąd Polowy skazał go 2 lipca zaocznie na karę śmierci jako dezertera. W orzeczeniu sąd uznał, że oskarżeni zbiegli z szeregów Armii Polskiej zdaniem Sądu po to, by wstąpić do Armii Sowieckiej, a więc do służby państwa, którego jednym z celów politycznych jest pozbawienie bytu niepodległego Państwa Polskiego przez wcielenie jego ziem do ZSRR i dlatego skazał oskarżonych na karę śmierci[3].
Służba w Wojsku Polskim

W 1943 mianowany przez Józefa Stalina dowódcą 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki i awansowany do stopnia generała brygady. Oskarżany o spowodowanie znacznych strat 1 Dywizji Piechoty w bitwie pod Lenino 12 października 1943. W marcu 1944 został dowódcą 1 Armii WP. Skonfliktowany z komunistami z CBKP i Wandą Wasilewską którzy zarzucali mu m.in. antysemityzm, dążenie do marginalizacji roli oficerów politycznych i błędne koncepcje polityczne. W tzw. "Tezach numer 1" wysunął postulat, by powojenną Polską rządziło Wojsko Polskie z pominięciem partii politycznych – miał to być rząd oparty na wojsku i wyłoniony przez wojsko – spotkało się to ze zdecydowaną krytyką CBKP. Zatwierdzał wyroki śmierci na żołnierzach swojej armii podejrzanych o sprzyjanie lub współpracę z podziemiem niepodległościowym.

Na przełomie lipca i sierpnia 1944 dowodził 1 Armią Wojska Polskiego w trakcie działań połączonych z forsowaniem Wisły i próbą uchwycenia przyczółka pod Dęblinem i Puławami, w końcowej fazie operacji brzesko-lubelskiej. Od 22 lipca 1944 był zastępcą Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego w stopniu generała dywizji.

Podczas powstania warszawskiego, po zajęciu przez Armię Czerwoną i 1 Armię Wojska Polskiego Pragi, wypełniając zarządzenie[4][5]szefa sztabu 1 Frontu Białoruskiego gen. Michaiła Malinina (nakazujące 1 AWP wyjść do końca 15 września 1944 głównymi siłami na wschodni brzeg Wisły, jednocześnie prowadząc rozpoznanie rzeki, dokonać wyboru miejsca przeprawy desantowej, promowej i mostowej oraz przygotować się do forsowania rzeki w celu uchwycenia przyczółków na zachodnim brzegu w rejonie Warszawy) wydał rozkaz części podległych mu jednostek wojskowych (2 DP i 3 DP) przeprawić się na Czerniaków, Powiśle i Żoliborz i nawiązać kontakt z powstańcami. Przy braku wystarczającej pomocy ze strony Armii Czerwonej (osłona lotnicza, wsparcie artyleryjskie, saperskie, środki przeprawy) – żołnierze polscy przeprawiali się na pontonach na lewy brzeg. Berling dopuścił się kilku błędów operacyjnych[4] w trakcie trwania akcji, co było jedną z przyczyn porażki – wielokrotnie nadmiernie rozpraszał siły i środki oraz sprzęt, jakimi dysponował podczas akcji, źle kalkulował przydzielanie środków przeprawowych wojskom wchodzącym do akcji, wydzielał do przepraw zbyt małe siły, aby mogły być skuteczne w obronie na drugiej stronie Wisły, oraz wybierał często niewłaściwy czas, okoliczności i rejony forsowania rzeki Wisły[4][6][7]. Berling nie zadbał także, by w skład grup forsujących rzekę weszła większa liczba oficerów sztabowych i członków dowództwa, którzy mogliby przejąć inicjatywę w dowodzeniu na uchwyconych przyczółkach[4].

Osobistym rozkazem Stalina wydanym 30 września 1944 Zygmunt Berling został odwołany ze stanowiska dowódcy 1 AWP. Powody odwołania nie są do końca znane – po wojnie zrodziła się legenda[8], iż była to reakcja na decyzję Berlinga w sprawie pomocy powstaniu warszawskiemu (podtrzymywana również przez samego Berlinga, co zaznacza w wydanych drukiem wspomnieniach), jednak zwolnienie ze stanowiska nastąpiło dopiero w dwa tygodnie po wydaniu rozkazu, który był znany szefowi sztabu 1 Frontu Białoruskiego gen. Malininowi, a sam Berling działał na mocy jego wcześniejszego zarządzenia[4]. Wersji o samodzielnej decyzji Berlinga o pomocy powstaniu warszawskiemu nie potwierdził również gen. Konstanty Rokossowski (wówczas dowódca 1 Frontu Białoruskiego, w ramach którego działała 1 Armia WP dowodzona przez Berlinga), który napisał w swoich wspomnieniach, iż o wszystkim wiedział[8] i osobiście zatwierdził plan forsowania Wisły w rejonie Czerniakowa[8]. Jest możliwe, iż rzeczywistą przyczyną odwołania były błędy dowódcze Berlinga w czasie ofensywy pod Dęblinem i Puławami oraz walka członków Biura Politycznego KC PPR i PKWN o wpływy u Stalina. Decyzja Stalina w praktyce zakończyła polityczną karierę Berlinga w ramach najwyższych struktur państwowych tworzonych przez ZSRR w Polsce, choć w następnych latach nadal zajmował wysokie stanowiska w wojsku i w państwie komunistycznym[3].

