Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Podstawowym problemem stojącym przed królem Władysławem II Jagiełłą było powstrzymanie ekspansji krzyżackiej. Zwycięska wojna trwająca od 1409 r. do roku 1411, z wielkim zwycięstwem polsko-litewskim pod Grunwaldem w 1410 r., zapoczątkowała zmierzch potęgi państwa krzyżackiego. Związek Państwa polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim został zacieśniony unią w Horodle w 1413 r. (zadecydowano tam m.in. o wspólnych zjazdach polsko-litewskich oraz dokonano adopcji do polskich herbów 47 bojarskich rodów litewskich). Zapewnienie „posiadania” tronu polskiego dla swych synów uzyskał Jagiełło poprzez wydawanie przywilejów dla szlachty polskiej (przywilej czerwieński w roku 1422, przywilej brzeski w 1425 r., w którym sformułowano m. in. zasadę „neminem captivabimus nisi iure victum”, oraz przywilej jedlnieński w roku 1430). Przyczyniło się do tego zwycięstwo zasady elekcyjności tronu, po śmierci Kazimierza III Wielkiego w 1370 r. (elekcji dokonywano na zjeździe elekcyjnym, następnie odbywała się koronacja i nowy władca potwierdzał prawa i przywileje stanowe).
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: Artur Rogóż »

Jak w temacie. Proszę o rzeczową rozmowę.
stach
Posty: 496
Rejestracja: 19 cze 2010, 03:48

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: stach »

Ruch egzekucyjny, wysuwał w 1. poł. XVI tzw. egzekucję praw i dóbr, reprezentował interesy średniej szlachty godząc w magnaterie i duchowieństwo, czasowo stawał się ważnym stronnikiem w sprawach królewskich. Ruch egzekucyjny żądał oddania dzierżawionych królewszczyzn, oraz przestrzegania prawa o tzw. incompatibiliach (1504), czyli zakazu sprawowania przez jedną osobę wielu urzędów. Często żądano zacieśnienia unii z Litwą, kodyfikacji prawa, likwidacji odrębności Prus, zniesienia uprzywilejowania duchowieństwa, potwierdzenia elekcyjności, uporządkowania skarbu, utworzenia stałego wojska, oraz zagwarantowania wolności wyznania. Niestety niestałość monarchów lub brak zdecydowania i skłócenie szlachty przesądzało o każdorazowym wyniku egzekutywy. Wreszcie, w dobie elekcji i uzależnienia króla oraz szlachty od magnaterii, w dobie reformacji (która chętnie ta drogą sięgała po majątki królewskie) ruch kompletnie zanikł.
historyk
Posty: 331
Rejestracja: 19 lis 2010, 20:35

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: historyk »

Postulaty egzekucjonistów przy umiejętnej polityce ostatnich Jagiellonów mogłyby doprowadzić do wzmocnienia władzy królewskiej, a co za tym idzie uszczuplenia władzy magnaterii, związania mocniej Litwy i Korony a także stworzenie stałej armii, skarbu i silnej administracji. Zygmunt Stary oparł się na możnowładcach, za co mu przyszło zapłacić Wojną Kokoszą. Zygmunt August wykorzystał ruch egzekucjonistyczny dopiero niestety na sejmie piotrkowskim. Dzisiaj możemy jedynie gdybać, co by było gdyby zamiast Szydłowieckiego, Tomickiego, Radziwiłłów stery polityki przejęliby ludzie pokroju Łaskiego, Siennickiego, Zamoyskiego ...

