Jan Czapla

[Artur Rogóż]

Jan Czapla (ur. 18 września 1925, zm. 29 czerwca 2008) – polski wojskowy, generał dywizji Wojska Polskiego, I zastępca szefa (1965–1971) i szef Głównego Zarządu Politycznego WP (1971–1972), dyplomata, działacz partyjny i państwowy okresu PRL, członek Komitetu Centralnego PZPR (1971–1975), członek Rady Naczelnej i Zarządu Głównego ZBoWiD, wiceminister spraw zagranicznych (1972–1975), poseł na Sejm PRL VI kadencji, ambasador PRL w Indiach, Sri Lance i Nepalu (1975–1981), wiceminister oświaty i wychowania (1982–1985).
Życiorys

Urodzony w Krzeszowie (powiat Biłgoraj). Podczas II wojny światowej uczestniczył od 1943 w walkach z Niemcami na Lubelszczyźnie w szeregach Gwardii Ludowej, następnie Armii Ludowej (dowodził drużyną w 1 Brygadzie AL im. Ziemi Lubelskiej). W grudniu 1944 wstąpił w szeregi ludowego Wojska Polskiego. Ukończył Centralną Szkołę Oficerów Politycznych. W latach 1944–1945 przeszedł szlak bojowy 4 Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego jako zastepca dowodcy kompanii do spraw politycznych w 12 pulku piechoty tej dywizji. Swój szlak bojowy zakończył nad Łabą.

Po wojnie ukończył Wyższą Szkołę Oficerów Politycznych (1948) oraz studia historyczne w Wojskowej Akademii Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego (1961). Od 1945 w aparacie politycznym podległego Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Brał udział w walkach z podziemiem niepodległościowym w południowo-wschodnich regionach kraju. Należał do PPR i PZPR.

W 1954 był sekretarzem Komitetu PZPR pierwszej polskiej zmiany w Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Korei. W latach 1961-1962 był zastępcą szefa Zarządu Politycznego KBW. W latach 1962–1963 sekretarz Komitetu Partyjnego PZPR Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w latach 1963–1965 – zastępca dowódcy KBW ds. politycznych – szef Zarządu Politycznego KBW. W latach 1965–1971 I zastępca szefa Głównego Zarządu Politycznego WP. Zajmował wysokie funkcje partyjne w wojsku, a następnie w centralnych władzach partyjnych na szczeblu krajowym, był zastępcą członka (1968–1971) i członkiem KC PZPR (1971–1975). W latach 1967–1968 był zaangażowany w kampanię antysemicką zapoczątkowaną przez środowisko skupionych wokół Mieczysława Moczara tzw. "partyzantów". W 1968 zabezpieczał od strony propagandowej interwencję WP w Czechosłowacji, uzasadniając ją jako bratnią pomoc.

W 1963 otrzymał awans na stopień generała brygady, a w 1968 generała dywizji. Podczas wydarzeń grudnia 1970 na Wybrzeżu wchodził w skład sztabu kryzysowego powołanego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W latach 1971–1972 pełnił funkcję szefa Głównego Zarządu Politycznego WP. W 1972, jako bliski współpracownik Mieczysława Moczara, został usunięty ze stanowiska szefa GZP WP przez ministra obrony narodowej gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

W latach 1972–1976 był posłem na Sejm PRL VI kadencji. Od 1972 był członkiem Rady Głównej Przyjaciół Harcerstwa. Urlopowany z wojska był od czerwca 1972 do października 1975 podsekretarzem stanu (wiceministrem) w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W latach 1975–1981 ambasador PRL w Indiach, Sri Lance i Nepalu.

Po powrocie do kraju był od maja 1982 do grudnia 1985 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty i Wychowania. Równolegle od maja 1982 do zakończenia stanu wojennego w lipcu 1983 był wojskowym komisarzem resortu oświaty i wychowania. W sierpniu 1984 wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. Rocznicy Powstania Warszawskiego. W 1986 przeniesiony w stan spoczynku i pożegnany przez ministra obrony narodowej gen. armii Floriana Siwickiego.

Od 1986 był pełnomocnikiem do spraw zagospodarowania pola bitewnego na Porytowym Wzgórzu oraz przewodniczącym Rady Społeczno-Naukowej Partyzanckiego Parku Pamięci Narodowej "Lasy Janowskie". W latach 1982–1990 – członek Prezydium Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa (od 1988 pod nazwą Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa) oraz przewodniczący działającej przy tej Radzie Komisji ds. Izb Pamięci Narodowej. Długoletni członek Rady Naczelnej i Zarządu Głównego ZBoWiD. Od czerwca 1983 prezes Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Afgańskiej. W 1987 wszedł w skład polskiej sekcji ruchu "Emerytowani Generałowie na rzecz Pokoju i Rozbrojenia".

Od 2001 wiceprezes Zarządu Krajowego Stowarzyszenia Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Grunwaldu.

