Bronisław Półturzycki

[Warka]

Bronisław Półturzycki (ur. 20 grudnia 1894 w Nieświeżu, zm. 14 kwietnia 1969 w Moskwie) – generał major Armii Czerwonej i generał dywizji Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL I kadencji.

Życiorys
Pochodził z rodziny polskich Tatarów, jego ojciec Józef był urzędnikiem. Ukończył gimnazjum w Słucku. W 1914 ukończył Szkołę Oficerską w Czugujewie. Od 1916 walczył na frontach I wojny światowej na stanowiskach dowódcy kompanii i dowódcy batalionu w 12. Fińskim Pułku Strzelców Imperium Rosyjskiego na froncie niemieckim.

W maju 1918 ochotniczo wstąpił do Armii Czerwonej. Od 21 sierpnia 1918 w Armii Czerwonej na stanowiskach administracyjnych: komendant rejonowy Krymskiej Komendantury Wojennej od sierpnia do listopada 1918, komisarz wojskowy komendantury wojennej miasta Mozyrz – od listopada 1918 do czerwca 1920 uczestnik wojny domowej w Rosji. Od czerwca do września 1920 szef sztabu 17. Dywizji Piechoty, od września 1920 do czerwca 1921 – dowódca 48. Odesskiego Pułku Piechoty w Mińsku. Przez 4 miesiące przebywał w areszcie. Od października 1921 do maja 1922 – dowódca 33. Jeleckiego Pułku Piechoty, od maja 1922 do lutego 1923 – pomocnik dowódcy 11. Pułku Piechoty, od marca 1923 do stycznia 1924 – komendant dywizyjnej szkoły młodszych dowódców, Od stycznia 1924 do grudnia 1932 – dowódca 6., następnie 33. Pułku Piechoty. W 1929 ukończył Wyższą Szkołę Oficerską w Moskwie. Następnie od grudnia 1932 do lipca 1937 szef sztabu – kolejno: 18. Dywizji Piechoty, 52. Dywizji Piechoty oraz 17. Dywizji Piechoty. Od lipca do grudnia 1937 pozostawał w rezerwie. W grudniu 1937 aresztowany w ramach wielkiej czystki. Po uwolnieniu w marcu 1940 z nieznanych zarzutów dalej w służbie, wykładowca taktyki na kursach "Wystrieł" w Sołniecznogorsku.

Od 19 sierpnia 1943 do 22 stycznia 1944 dowódca 166. Dywizji Piechoty na froncie radziecko-niemieckim, m.in. na Froncie Woroneskim. Generał major od 16 sierpnia 1943. Dwukrotnie wstępował do partii komunistycznej – RKP(b) – w 1918 (wykluczony w 1921 w związku z aresztowaniem) oraz WKP(b) w 1940 po oczyszczeniu z zarzutów.

W styczniu 1944 skierowany w stopniu generała brygady do 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR na stanowisko zastępcy dowódcy korpusu do spraw liniowych – od stycznia do 4 marca 1944. Później – od 4 marca do 6 lipca 1944 – zastępca dowódcy 1 Armii WP w ZSRR, szef Departamentu Mobilizacji i Uzupełnień WP – od 6 lipca do 26 września 1944, komendant Centrum Wyszkolenia Oficerów w Riazaniu – od 26 września 1944 do 23 kwietnia 1945, szef Departamentu Piechoty i Kawalerii WP w I Wiceministerstwie Obrony Narodowej – od 23 kwietnia do 18 lipca 1945. Od 18 lipca 1945 do 19 kwietnia 1946 szef Departamentu Mobilizacji i Uzupełnień w MON. Generał dywizji od 14 grudnia 1945. Od 19 kwietnia 1946 do 19 listopada 1947 – szef Oddziału Organizacyjno-Mobilizacyjnego Sztabu Generalnego WP.

Od 19 listopada 1947 do 21 stycznia 1953 dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego, potem zastępca przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (planowanie spraw obronnych) – od 21 stycznia 1953 do 21 grudnia 1956.

W grudniu 1956 powrócił do ZSRR, gdzie został przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w Moskwie, gdzie zmarł. Pochowany na Cmentarzu Nowodiewiczym.

Syn Józef (ur. 1923) także służył w LWP. W 1956 był majorem w jednostce artylerii w Grudziądzu.

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1956
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1945
Order Krzyża Grunwaldu II klasy – 1945
Order Sztandaru Pracy I klasy – 1954
Złoty Krzyż Zasługi – 1946
Srebrny Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny – 1954
Brązowy Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny – 1952
Medal 10-lecia Polski Ludowej – 1954
Medal Za udział w walkach o Berlin – 1966
Srebrny Medal "Za zasługi dla obronności kraju" – 1968
Order Lenina (ZSRR)
Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR)
Order Suworowa II klasy (ZSRR)
Order Czerwonej Gwiazdy (ZSRR)
Bibliografia
Mała Encyklopedia Wojskowa, t. 2 wyd. MON, Warszawa 1970
Henryk P. Kosk – Generalicja polska, t. 2 wyd. Oficyna Wydawnicza "Ajaks" Pruszków 2001
M. Szczurowski – Dowódcy Wojska Polskiego na Froncie Wschodnim 1943-1945, Wyd. Pruszków 1996, s. 103-104.
W. Fies'kow, K. Kałasznikow, W. Golikow – Krasnaja Armija w pobiedach i porazhenijach, wyd. Tomsk 2003, s. 159.
Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, s. 324-325.
Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 2/1969, s. 480-481.
A. Mazur – Order Krzyża Grunwaldu Warszawa 1988, s. 103-104.
E.J. Nalepa – Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943-1968, Warszawa 1995, s. 186.
Encyklopedia II Wojny Światowej, s. 508.
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Bronis%C5% ... 82turzycki”