Edward Ochab
: 02 mar 2011, 14:35
Edward Ochab (ur. 16 sierpnia 1906 w Krakowie, zm. 1 maja 1989 w Warszawie) – komunistyczny działacz społeczny i polityczny w okresie PRL. I sekretarz KC PZPR w 1956 i przewodniczący Rady Państwa w latach 1964–1968. Poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji.
Życiorys
Edward Ochab wywodził się z chłopskiej rodziny z miejscowości Szówsko k. Jarosławia w Galicji. Jego ojciec był komendantem krakowskiej żandarmerii i urzędnikiem w biurze adresowym, a matka robotnicą rolną. Ukończył wyższe studium spółdzielcze na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927.
Od połowy lat dwudziestych aktywnie działał w ruchu spółdzielczym. W 1929 zapisał się do KPP, za co w sanacyjnej Polsce był wielokrotnie aresztowany (w latach 1933 i 1938 skazany na karę więzienia – dzięki czemu przeżył stalinowską czystkę).
W 1939 znalazł się na terenie ZSRR. Do chwili inwazji hitlerowskiej na ZSRR przebywał w Kijowie i Saratowie, gdzie pracował w sowieckim Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych. Po 1941 służył jako ochotnik w Armii Czerwonej.
Współorganizator ZPP oraz I Armii Wojska Polskiego w ZSRR. Od maja 1943 w randze podporucznika był w 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki jednym z czołowych oficerów politycznych (tzw. "politruków"); powierzono mu funkcję wykładowcy i kierownika szkoły dla podoficerów politycznych 2. Pułku Piechoty 1. Dywizji. Pod koniec grudnia 1943 w randze porucznika został mianowany zastępcą dowódcy ds. polityczno-wychowawczych powstającej wówczas 3. Dywizji Piechoty im. R. Traugutta; odpowiadał za szkolenie polityczne żołnierzy.
Z gorliwością realizował wytyczne, które godziły w interesy Polski, służąc jednocześnie interesom sowieckim – klasycznym przykładem jest przeprowadzenie akcji na rzecz uznania przez żołnierzy tzw. linii Curzona za prawną i historycznie uzasadnioną granicę między Polską a ZSRR. W jednym ze swoich raportów podsumowujących tę akcję pisał: "Ogromna większość żołnierzy pochodzących z tzw. kresów wschodnich pogodziła się z tym, że ziemie z większością ukraińską i białoruską wejdą w skład republik sowieckich. Powtarzają się pytania już nie o to, czy osadnicy odzyskają swoje stare parcele na kresach, lecz czy otrzymają odpowiednią rekompensatę w Polsce centralnej i zachodniej".
W styczniu 1944 Edward Ochab wszedł w skład powołanego wówczas w Moskwie tajnego Centralnego Biura Komunistów Polskich (CBKP), jako członek specjalnego zespołu złożonego z oficerów politycznych. Ich zadaniem była indoktrynacja polityczna w wojsku polskim, według linii ustalonej przez CBKP. Należał do najbardziej zaufanych członków tego zespołu, np. w maju 1944 wszedł – już jako major – do specjalnej politycznej komisji weryfikacyjnej, powstałej na mocy uchwały CBKP w Armii Berlinga.
W armii Berlinga zrobił błyskawiczna karierę. W drugiej połowie 1944 był już pułkownikiem i zastępcą dowódcy 1. Armii ds. polityczno-wychowawczych, a zarazem pełnomocnikiem Rady Wojennej tej armii. 25 lipca jako pełnomocnik Rady przybył na czele tzw. grupy operacyjnej (złożonej ze 152 oficerów i podoficerów) do Lublina w celu przygotowania tam siedziby PKWN. W pierwszych dniach sierpnia 1944 został włączony w skład Komitetu Centralnego PPR. Podczas obrad Krajowej Rady Narodowej (KRN) w Lublinie (9–11 września 1944) mówił: "Organizuje się w Polsce rząd demokratyczny i dawne chwasty nie mogą więcej istnieć, wrócić do władzy. (...) Niestraszna jest dla nas wroga polityka AK, idąca na rękę hitlerowskim przywódcom. (...) Jasną jest rzeczą, że należy spowodować, aby z ludźmi takimi rozprawić się po wojskowemu (...). Oni są w stanie nam szkodzić i ich należy zniszczyć".