Był autorem tendencyjnych publikacji propagandowych dotyczących walk jednostek Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego z podziemiem niepodległościowym po II wojnie światowej. Wraz z prof. Marią Turlejską był współautorem wydanej w 1966 przez Wojskową Akademię Polityczną im. Feliksa Dzierżyńskiego książki Z walk przeciwko zbrojnemu podziemiu 1944–1947. W 1967 opublikował artykuł Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego w walce z podziemiem zbrojnym, który został zamieszczony w książce W walce o utrwalenie władzy ludowej 1944–1947. Ponadto był członkiem Komitetu Redakcyjnego 3-tomowej Małej Encyklopedii Wojskowej, której kolejne tomy ukazywały się w latach 1967–1971.
Odznaczenia i wyróżnienia

* Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
* Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
* Order Sztandaru Pracy I klasy
* Order Sztandaru Pracy II klasy
* Order Krzyża Grunwaldu III klasy
* Zloty Krzyż Zasługi
* Krzyż Walecznych – dwukrotnie
* Krzyż Partyzancki
* Srebrny Medal Zasłużonym na Polu Chwały
* Medal 10-lecia Polski Ludowej
* Medal 30-lecia Polski Ludowej
* Medal 40-lecia Polski Ludowej
* Złoty Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Srebrny Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Brązowy Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Złoty Medal "Za Zasługi dla "Obronności Kraju"
* Srebrny Medal "Za Zasługi dla "Obronności Kraju"
* Brązowy Medal "Za Zasługi dla "Obronności Kraju"
* Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR)
* Medal "20-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Odznaka "25-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945" (ZSRR)
* Medal "30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Medal "40-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Medal "Za umacnianie Przyjaźni Sił Zbrojnych" II stopnia (CSSR)
* Wpis do "Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich" (1988)

Bibliografia

* Michael Checinski, Poland, Communism, nationalism, anti-semitism, Karz-Cohl Publishers, 1982, s. 217
* Jan Czapla, Nasza wspólna sprawa /w/ "Trybuna Ludu", 25 sierpnia 1968, s. 2
* Jan Czapla, KBW w latach 1944 — 1965 /w/ KBW w latach 1944—1965, Warszawa 1965, t. 1, s. 28
* Jan Czapla, Korpus Bezpieczeństwa wewnętrznego w latach 1944-1945 /w/ Wojskowy Przegląd Historyczny, 1965, nr 3, s. 81
* Jan Czapla, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego w walce z podziemiem zbrojnym /w/ Władysław Góra, Ryszard Halaba, W walce o utrwalenie władzy ludowej 1944-1947, Książka i Wiedza, Warszawa 1967
* Jan Czapla, Niektóre doświadczenia wychowania patriotycznego i internacjonalistycznego podczas ćwiczeń wojsk Układu Warszawskiego /w/ Wiktor Szczerba, Z zagadnień wychowania patriotycznego i internacjonalistycznego w ludowym Wojsku Polskim, Wydawnictwo MON, Warszawa 1968
* Jerzy Eisler, Polski rok 1968, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006, ss. 477-478
* "Leksykon Historii Polski", Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1995, s. 114
* Krzysztof Gawlikowski, Korea: doświadczenia i perspektywy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002, s. 131
* Leszek Grot, Tadeusz Konecki, Edward Nalepa, Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, Warszawa 1988
* Mieczysław Jaworski, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego 1945-1965, Wydawnictwo MON, Warszawa 1984, s. 8
* Łukasz Kamiński Wokół praskiej wiosny: Polska i Czechosłowacja w 1968 roku, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2004, s. 78
* William Korey, The Soviet cage: anti-Semitism in Russia, Viking Press, 1973, s. 150
* Henryk Piotr Kosk, Generalicja Polska, tom I, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1999, s. 100
* Lech Kowalski, Kryptonim "Dunaj": udział wojsk polskich w interwencji zbrojnej w Czechosłowacji, Książka i Wiedza 1992, s. 97
* Paul Lendvai, Anti-Semitism without Jews: Communist Eastern Europe, Doubleday, 1971, s. 281
* Kazimierz Lesiakowski, Mieczysław Moczar, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 1997, ss. 356, 365
* Paweł Machcewicz, "Monachijska menażeria": walka z Radiem Wolna Europa 1950-1989, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2007, s. 261
* Vojtech Mastny, Czechoslovakia: crisis in world communism, Facts on File 1972, s. 75
* Aleksander Mazur, Spotkanie Kawalerów Orderu Krzyża Grunwaldu /w/ "Kombatant", nr 6/7, czerwiec-lipiec 2004, s. 22
* Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu: monografia historyczna, Stowarzyszenie Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Grunwaldu, Warszawa 2005
* B. Pasierb, Kronika życia politycznego w Polsce w 1983 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
* Peter Raina, Jaruzelski 1923-1968, Wydawnictwo EFEKT, Warszawa 2001, ss. 698-700
* Mieczysław Rakowski, Dzienniki polityczne, tom 3 (lata 1967-1968), Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1999
* Mieczysław Rakowski, Dzienniki polityczne, tom 4 (lata 1969-1971), Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2001, ss. 394, 441
* George Sanford, Military Rule in Poland: The Rebuilding of Communist Power, 1981-1983, New York St. Martin's, 1986, ss. 65, 81-82, 86
* Dariusz Stola, Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967-1968, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2000, s. 72
* Juliusz Stroynowski, ed., Who is who in the Socialist countries of Europe: a biographical encyclopedia of more than 12,600 leading personalities in Albania, Bulgaria, Czechoslovakia, German Democratic Republic, Hungary, Poland, Romania, Yugoslavia, 1989
* VII Kongres ZBoWiD, Wydawnictwo ZG ZBoWiD, Warszawa 1985;
* Na straży, organ prasowy KBW, październik 1963;
* Pamięć wiecznie żywa. 40 lat działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988
* Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom 13 (suplement), PWN, Warszawa 1970, s. 94
* Wojsko Ludowe, nr 12, grudzień 1988
* Wojskowy Przegląd Historyczny, 1987, nr 3 (121), s. 229
* Stowarzyszenie Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Grunwaldu, www.krs-online.com.pl
* O Praskiej Wiośnie 1968, w tym m.in. o artykule gen. Czapli; 31 sierpnia 2009