W XVI wieku w Rzeczpospolitej miały miejsce ważne zmiany i reformy. Wykształcił się nowy ustrój polityczny oraz gospodarczy. Następowały ciągłe zmiany granic na skutek zawieranych porozumień oraz nieustannie trwających wojen. Dominującą pozycje w państwie osiągnęła szlachta.
Wiek XVI był wiekiem rozkwitu dla Rzeczpospolitej. Nastąpił wtedy ogromny rozwój terytorialny. Już w 1504 roku Zygmunt Stary wcielił do Polski tereny Śląska oraz Łużyc. Zygmunt Stary wygrał ostateczną wojnę z Krzyżakami. Rzeczpospolitej udało się uzależnić od siebie kolejne terytorium, a jednocześnie usunąć potencjalne zagrożenie ze strony zakonu. Zygmunt August zdobył większość Inflant. Jednym z większych osiągnięć było podpisanie unii realnej Polsko – Litewskiej w Lublinie w 1569 roku skutkiem czego było powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Terytorium Rzeczpospolitej zwiększyło się wtedy niemalże trzykrotnie, przy czym było zamieszkanie przez 8 mln ludzi. Rzeczpospolita osiągnęła wtedy apogeum terytorialne.
Od roku 1454 panowała w Rzeczpospolitej demokracja szlachecka. Ustrój ten był fundamentem oligarchii magnackiej, która w późniejszych czasach doprowadziła do upadku państwa. Demokracja szlachecka opierała się na rządach króla, senatu oraz izby poselskiej. Dotychczasowe uprawnienia króla zostały znacznie ograniczone, co wpłynęło poniekąd na niekorzyść państwa. Król nie mógł już ustanawiać podatków czy zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody szlachty, która zresztą odnosiła się do takich propozycji niechętnie. W XVI w. szlachta stała się warstwą rządzącą w państwie, była inicjatorem reform ustrojowych, gospodarczych i kulturalnych. Szlachta uważała się za najwyższą władzę w państwie, sejmiki zaś traktowała jako główną gałąź procesu ustawodawczego. Propozycje ze strony króla, sejmu i urzędników państwowych przyjmowała z dużą rezerwą, nie czuła się też zobowiązana do uległości i posłuszeństwa. Już w 1505 roku wieku swobodę decydowania szlachcie o państwie zapewniła konstytucja nihil novi. Jednym z ważniejszych praw, które zostało zachowane dla króla było kierowanie polityką zagraniczną, zwierzchnictwo w krajach lennych oraz pełnienie funkcji naczelnego wodza. Czasami dążenia szlachty do wyegzekwowania swoich praw przynosiły korzyść Rzeczpospolitej. Było tak chociażby w przypadku wprowadzenia tolerancji religijnej, która uchroniła Rzeczpospolitą od wojen domowych, czy w przypadku próby wprowadzenia postanowień ruchu egzekucyjnego. Wolna elekcja natomiast ochroniła Polskę i Litwę przed rozpadem unii. Przydatnym okazało się również wprowadzenie osoby interrexa, co miało zapobiegać chaosowi w czasie bezkrólewia. Szlachta była zróżnicowana ze względu na stan majątkowy. Najbogatsza była szlachta małopolska, korzystająca z nadań ziemi dokonywanych przez książęta i królów, najuboższa zaś na Mazowszu i Podlasiu, gdzie miała nieduże gospodarstwa i nie posiadała ludności poddanej. W ramach stanu szlacheckiego wytworzyły się grupy: magnateria, do której należały latyfundia ziemskie, szlachta średnia – reprezentowana przez właścicieli jednej lub kilku wsi, szlachta zagrodowa – dysponująca niewielkimi gospodarstwami i szlachta gołota, która utraciła ziemię.
W XVI w. dość liczną warstwę tego stanu tworzyła szlachta średnia, jedno lub kilkuwioskowa, która stała się samodzielną siła polityczną (okres tzw. demokracji szlacheckiej), tworząc także specyficzny typ polskiej kultury szlacheckiej, który w XVII w. przybrał szczególny charakter (sarmatyzm).
W XVI wieku można zaobserwować sprawny rozwój gospodarki. Dominującą formą produkcji rolnej był folwark pańszczyźniany. Rozwój folwarku pańszczyźnianego zawdzięczamy ogromnemu zapotrzebowaniu na zboże przez kraje Europy zachodniej. Spowodowało to wzrost cen na zboże w krajach Europy wschodniej, a szczególnie w Rzeczpospolitej. Ludność zaczęła się bogacić poprzez handel. Spowodowało to również rozwój rynków wewnętrznych, a co za tym idzie rozwój miast. Z biegiem czasu szlachta zaczęła dążyć do zwiększenia ilości produkowanego zboża. Spowodowało to wykształcenie się produkcji najemnej oraz zagospodarowanie nieużytków i intensyfikację produkcji. Wymagało to włożenia znacznych nakładów finansowych w uprawę, jednak ze względu na wysokie dochody można było sobie na to pozwolić. Wraz z rozwojem folwarków pańszczyźnianych rozwijały się jeszcze inne gałęzie gospodarki takie jak hodowla, górnictwo, hutnictwo czy produkcja rzemieślnicza. Dominowała tradycyjna produkcja cechowa, trzymająca się dawnych przepisów i reguł.
Podsumowując wiek XVI dla Polski był „Złotym Wiekiem”. Rozwinęła się gospodarka – głównie dzięki szlachcie, która rozbudowywała folwarki pańszczyźniane, co przyczyniło się do bogacenia się kraju, przez to, że zwiększyło się zapotrzebowanie na zboże i co za tym idzie zwiększyła się cena tego kruszcu. Szlachta stworzyła także specyficzny typ kultury, która nazwana została sarmatyzmem.