23 listopada objął kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN. Po powołaniu 31 grudnia 1944 Rządu Tymczasowego został wiceministrem administracji publicznej.
Od kwietnia do czerwca 1945 był ministrem administracji publicznej w Rządzie Tymczasowym RP i członkiem sekretariatu KC PPR. W latach 1946–1948 skierowano go na Śląsk, gdzie został I sekretarzem PPR w Katowicach. W tym czasie przewodniczył również Społem podczas bitwy o handel.
21 lipca 1945, podczas VIII sesji KRN nawoływał: "Reakcję polską trzeba z korzeniami wyrwać z naszego gruntu (...). Mamy zupełne zaufanie do kierownictwa tych kadr, które będą prowadzić walkę aż do zupełnego zniszczenia band reakcyjnych. (...) my reakcji więcej do władzy nie dopuścimy".
4 lutego 1947 podczas otwarcia Sejmu Ustawodawczego wygłosił mowę, w której "wyraził największą radość, że nareszcie Polska będzie miała pełny ustrój komunistyczny – i będzie wiecznie związana z tym ustrojem ze Związkiem Sowieckim. Dziękował Związkowi Sowieckiemu za pomoc udzieloną w zaprowadzaniu ustroju komunistycznego w Polsce i składając najgłębszy hołd Związkowi Sowieckiemu i jego władzom – przysiągł wieczystą miłość i wierność Sowietom" (R. Buczek, Stanisław Mikołajczyk II, Toronto 1996).
W czerwcu 1948 objął funkcję prezesa "Centralnego Związku Spółdzielczego" (CZS) w celu spacyfikowania, niezależnego dotąd od władz państwowych, ruchu spółdzielczego. 21 sierpnia 1948 przyjęto odpowiednie ustawy, które dały mu – jako przewodniczącemu CZS – prawo nadzoru, rewizji, opiniowania celowości istnienia oraz zatwierdzania statutów spółdzielni. W dniach 23-24 września 1948, w czasie obrad plenum Komisji Centralnej Związków Zawodowych, mianowano go na szefa "Centralnych Związków Zawodowych"; w sposób ostateczny zamknęło to proces całkowitego uzależniania związków zawodowych od reżimu komunistycznego; stały się one organizacją mającą przede wszystkim współdziałać w wymuszaniu zwiększenia produkcji.
W okresie wewnątrzpartyjnej walki z tzw. gomułkowszczyzną wiernie stanął po stronie Bolesława Bieruta, ostro atakując Władysława Gomułkę za jego tzw. "prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia"; w nagrodę za swoją postawę we wrześniu 1948 został wybrany w skład Sekretariatu KC PPR.
Ochab sprawował po wojnie funkcje polityczne w wojsku (mianowany został generałem brygady), obejmując w 1949 funkcję wiceministra obrony narodowej (12 czerwca 1950 usunięto go) oraz szefa Głównego Zarządu Politycznego w Wojsku Polskim.
W latach 1950–1956 był jednym z sekretarzy KC PZPR. Po śmierci Bolesława Bieruta I sekretarz tej partii (marzec-październik 1956). W PZPR reprezentował nurt centrowy, niezależny tak od natolińczyków, jak i puławian. W roku 1956 jego energiczna akcja zapobiegła wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich, zaniepokojonych rozwojem wypadków w "bratnim kraju"[1].
Po październiku 1956 powoli odsuwany od ważnych stanowisk partyjnych. W latach 1957–1959 minister rolnictwa (na którym nienajlepiej się znał – co przyznawali nawet jego współpracownicy). W latach 1957–1964 sekretarz PZPR. W latach 1961–1964 zastępca przewodniczącego Rady Państwa, a od 12 sierpnia 1964 do 11 kwietnia 1968 jej przewodniczący. W tym czasie wsławił się m.in. odmową przyjęcia w Polsce papieża Pawła VI, który zamierzał uczestniczyć w uroczystościach tysiąclecia Chrztu Polski. Ustąpił w lipcu 1968 na znak protestu przeciwko kampanii antysemickiej rozpętanej przez Moczara i Gomułkę[1].