Niemniej jednak cały ruch - jego cele, środki jakich używał, dbałość o dobro kraju jest oceniany przez historyków(Jasienica, Konopczyński, Kersten, Tazbir i inni) dobrze.
ziomeka
Posty: 443
Rejestracja: 01 cze 2010, 03:37

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: ziomeka »

Czy to prawda że początki ruchu egzekucyjnego sięgają właśnie postulatu zacieśnienia unii z Litwą?
Ze swej strony dorzucę, że jednym z głównych postulatów było odłączenie się od Rzymu i utworzenie Kościoła narodowego, od czego dzieliły nas w owym czasie dosłownie milimetry...
historyk
Posty: 331
Rejestracja: 19 lis 2010, 20:35

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: historyk »

Tak to prawda, pierwsze postulaty tego ruchu to właśnie odebranie niesłusznie zagarniętych królewszczyzn, utworzenie stałej armii chroniącej Kresy, zacieśnienie Unii z Litwą i uporządkowanie spraw skarbowych. Przeciwnicy ścisłej Unii Litwy z Koroną to głównie litewscy magnaci na czele z wpływowymi Mikołajami Radziwiłłami (Czarnym i Rudym) oraz Jan Chodkiewicz, u którego wieść o Unii Lubelskiej wywołała rozpacz.
MichałK
Posty: 117
Rejestracja: 27 gru 2010, 18:14

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: MichałK »

Ruch egzekucyjny został pogrzebany przez swoje dziecko - Zamoyskiego. Kanclerz początkowo wielki zwolennik egzekucji sam stał się tym przeciwko komu była wymierzona. Łączył urzędy jak chciał, naginał prawo do swych własnych celi. Sam w końcu został senatorem i chyba najbogatszym obywatelem RP. Może się wydawać, że wykorzystał ruch w swojej karierze jako swoista drabina awansów. Różnica przy porównaniu np z Sien(n)ickim - ogromna...
Winni zaprzepaszczenia ruchu egzekucyjnego są nie tylko Jagiellonowie, ale również Batory, któremu idea ta wydawała się zupełnie niepotrzebna. Każdy nowy król elekcyjny chciał tworzyć swoje zaplecze polityczne, a to wymagało kreacji nowych magnatów - stad odrzucenie egzekucji jako dążenia do rzeczywistej równości stanu szlacheckiego.
Adambik
Posty: 497
Rejestracja: 24 lis 2010, 22:41

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: Adambik »

Któryś z naszych historyków napisał, że w 1506 roku zatrzymała się historia w naszym kraju. Ruszyła do przodu dopiero prawie 60 lat później na sławetnym sejmie piotrkowskim, na który Zygmunt August przyszedł ubrany w prosty strój szlachecki. Całe pokolenia reformatorów naszego państwa zostały zaprzepaszczone przez ospałego Zygmunta Starego, który miast wykorzystać talent Łaskiego czy Bony oddał ster państwa w ręce habsburskich agentów jak chociażby łajdak Szydłowiecki. Dopiero w 1563 roku król dał się przekonać. Ruch ten w swoich głównych założeniach był niewątpliwie słuszny, choć na przykład zakaz prowadzenia wymiany zagranicznej przez kupców polskich już taki dobry nie był. Ruch egzekucyjny był jednak ruchem szlachty średniej, natomiast kiedy w skład Korony weszła Ukraina, rządzona przez kresowych królewiąt położenie szlachty średniej zmieniło się na jej niewątpliwą niekorzyść. Piszesz, że Zamoyski pogrzebał ten ruch, może i masz rację, ale trzeba Zamoyskiego ocenić jako ostatniego PRAWDZIWEGO trybuna średnioszlacheckiego (mimo, że był magnatem). Jego następcy Zebrzydowski, czy później Fredro (o diable Łańcuckim Stanisławie Stadnickim nie wspomnę) pod względem umiarkowania politycznego, horyzontów myślowych nie sięgali mu już nawet do pięt.
Otton III
Moderator
Posty: 524
Rejestracja: 10 paź 2010, 17:48

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: Otton III »

Wg mnie ruch egzekucyjny był ruchem politycznym średniej szlachty, którego celem było przeprowadzenie w Polsce, a później w Rzeczypospolitej Obojga Narodów reform w dziedzinie sądownictwa, skarbowości i wojskowości, które miały zmierzać do umocnienia państwa i ograniczenia wpływów magnaterii i duchowieństwa.
Ostatnio zmieniony 13 mar 2011, 14:24 przez Otton III, łącznie zmieniany 2 razy.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: Artur Rogóż »

