Grzegorz Przemyk

[Artur Rogóż]

Grzegorz Przemyk (ur. 17 maja 1964 w Warszawie, zm. 14 maja 1983 w Warszawie) – młody polski poeta, syn poetki Barbary Sadowskiej i Leopolda Przemyka. Powodem jego śmierci było pobicie przez milicjantów.
Zabójstwo i konsekwencje

Pobicie Przemyka było elementem szykan władz wobec opozycji. Jego matkę 3 maja 1983 pobili milicjanci w klasztorze przy kościele św. Marcina w Warszawie[1]. Grzegorza milicja zatrzymała 12 maja 1983, na Placu Zamkowym w Warszawie, kiedy wraz z kolegami świętował maturę. Został pobity przez 3 funkcjonariuszy w pobliskim komisariacie MO przy ul. Jezuickiej. Zmarł w szpitalu po dwóch dniach w wyniku ciężkich urazów jamy brzusznej, gdzie operowali go dr Leszek Karpinski, Filip Grzejszczyk i Marek Bagniewski, który później zeznawał o sprawie w angielskim parlamencie. 19 maja pogrzeb chłopca na Powązkach, prowadzony przez księdza Jerzego Popiełuszkę[2], zgromadził tłumy i stał się wielką manifestacją przeciw władzy komunistycznej. Przez kraj przetoczyła się fala oburzenia na brutalność milicji.

Do tuszowania sprawy zaangażowano funkcjonariuszy Biura Śledczego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (jego dyrektorem był wówczas Hipolit Starszak)[3].

W grudniu 1983 winą obciążono sanitariuszy oraz lekarkę którzy wieźli Przemyka z komisariatu do szpitala. Tę wersję wydarzeń potwierdzono w zakończonym w 1984 procesie w wyniku nacisków Czesława Kiszczaka (notatka: "Ma być tylko jedna wersja śledztwa – sanitariusze"). Milicjanci Ireneusz Kościuk i Arkadiusz Denkiewicz zostali uwolnieni od zarzutów.

Po śledztwie prowadzonym przez prokurator Ewę Chałupczak i milicjanta Jacka Ziółkowskiego[4][5] skazano dwóch sanitariuszy, w tym Michała Wysockiego oraz lekarkę Barbarę Makowską-Witkowską, która przesiedziała w więzieniu trzynaście miesięcy. Według Wysockiego, zmuszono go do przyznania do winy groźbami zabicia rodziny. Zostali oni zwolnieni w wyniku amnestii[6][7].

W 1984 Czesław Kiszczak przyznał nagrody pieniężne funkcjonariuszom MSW za "ujawnienia wobec opinii publicznej rzeczywistej prawdy"[8].


Po 1989 wyroki te uchylono i wznowiono proces. W 1997 wydano wyroki skazujące Denkiewicza – oficera dyżurnego komisariatu – oraz Kazimierza Otłowskiego z b. Komendy Głównej MO, któremu zarzucono próbę zniszczenia akt sprawy Przemyka w 1989. Kościuk został uniewinniony[9]. Po ostatecznej decyzji Sądu Najwyższego z 1999 Otłowski został uniewinniony, a Denkiewicz skazany. Denkiewicz unika jednak kary z powodów zdrowotnych.

IPN prowadzi osobne śledztwo w sprawie odpowiedzialności za bezprawne działania władz PRL w całej sprawie.

Sąd, który w piątym procesie w 2008 roku, skazał Ireneusza Kościuka za pobicie Grzegorza Przemyka na cztery lata, uznał iż oskarżony nie wiedział, kim jest Grzegorz Przemyk. Jego zatrzymanie było przypadkowe i wiązało się z tym, że nie miał on przy sobie dowodu osobistego. Zdaniem sądu, zatrzymując Grzegorza Przemyka, Kościuk nie mógł wiedzieć, że jest on synem Barbary Sadowskiej. 27 maja 2008 Kościuk został skazany na cztery lata za "nie budzące wątpliwości" śmiertelne pobicie Przemyka[10].

W połowie grudnia 2009 roku sąd apelacyjny w Warszawie uznał, że sprawa śmierci Grzegorza Przemyka przedawniła się 1 stycznia 2005. Tym samym umorzył proces Ireneusza Kościuka[11]

Grzegorz Przemyk jest pochowany na warszawskim Cmentarzu Powązkowskim w kwaterze 100.
Odznaczenia i upamiętnienie

Na budynku XVII LO im. Frycza Modrzewskiego w Warszawie, do którego uczęszczał Przemyk, odsłonięto w czerwcu 2003, w 20. rocznicę śmierci, tablicę pamiątkową[12]. Na tablicy zamieszczono jego wiersz Gra w szczerość z tomiku "Oko".

3 maja 2008 został przez prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[13].
Przypisy

1. ↑ Misztal i Smuga znów skazani za głośne porwanie. 2009-08-14. [dostęp 2010-03-05].
2. ↑ Milena Kindziuk: Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Axel Springer, ss. 63-64, 86. ISBN 978-83-7558-255-0.
3. ↑ Jarosław Jakimczyk, Bezpieka Urbana, Wprost, 21/2004 (1121).
4. ↑ Witkowska-Makowska, Barbara. Lekarka pogotowia niewinnie aresztowana w związku ze sprawą śmierci Grzegorza Przemyka. Gazeta Wyborcza, 2004.
5. ↑ Michał Wysocki – Osaczony złem. Nasza Służba, 15 maja 2009.
6. ↑ Zbrodnie, których nie było. Warto rozmawiać, 17 grudnia 2009.
7. ↑ Michał Wysocki: Osaczony złem. Multibook.pl, 2002. ISBN 8391453103.
8. ↑ Czesław Kiszczak: Za rehabilitację naszego aparatu. Fragment rozkazu gen. Czesława Kiszczaka nagradzającego w 1984 r. funkcjonariuszy MSW i MO odpowiedzialnych za prowadzenie sprawy śmierci Grzegorza Przemyka. Gazeta Wyborcza, 2004.
9. ↑ Milicjant oskarżony o śmiertelne pobicie Przemyka uniewinniony po raz czwarty. Gazeta Wyborcza, 20 stycznia 2004.
10. ↑ Zomowiec skazany za pobicie Przemyka. Dziennik.pl, 27 maja 2008.
11. ↑ ak, zel: Sprawa zabójstwa Grzegorza Przemyka przedawniona. W: PAP [on-line]. Wirtualna Polska, 14 grudnia 2009. [dostęp 14 grudnia 2009].
12. ↑ XVII LO: Poznaj Frycza : Historia: Kronika. [dostęp 2010-03-05].
13. ↑ Prezydent RP - Lech Kaczyński nadał pośmiertnie Ordery Odrodzenia Polski najmłodszym ofiarom stanu wojennego. 2007-08-12. [dostęp 2010-03-05].