Gród

[Adambik]

Pierwotnie była to osada obronna, najczęściej otoczona palisadą lub wałem ziemnym. Grody sytuowane były na wzgórzach lub nad rzekami, czyli w miejscach trudno dostępnych, a tym samym łatwych w obronie. Najstarsze grody w Polsce znane są z epoki późnego brązu oraz wczesnego okresu żelaza. Były to rozległe osiedla otoczone wałem o różnej konstrukcji, których budowniczy wywodzili się z kultury łużyckiej. Doskonałym przykładem jest Biskupin. Wraz z zanikiem kultury łużyckiej, znikły również grody.

Pojawiły się ponownie w między VII a VIII wiekiem n.e. czyli we wczesnym średniowieczu. Okres plemienny charakteryzował się dużą ilością grodów, o sporych rozmiarach, które zamieszkiwane były przez wspólnoty rodowo - plemienne, zajmujące się hodowlą oraz uprawą ziemi. Doskonałym źródłem, dzięki któremu znamy ilość grodów należących do plemion słowiańskich, zamieszkujących ziemie zachodniej Słowiańszczyzny, jest Geograf Bawarski. W momencie kiedy zaczęły powstawać pierwsze organizacje ponadplemienne, liczba grodów zaczęła się zmniejszać.
Nowe grody, takie jak Gniezno, Poznań czy Sandomierz, zaczęły powstawać wraz z powstaniem silnej władzy książęcej (X-XI w.). W sąsiedztwie grodów, które od tego momentu pełniły głównie funkcje obronne, powstawały osady oraz podgrodzia. Powstawały również grody kultowe, stanowiące siedzibę bóstw. Zamieszkiwane były jedynie przez kapłanów i służbę świątynną.
W X - XIII w. istniały grody, które pełniły role administracyjne lub grody o funkcji typowo militarnej. Od XIII wieku liczba gradów stopniowo się zmniejszała, a ich miejsce zajmowały murowane zamki. W postaci obwarowań drewniano - ziemnych grody zachowały się w regionach południowej Lubelszczyzny i w niektórych miastach (np. Pszczyna) do XVI, a nawet XVIII w.