MichałK pisze:Łączył urzędy jak chciał, naginał prawo do swych własnych celi. Sam w końcu został senatorem i chyba najbogatszym obywatelem RP. Może się wydawać, że wykorzystał ruch w swojej karierze jako swoista drabina awansów.
Czy masz na myśli konflikt z rodziną Zborowskich?
Bo jeśli tak to nie do końca masz rację. Może trochę przegięto skazując na śmierć Samuela Zborowskiego, w końcu odkupił swoje winy, ale to wtedy zaczęto oczerniać Zamoyskiego lub bardziej po śmierci Batorego. Dlatego nie można wyciągać daleko idących wniosków o prywacie Zamoyskiego.
Warka
Posty: 1570
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Re: Ruch egzekucyjny, skąd się wziął, jakie miał cele?

Post autor: Warka »

PROGRAM NAPRAWY USTROJU POLSKI – RUCH EGZEKUCYJNY
1. Przyczyny ruchu egzekucyjnego:
- 1506-1548 – chęć umocnienia władzy przez Zygmunta I Starego i Bonę
- 1529 – elekcja vivente rege – Bona doprowadziła do wyboru Zygmunta II Augusta jeszcze za życia Zygmunta I Starego
 1550 – zakazanie tej elekcji
- 1537 – I rokosz lwowski – szlachta buntuje się przeciwko rządom Zygmunta I – szlachta średnia oczekująca na wyprawę do Mołdawii stawia królowi ultimatum – pojście na wojne, za wypełnienie ich rządań, chcieli:
 uporządkować skarb
 kodyfikację praw
 zwolnienia szlachty z podatków na rzecz Kościoła
 król zgodził się na rządania – stawierdził, że żadne zamiany nie zajdą bez zgody posłów
2. Programu ruchu egzekucyjnego :
ruch egzekucyjny – średnia szlachta domagała się egzekucji praw i reform kosztem magnaterii i duchowieństwa. Przez to chcieli uzyskac większy wpływy w rządzie

Program:
- egzekucja praw i dóbr
- zakaz sprawowania przez jedną osobę kilku wysokich urzędów
- uporządkowanie przepisów sądowych
- reformy skarbu i wojska
- pełniejsze ujednolicenie państwa
- ograniczenie przywilejów duchowieństwa – podatki
- stworzenie kościoła narodowego
- potwierdzenie zasady elekcyjności tronu
- wolność wyznania
3. Sejmy egzekucyjne 1562 – 1569
Na sejmach realizowano postanowienia ruchu
- 1562 – na sejm w Piotrkowie król na znak jedności ze szlachta przyszedł na obrady w stroju szlacheckim
4. Realizacja postulatów ruchu:
- przestrzegani i prowadzenie egzekucji dóbr – zaczęto sprawdzać czy możni legalnie zdobyli swoje dobra
- utworzono komisję lustratorów dochodów dóbr królewskich – przyjęto, że ¼ dochodów król ma przeznaczyć na utrzymanie stałęgo wojska
 udało się utowrzyć 4 tyś. Wojsko kwarciane
- ograniczono odrębność Prus Królewskich, Mazowsza i Litwy
- na duchowieństwo nałożono obowiązek płacenia nadzwyczajnego podatku
- zajęto się kontrolą skarbu państwa poprzez powołanie tzw. generalnych ekonomii
- zakazano wykonywania wyroków sądów kościelnych przez starostów
- ujednolicenie systemu miar i wag w całym kraju
- gwarancja tolerancji religijnej
- wprowadzenie w Polsce kalendarza gregoriańskiego
- utworzenie Trybunału Koronnego i Litewskiego

5. Przedstawiciele ruchu:
 Hieronim Ossoliński (magnat, Małopolska, kalwinista)
 Mikołaj Sienicki (kilkakrotnie posłował na sejm walny)
 Rafał Leszczyński (magnat)
 Jan Tarnowski
ODPOWIEDZ

Wróć do „Polityka wewnętrzna i przemiany ustrojowe”