W 1961 został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
Miał opinię przewidującego koniunkturalisty; zawsze popierał tych, którzy w danej chwili posiadali największą władzę; jedynym wyjątkiem była jego postawa 1968, gdy z własnej woli zrzekł się wszystkich stanowisk państwowych i partyjnych. Był również dyspozycyjny, dlatego kierownictwo partii wykorzystało go przy obsadzaniu wolnych w danej chwili stanowisk państwowych[potrzebne źródło].
Żoną Edwarda Ochaba była Rozalia Ochab z domu Rachela Silbiger (1907–1996)[2]. Oboje są pochowani na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Kierownictwo PZPR na jego pogrzebie reprezentował członek Biura Politycznego KC PZPR Kazimierz Barcikowski.
Edward Ochab miał dwóch braci: Stanisława i Jana – weterynarza i działacza ZSL[3]. Córka Edwarda Ochaba Anna jest żoną Longina Pastusiaka.
Interesujący wywiad z byłym przewodniczącym Rady Państwa w książce pt. "Oni" Teresy Torańskiej, w którym m.in. Ochab z dumą wspominał stalinowski okres polskiej historii: "Mimo wszystko uważam jednak ten okres 1944–55 za okres najważniejszy, historycznie doniosłego etapu rozwoju, rewolucyjnego, o przełomowym znaczeniu, nikt go z naszych dziejów nie wymaże. Jestem przekonany, że pozostanie w dziejach jako fundament nowej epoki, ludowej epoki, w marszu do społeczeństwa bezklasowego".
Przypisy
↑ 1,0 1,1 Nie takie rzeczy zobaczycie, "Polityka" z 1 kwietnia 2000
↑ Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz, Kto rządził Polską?, Warszawa 2007
↑ Stanisław Gucwa, Od "Wici" do marszałka sejmu, Warszawa 1995
Źródła
Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 85. ISBN 83-60353-11-5.
Życiorys
Edward Ochab wywodził się z chłopskiej rodziny z miejscowości Szówsko k. Jarosławia w Galicji. Jego ojciec był komendantem krakowskiej żandarmerii i urzędnikiem w biurze adresowym, a matka robotnicą rolną. Ukończył wyższe studium spółdzielcze na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927.
Od połowy lat dwudziestych aktywnie działał w ruchu spółdzielczym. W 1929 zapisał się do KPP, za co w sanacyjnej Polsce był wielokrotnie aresztowany (w latach 1933 i 1938 skazany na karę więzienia – dzięki czemu przeżył stalinowską czystkę).
W 1939 znalazł się na terenie ZSRR. Do chwili inwazji hitlerowskiej na ZSRR przebywał w Kijowie i Saratowie, gdzie pracował w sowieckim Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych. Po 1941 służył jako ochotnik w Armii Czerwonej.
Współorganizator ZPP oraz I Armii Wojska Polskiego w ZSRR. Od maja 1943 w randze podporucznika był w 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki jednym z czołowych oficerów politycznych (tzw. "politruków"); powierzono mu funkcję wykładowcy i kierownika szkoły dla podoficerów politycznych 2. Pułku Piechoty 1. Dywizji. Pod koniec grudnia 1943 w randze porucznika został mianowany zastępcą dowódcy ds. polityczno-wychowawczych powstającej wówczas 3. Dywizji Piechoty im. R. Traugutta; odpowiadał za szkolenie polityczne żołnierzy.