Demokracja szlachecka była bardzo korzystna jak na tamte czasy; dzięki szlachcie została wprowadzona wolna elekcja, co uchroniło unię polsko-litewską przed rozpadem; wprowadzenie przez szlachtę tolerancji religijnej uchroniło Polskę od wojen domowych.
Szlachta w XVI w. i jej znaczenie
Kolejną ważną sprawą państwową była gospodarka. Za czasów panowania ostatnich Jagiellonów nastąpił jej rozkwit. Wpłynęło na to kilka czynników. Duże zyski czerpano z handlu morskiego, szczególnie z najbogatszego portu polskiego w Gdańsku, który, mimo prób uzyskania przywilejów, udało się zmusić do pewnych ustępstw. Skarb królewski bogacił się ponadto dzięki odzyskiwaniu dóbr dzierżawionych przez magnatów, najpierw dzięki królowej Bonie, a później dzięki ruchowi egzekucyjnemu.
-
- Posty: 1570
- https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
- Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38
Wróć do „Gospodarka, kultura i społeczeństwo”
Przejdź do
- Historia Polski
- ↳ Regulamin oraz ogłoszenia
- ↳ Czasy przed powstaniem państwa polskiego
- ↳ Ziemie polskie przed przybyciem Słowian
- ↳ Plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
- ↳ Kultura i wierzenia Słowian
- ↳ Czasy przed powstaniem państwa polskiego ogólnie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska Piastów
- ↳ Państwo pierwszych Piastów
- ↳ Polska dzielnicowa
- ↳ Zjednoczone Królestwo
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Polska Piastów ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska Jagiellonów
- ↳ Rządy Andegawenów w Polsce
- ↳ Polityka wewnętrzna i przemiany ustrojowe
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Stosunki polsko-litewskie
- ↳ Konflikt polsko-krzyżacki
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Polska Jagiellonów ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Polska króli elekcyjnych
- ↳ Pierwsi władcy elekcyjni
- ↳ Wazowie na tronie polskim
- ↳ Wiśniowecki i Sobieski
- ↳ Sasi na tronie polskim
- ↳ Stanisław August Poniatowski
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Bitwy, wojny i kampanie
- ↳ Polska króli elekcyjnych ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Ziemie polskie pod zaborami
- ↳ Epoka napoleońska
- ↳ Powstania
- ↳ I Wojna Światowa
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Życie polityczne na emigracji
- ↳ Ziemie polskie pod zaborami ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Dzieje II Rzeczypospolitej
- ↳ Bitwy, wojny i kampanie
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Ustrój, polityka zagraniczna
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Dzieje II Rzeczypospolitej ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ II Wojna Światowa (1939-1945)
- ↳ Kampania wrześniowa
- ↳ Polacy na wojennych frontach
- ↳ Państwo podziemne i okupacja
- ↳ Powstanie Warszawskie
- ↳ Polityka, dyplomacja
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ II Wojna Światowa ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia PRL
- ↳ Wprowadzenie demokracji ludowej 1945-1956
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Opozycja i protesty w PRL
- ↳ Polityka, ustrój i dyplomacja
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Historia PRL ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia III Rzeczypospolitej
- ↳ Życie polityczne III RP
- ↳ Gospodarka, kultura i społeczeństwo
- ↳ Polska polityka zagraniczna
- ↳ Wojsko, technika i uzbrojenie
- ↳ Historia III RP ogólnie
- ↳ Biografie
- ↳ Ciekawe tematy dot. historii Polski na innych forach
- ↳ Historia Polski ogólnie
- ↳ Inne zagadnienia dotyczące historii Polski
- ↳ Alternatywna historia Polski
- ↳ Teksty źródłowe
- ↳ Zamki i pałace
- ↳ Tablice historyczne
- ↳ Słownik historyczny
- ↳ Drzewa genealogiczne
- ↳ Artykuły historyczne
- ↳ Historia lokalna
- ↳ Historia Polski na YouTube
- ↳ Ciekawostki historyczne na HistoriaPolski.eu
- ↳ Aktualności historyczne
- Działy specjalne powiązane z historią Polski
- ↳ Numizmatyka
- ↳ Heraldyka
- ↳ Archeologia Polski
- ↳ HistoriaPolski.eu for english users
- Recenzje
- ↳ Książki historyczne
- ↳ Filmy historyczne
- ↳ Gry komputerowe
- ↳ Strony internetowe o historii Polski
- ↳ Wolna Polska - prawdziwe informacje
- Pozostałe sekcje
- ↳ Hyde Park
- ↳ Pomoc dla użytkowników
- ↳ KONKURSY, PLEBISCYTY, QUIZY
- ↳ Humor
- Zaprzyjaźnione strony
- ↳ Artur Rogóż - Złote Finanse
- ↳ Serwis www.kliniska.com
- ↳ Wydawnictwo Bellona
- ↳ Polskie Dzieje - Historia Polski w Internecie
- ↳ Godło.pl
- ↳ II WOJNA ŚWIATOWA - największa baza danych dotyczących światowego konfliktu
- ↳ Nieznana historia
- ↳ Archiwa historyczne Videofact po polsku
- ↳ DENARY Władców Polski. Najstarsze polskie monety
- ↳ Historyczne bitwy
- ↳ historia-news.pl
- ↳ Ale Historia
- ↳ Forum Historyczne - historyk.eu
- ↳ Temida i Klio - historia prawa
- ↳ Wlochy.edu.pl: Włochy - Portal edukacyjno informacyjny
- ↳ Porty lotnicze i informacje o portach lotniczych
- ↳ historiami.pl Historia, tajemnice, opowieści, zagadki, fakty