Pozbawionego dowództwa armii Berlinga KRN (na wniosek Bolesława Bieruta) wyznaczyła 25 listopada 1944 szefem Polskiej Misji Wojskowej w Moskwie. Berling odmówił przyjęcia stanowiska, a widząc represje wobec byłych partyzantów związanych z rządem londyńskim skierował do Stalina list, w którym zaatakował swoich politycznych oponentów w kraju. W odpowiedzi został wezwany do ZSRR i zmuszony do podjęcia studiów na Wyższej Wojskowej Akademii Sił Zbrojnych im. Klimenta Woroszyłowa w Moskwie. Rząd w Warszawie wraz z dowództwem Wojska Polskiego wyraziły zgodę na jego powrót do kraju dopiero po wyborach do Sejmu Ustawodawczego (sfałszowanych przez komunistów) oraz po podpisaniu zobowiązania o niezabieraniu głosu w sprawach politycznych.

10 lutego 1947 wrócił do Polski i organizował Akademię Sztabu Generalnego. 12 kwietnia 1947 został powołany na stanowisko komendanta tej uczelni wojskowej, jednak 8 października 1947 został odwołany z zajmowanej funkcji. Ponownie kierował ASG w latach 1948–1953, w tym okresie w ramach czystki wśród kadr naukowych uczelni aresztowano przedwojennych oficerów Wojska Polskiego (m.in. gen. Heliodora Cepę, płk. Jana Rzepeckiego, płk. Franciszka Skibińskiego i innych).
Na wojskowej emeryturze

W 1953 – głównie z uwagi na stan zdrowia – przeszedł na wojskową emeryturę. W latach 1953–1956 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych, w latach 1956 –1957 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Rolnictwa, a od 1957 do 1970 piastował stanowisko wiceministra leśnictwa – Inspektora Generalnego Łowiectwa. Od 1956 zajmował także stanowisko prezesa Polskiego Związku Łowieckiego. W 1963 wstąpił do PZPR.
Dziedzictwo

Na cześć Berlinga nazwane zostało w Polsce Ludowej wiele ulic, mostów i innych obiektów publicznych, między innymi Most Łazienkowski w Warszawie. Na jego cześć nazywano również ulice w latach po transformacji ustrojowej. Instytut Pamięci Narodowej oficjalnie sprzeciwia się nadawaniu ulicom imienia Berlinga i dąży do zmian nazw.[9]
Awanse

* chorąży – 20 sierpnia 1915
* podporucznik – 1 listopada 1916
* porucznik – 1918
* kapitan – 1920
* major – listopad 1923
* podpułkownik – ze starszeństwem z 1 stycznia 1931
* pułkownik – 1 maja 1943
* generał brygady – 10 sierpnia 1943
* generał dywizji – 22 lipca 1944
* generał broni – 1963

Odznaczenia

* Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
* Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski
* Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
* Order Budowniczych Polski Ludowej
* Order Krzyża Grunwaldu I klasy
* Order Sztandaru Pracy I klasy
* Krzyż Niepodległości
* Krzyż Walecznych – dwukrotnie
* Złoty Krzyż Zasługi
* Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
* Order Lenina – dwukrotnie (ZSRR)
* Order Przyjaźni Narodów (ZSRR)
* Medal za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR)
* Medal "20-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Odznaka "25-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945" (ZSRR)
* Medal "30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* I inne

Przypisy

1. ↑ 1,0 1,1 Według innych źródeł generał urodził się we wsi Dąbrówka Niemiecka
2. ↑ 2,0 2,1 Marcin Spórna, Słownik najsławniejszych wodzów i dowódców polskich, Zielona Sowa, Kraków 2006, s. 26, ISBN 83-7435-094-6
3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Zygmunt Berling (1896-1980). IPN, 2000-2007.
4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Lech Kowalski: Generał ze skazą. Biografia wojskowa gen. armii Wojciecha Jaruzelskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2001, ss. 55–57. ISBN 83-88794-43-4.
5. ↑ Twierdzenie to jest oparte na depeszy gen. Malinina do Berlinga, której autentyczności Berling zaprzecza w liście do szefa Wojskowego Instytutu Historycznego, gen. Bronisława Bednarza. M.Berlingowa "Bliżej prawdy", s. 243–246
6. ↑ Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Stefan Zwoliński: Bez możliwości wyboru. Wojsko polskie na froncie wschodnim 1943–1945. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1993, ss. 174–180. ISBN 83-11-08252-9.
7. ↑ Edward Kospath-Pawłowski: Wojsko Polskie na Wschodzie 1943–1945. 1993, ss. 176–186. ISBN 83-85621-24-5.
8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Stanisław Dronicz: Wojsko i politycy. Warszawa: Wydawnictwo CB, 2002, ss. 19–20. ISBN 83-86245-84-0.
9. ↑ Instytut Pamięci Narodowej

Bibliografia

* Daniel Bargiełowski – Konterfekt renegata, 1996
* Zygmunt Berling – Wspomnienia, t. I, Z łagrów do Andersa, Warszawa 1990, ISBN 83-7043-136-4
* Zygmunt Berling – Wspomnienia, t. II, Przeciw 17 Republice, Warszawa 1990, ISBN 83-7043-144-5
* Zygmunt Berling – Wspomnienia, t. III, Wolność na przetarg, Warszawa 1990, ISBN 83-7043-152-6
* Maria Berlingowi – Bliżej prawdy, Warszawa 1990
* Andrzej Topol – Zygmunt Henryk Berling 1896–1980, Wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice 1990, ISBN 83-226-0312-6
* Stanisław Jaczyński – Zygmunt Berling. Między sławą a potępieniem, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1993, ISBN 83-05-12657-9
* Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 20
* Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 24, 465
ODPOWIEDZ

Wróć do „Biografie”