Z gorliwością realizował wytyczne, które godziły w interesy Polski, służąc jednocześnie interesom sowieckim – klasycznym przykładem jest przeprowadzenie akcji na rzecz uznania przez żołnierzy tzw. linii Curzona za prawną i historycznie uzasadnioną granicę między Polską a ZSRR. W jednym ze swoich raportów podsumowujących tę akcję pisał: "Ogromna większość żołnierzy pochodzących z tzw. kresów wschodnich pogodziła się z tym, że ziemie z większością ukraińską i białoruską wejdą w skład republik sowieckich. Powtarzają się pytania już nie o to, czy osadnicy odzyskają swoje stare parcele na kresach, lecz czy otrzymają odpowiednią rekompensatę w Polsce centralnej i zachodniej".
W styczniu 1944 Edward Ochab wszedł w skład powołanego wówczas w Moskwie tajnego Centralnego Biura Komunistów Polskich (CBKP), jako członek specjalnego zespołu złożonego z oficerów politycznych. Ich zadaniem była indoktrynacja polityczna w wojsku polskim, według linii ustalonej przez CBKP. Należał do najbardziej zaufanych członków tego zespołu, np. w maju 1944 wszedł – już jako major – do specjalnej politycznej komisji weryfikacyjnej, powstałej na mocy uchwały CBKP w Armii Berlinga.
W armii Berlinga zrobił błyskawiczna karierę. W drugiej połowie 1944 był już pułkownikiem i zastępcą dowódcy 1. Armii ds. polityczno-wychowawczych, a zarazem pełnomocnikiem Rady Wojennej tej armii. 25 lipca jako pełnomocnik Rady przybył na czele tzw. grupy operacyjnej (złożonej ze 152 oficerów i podoficerów) do Lublina w celu przygotowania tam siedziby PKWN. W pierwszych dniach sierpnia 1944 został włączony w skład Komitetu Centralnego PPR. Podczas obrad Krajowej Rady Narodowej (KRN) w Lublinie (9–11 września 1944) mówił: "Organizuje się w Polsce rząd demokratyczny i dawne chwasty nie mogą więcej istnieć, wrócić do władzy. (...) Niestraszna jest dla nas wroga polityka AK, idąca na rękę hitlerowskim przywódcom. (...) Jasną jest rzeczą, że należy spowodować, aby z ludźmi takimi rozprawić się po wojskowemu (...). Oni są w stanie nam szkodzić i ich należy zniszczyć".
23 listopada objął kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN. Po powołaniu 31 grudnia 1944 Rządu Tymczasowego został wiceministrem administracji publicznej.
Od kwietnia do czerwca 1945 był ministrem administracji publicznej w Rządzie Tymczasowym RP i członkiem sekretariatu KC PPR. W latach 1946–1948 skierowano go na Śląsk, gdzie został I sekretarzem PPR w Katowicach. W tym czasie przewodniczył również Społem podczas bitwy o handel.
21 lipca 1945, podczas VIII sesji KRN nawoływał: "Reakcję polską trzeba z korzeniami wyrwać z naszego gruntu (...). Mamy zupełne zaufanie do kierownictwa tych kadr, które będą prowadzić walkę aż do zupełnego zniszczenia band reakcyjnych. (...) my reakcji więcej do władzy nie dopuścimy".
4 lutego 1947 podczas otwarcia Sejmu Ustawodawczego wygłosił mowę, w której "wyraził największą radość, że nareszcie Polska będzie miała pełny ustrój komunistyczny – i będzie wiecznie związana z tym ustrojem ze Związkiem Sowieckim. Dziękował Związkowi Sowieckiemu za pomoc udzieloną w zaprowadzaniu ustroju komunistycznego w Polsce i składając najgłębszy hołd Związkowi Sowieckiemu i jego władzom – przysiągł wieczystą miłość i wierność Sowietom" (R. Buczek, Stanisław Mikołajczyk II, Toronto 1996).
W czerwcu 1948 objął funkcję prezesa "Centralnego Związku Spółdzielczego" (CZS) w celu spacyfikowania, niezależnego dotąd od władz państwowych, ruchu spółdzielczego. 21 sierpnia 1948 przyjęto odpowiednie ustawy, które dały mu – jako przewodniczącemu CZS – prawo nadzoru, rewizji, opiniowania celowości istnienia oraz zatwierdzania statutów spółdzielni. W dniach 23-24 września 1948, w czasie obrad plenum Komisji Centralnej Związków Zawodowych, mianowano go na szefa "Centralnych Związków Zawodowych"; w sposób ostateczny zamknęło to proces całkowitego uzależniania związków zawodowych od reżimu komunistycznego; stały się one organizacją mającą przede wszystkim współdziałać w wymuszaniu zwiększenia produkcji.
