Fort V - Warownia Karola Chodkiewicza

Wszelkie zagadnienia dotyczące historii Polski obejmujące szerszy zakres niż dany dział.
stach
Posty: 496
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 19 cze 2010, 03:48

Fort V - Warownia Karola Chodkiewicza

Post autor: stach »

Zbudowano go kosztem 2.327.155 marek niemieckich. Zajmował obszar 12 ha 55 a i 62 m², Reprezentuje typ pruskiego standardowego, jednowałowego (na wschodnim barku dwuwałowy) fortu artyleryjskiego. Wraz z pozostałymi, później zbudowanymi sześcioma podobnymi w Toruniu należy do ostatnich z serii około osiemdziesięciu tego typu fortów wzniesionych przez służby fortyfikacyjne Cesarskich Niemiec, typu wypracowanego w Niemczech przez Komitet Inżynierski Sztabu Generalnego w początku lat siedemdziesiątych XIX wieku.

Nim przystąpiono do budowy fortu w władze wojskowe wykupiły w 1877 roku grunty od prywatnych właścicieli. Granice terenu wokół fortu jeszcze dziś wyznaczają zapomniane, ledwo dostrzegalne w terenie betonowe słupki z literami "FG". Od chwili zbudowania był stopniowo rozbudowywany. W 1904 wzmocniono stropy schronów obserwacyjnych i schronów baterii skrzydłowych poduszką piaskową a w części nasady i warstwą betonu jedno ze skrzydeł, założono pod sufitami wybranych pomieszczeń blachę przeciwodpryskową a roku 1911 zbudowano dookoła fortu sieć kolczastą w przedstoku. W roku 1912 zainstalowano w nim agregaty prądotwórcze i uruchomiono oświetlenie elektryczne, wentylację wymuszoną i np. elektryczne dzwonki alarmowe. W sąsiedztwie stanowisk działek rewolwerowych w kaponierach zbudowano stanowiska reflektorów. Stok bojowy fortu pokryty był maską drzewną, w celu ukrycia otwartych stanowisk dla artylerii i schronów obsługi. W forcie miało przebywać jednorazowo 800 żołnierzy obsługujących 18 dział ciężkiego kalibru i 8 działek rewolwerowych 37 mm, przygotowanych do samodzielnej obrony fortu.

Do dziś dobrze zachowany wewnętrzny i zabudowy fortu. Ocalały liczne urządzenia mechaniczne. Można tu zobaczyć jedyna zachowana w fortach Torunia dwie galerie w murze przeciwskarpowym. W okolicy forty można jeszcze dziś zobaczyć budynki; mieszkalny, wzniesiony tu dla zakwaterowania rodziny zatrudnionego przy bieżącym utrzymaniu dzieła obronnego tzw. dozorcy wałowego. Ponadto w sąsiedztwie fortu znajduje się domek parterowy o konstrukcji murowanej, który w przeszłości przeznaczony był najpierw na magazyn budowlany później na warsztat i halę sportową. Wykonywano tu wszelkie prace związane z technicznym utrzymaniem obiektu i jego otoczenia.

W czasie pokoju fort wykorzystywany był, jako koszary i magazyny dla wojska, przeważnie dla oddziałów artylerii tj. dla 1 batalionu piechoty i 1 baterii artylerii. Był też użytkowany jest okresowo w czasie pokoju do ćwiczeń przez żołnierzy niemieckich.

Z chwilą wybuchu wojny światowej w 1914, w forcie przebywała stale załoga pogotowia w sile jednej kompanii piechoty, obsługi dział i działek oraz karabinów maszynowych. Dodatkowym wzmocnieniem załogi była kompania pionierów.

Zadaniem załogi fortu było oddziaływanie na przeciwnika w celu obrony dworca Toruń - Północ, jako węzłowego punktu kolejowego i zamknięcie szosy w kierunku Gdańska, Chełmna

i Grudziądza. Ogień artyleryjski z fortu sięgał do miejscowości m. Łysomice - Lulkowo. Różankowo, odległej od granic miasta około 7,5 km. Fort składał się z 30 izb żołnierskich, 37 magazynów, 2 kuchni z kotłami hermetycznymi i z kotłami zwykłymi, zbiornika na ropę do zasilania agregatów, posiadał piekarnię, 4 ujęcia wody, 3 prochownie, 3 punkty obserwacyjne,

9 schronów pogotowia na wale i 10 stanowisk dla dział. Od roku 1920 do 1921 fort był zajęty przez kompanię wartowniczą pobliskich warsztatów amunicyjnych a później, aż do 1939 roku jedną kompanię 63 pp. W tym czasie zawsze służył, jako magazyn do składowania wyprodukowanych w pobliskich warsztatach amunicyjnych zapasów amunicji różnych typów - głównie artyleryjskiej. W czasie II wojny światowej również pełnił funkcję magazynu.

Po 1945 zajęty i stale użytkowany przez jednostki: Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego na magazyn amunicji i magazyn sprzętu wojskowego.

Fort V, choć dziś pozbawiony sieci kolczastej w stoku bojowym, należy dziś do najlepiej zachowanych, posiadających najwięcej detali historycznych fortów głównych Torunia jak np. kompletne pancerne stanowiska obserwacyjne, krata forteczna, krata okienna i okiennice stalowe, sieć kolczasta przeciw desantowa na kaponierach, częściowo windy amunicyjne, przede wszystkim kaponierę zewnętrzną, stajnie dla koni i wyposażenie latryn oraz zbiornik paliwowy !.

Fort V znajduje się w północnej części miasta pomiędzy Chełmińskim Przedmieściem i Lasem Łysomickim przy ulicy Polnej i dziś wykorzystywany jest przez WAK Nr 5 Z CSA i U w Toruniu jako magazyn sprzętu wojskowego. Dzięki staraniom żołnierzy Centrum i pracowników WAK wykonano wiele ratujących ten zabytek prac konserwatorsko - adaptacyjnych. Fort jest niezwykle interesujący również dlatego, że zachował styl architektoniczny i klimat historyczny swego otoczenia. Mimo jednak stałej ochrony kilka lat temu zginęły duże fragmenty oryginalnego, historycznego ogrodzenia fortecznego fosy. W niektórych miejscach płot forteczny jest nadal okradany z drobnych elementów przez "złomiarzy". Fort V można uznać za jeden z przykładów kiedy to tylko użytkownik (nie służby konserwatorskie, władze miasta) wykazuje, głównie społeczne starania do ratowania wyjątkowych i wartościowych, lecz trudnych zarazem do utrzymania nawet dla wojska w należytym stanie podobnych obiektów zabytkowych w naszym mieście.



mjr M.Rochniński
ODPOWIEDZ

Wróć do „Historia Polski ogólnie”