W okresie wewnątrzpartyjnej walki z tzw. gomułkowszczyzną wiernie stanął po stronie Bolesława Bieruta, ostro atakując Władysława Gomułkę za jego tzw. "prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia"; w nagrodę za swoją postawę we wrześniu 1948 został wybrany w skład Sekretariatu KC PPR.
Ochab sprawował po wojnie funkcje polityczne w wojsku (mianowany został generałem brygady), obejmując w 1949 funkcję wiceministra obrony narodowej (12 czerwca 1950 usunięto go) oraz szefa Głównego Zarządu Politycznego w Wojsku Polskim.
W latach 1950–1956 był jednym z sekretarzy KC PZPR. Po śmierci Bolesława Bieruta I sekretarz tej partii (marzec-październik 1956). W PZPR reprezentował nurt centrowy, niezależny tak od natolińczyków, jak i puławian. W roku 1956 jego energiczna akcja zapobiegła wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich, zaniepokojonych rozwojem wypadków w "bratnim kraju"[1].
Po październiku 1956 powoli odsuwany od ważnych stanowisk partyjnych. W latach 1957–1959 minister rolnictwa (na którym nienajlepiej się znał – co przyznawali nawet jego współpracownicy). W latach 1957–1964 sekretarz PZPR. W latach 1961–1964 zastępca przewodniczącego Rady Państwa, a od 12 sierpnia 1964 do 11 kwietnia 1968 jej przewodniczący. W tym czasie wsławił się m.in. odmową przyjęcia w Polsce papieża Pawła VI, który zamierzał uczestniczyć w uroczystościach tysiąclecia Chrztu Polski. Ustąpił w lipcu 1968 na znak protestu przeciwko kampanii antysemickiej rozpętanej przez Moczara i Gomułkę[1].
W 1961 został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
Miał opinię przewidującego koniunkturalisty; zawsze popierał tych, którzy w danej chwili posiadali największą władzę; jedynym wyjątkiem była jego postawa 1968, gdy z własnej woli zrzekł się wszystkich stanowisk państwowych i partyjnych. Był również dyspozycyjny, dlatego kierownictwo partii wykorzystało go przy obsadzaniu wolnych w danej chwili stanowisk państwowych[potrzebne źródło].
Żoną Edwarda Ochaba była Rozalia Ochab z domu Rachela Silbiger (1907–1996)[2]. Oboje są pochowani na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Kierownictwo PZPR na jego pogrzebie reprezentował członek Biura Politycznego KC PZPR Kazimierz Barcikowski.
Edward Ochab miał dwóch braci: Stanisława i Jana – weterynarza i działacza ZSL[3]. Córka Edwarda Ochaba Anna jest żoną Longina Pastusiaka.
Interesujący wywiad z byłym przewodniczącym Rady Państwa w książce pt. "Oni" Teresy Torańskiej, w którym m.in. Ochab z dumą wspominał stalinowski okres polskiej historii: "Mimo wszystko uważam jednak ten okres 1944–55 za okres najważniejszy, historycznie doniosłego etapu rozwoju, rewolucyjnego, o przełomowym znaczeniu, nikt go z naszych dziejów nie wymaże. Jestem przekonany, że pozostanie w dziejach jako fundament nowej epoki, ludowej epoki, w marszu do społeczeństwa bezklasowego".
Przypisy
↑ 1,0 1,1 Nie takie rzeczy zobaczycie, "Polityka" z 1 kwietnia 2000
↑ Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz, Kto rządził Polską?, Warszawa 2007
↑ Stanisław Gucwa, Od "Wici" do marszałka sejmu, Warszawa 1995
Źródła
Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 85. ISBN 83-60353-11-5.