Reformy państwa-czy były możliwe i kiedy?

[Marshal]

Kto waszym zdaniem przyczynił się do tego, że nie doszło do reform w Pierwszej Rzeczpospolitej, gdy był na to czas i zgodność szlachty ?
Kiedy było najbliżej do zreformowania naszego ustroju oraz kiedy stał się anachroniczny? Wraz ze zerwaniem pierwszego sejmu czy może wcześniej, gdy rozchodził się bez podejmowania uchwał?
Zastanawia mnie też, który z królów elekcyjnych był najbliżej tego pomijając Stanisława Augusta Poniatowskiego i czy możliwe były jakieś reformy.
Liczę na wskazanie ciekawej literatury.

[Otton III]

Warcholstwo szlachty przyczyniło się do zaniechania reform ustrojowych w RON. Do zreformowania naszego systemu politycznego najbliżej było w 1791 roku, gdy uchwalono Konstytucję 3 Maja, która zniosła formalnie demokrację szlachecką i faktycznie oligarchię magnacką i wprowadziła monarchię konstytucyjną. Najbliżej celu realizacji programu reform ustrojowych był (pomijając Stanisława II Augusta Poniatowskiego) Jan II Kazimierz Waza.

[stach]

Reformy były możliwe. Blisko tego był Zygmunt III Waza jednak rokosz sandomierski zakończył całą sprawę patem politycznym. O ref. myśleli tez synowie Zygmunta III. Władysław IV chciał tego dokonać poprzez powrót ze zwycięskiej krucjaty przeciwko Turkom mając u boku silna armie, która miała stanowić oparcie. Bliżej był jego młodszy brat Jan Kazimierz. Sprawę wprowadzenia elekcji vivente rege i zniesienia liberum veto pogrzebał rokosz Lubomirskiego. Szansy na ref systemu nie wykorzystał też Jan III Sobieski. Szlachta była gotowa zawiązać konfederacje u boku króla i wraz z nim przeprowadzić reformy i współrządzić z nim (tu nie jestem pewien, ale zapatrywano się na ruch egzekucyjny). W czasach saskich dążenia reformatorski mające na celu wzmocnienie RP wypływały z ramienia Familii, jednak nigdy nie udało jej się osiągnąć porozumienia z dworem. Podobnie było też za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego.

[Otton III]

Władysław IV chciał tego dokonać poprzez powrót ze zwycięskiej krucjaty przeciwko Turkom mając u boku silna armie, która miała stanowić oparcie.

Zacznijmy może od tego, że Władysław IV nie miał nawet co reformować w ustroju państwa, bo ustrój RON za jego panowania funkcjonował wciąż doskonale i nie wykazywał żadnych oznak kryzysu. Nie miał tego nawet w zamyśle. Za to jego ambicją było wzmocnienie swej władzy poprzez zniesienie ustroju demokracji szlacheckiej i monarchii elekcyjnej oraz wprowadzenie przynajmniej silnej monarchii dziedzicznej. Sądzę, że pomyliłeś reformę ustroju demokracji szlacheckiej, która oznacza przeprowadzenie zmian w łonie tego ustroju, ze zmianą ustroju z elekcyjnej monarchii z demokracją szlachecką na silną monarchię dziedziczną lub dziedziczną monarchię absolutną.

Szansy na ref systemu nie wykorzystał też Jan III Sobieski. Szlachta była gotowa zawiązać konfederacje u boku króla i wraz z nim przeprowadzić reformy i współrządzić z nim (tu nie jestem pewien, ale zapatrywano się na ruch egzekucyjny).

A mnie się wydawało, że za panowania Sobieskiego szlachta nie chciała słyszeć nawet o reformie ustroju państwa, a co dopiero o zmianie ustroju.

[historyk]

Najdoskonalsza pozycje do reformowania miał Stefan Batory. Jednakże nie zrobił nic w tym kierunku i dlatego jest taki lubiany.

Za Zygmunta III było kilka okazji do reform - najlepsza chyba podczas sejmu toruńskiego w 1626 roku bodajże. No ale wyszło jak zwykle.

Władysław IV raczej mało się interesował reformami politycznymi - bardziej go interesowały reformy wojskowe i gry dyplomatyczne o koronę szwedzką.

Zaś Jan Kazimierz właściwie po potopie miał szanse pomyśleć o reformach. Ale wpierw wojna moskiewska, a potem Lubomirski przeszkodzili w planach.

[Otton III]

Najdoskonalsza pozycje do reformowania miał Stefan Batory. Jednakże nie zrobił nic w tym kierunku i dlatego jest taki lubiany. Za Zygmunta III było kilka okazji do reform - najlepsza chyba podczas sejmu toruńskiego w 1626 roku bodajże. No ale wyszło jak zwykle. Władysław IV raczej mało się interesował reformami politycznymi - bardziej go interesowały reformy wojskowe i gry dyplomatyczne o koronę szwedzką.

Ale co ci władcy mogli reformować w ustroju RON do połowy XVII wieku? Przecież do tego czasu ustrój Rzeczypospolitej funkcjonował bardzo sprawnie. Reformy ustroju państwa nie mieli oni zamiaru dokonywać. Władcy ci mogli (i chcieli) natomiast w ciagu całego okresu istnienia RON zmienić ustrój państwa, gdyby oczywiście nie sprzeciwy szlachty.

[historyk]

Nie znaczy, że jak coś funkcjonuje to nie można tego ulepszać. Władcy elekcyjni chcieli wzmocnić władzę królewską, ale dlaczego bo żeby zorganizować pieniądze na te wszystkie wojny sejm obradował za długo. Co przedłużało wszelkie kampanie, albo poprzez niedostateczne dofinansowanie cały wysiłek szedł na marne.

[Artur Rogóż]

Moim zdaniem należałoby reformować państwo jak najwcześniej. Trzeba było iść w kierunku profesjonalizacji posłów, czyli tylko z odpowiednim wykształceniem obywatelskim mogliby zasiadać w sejmie. Sejm obradowałby w systemie ciągłym oraz posłowie otrzymywaliby diety od państwa, co wyeliminowałoby naciski magnatów. Zlikwidować liberum veto, aby nie kusić losu. Nie dusić mieszczaństwa i chłopstwa. To, że RON nie był potęgą gospodarczą "zawdzięcza" niedorozwoju miast.
Czy można było przeprowadzać te reformy już za Stefana Batorego? Nie sądzę, ponieważ za krótko rządził i do tego dochodziły wojny moskiewskie. Jednak jego następca powinien przeprowadzić te reformy, lecz tego nie zrobił

[Otton III]

Nie znaczy, że jak coś funkcjonuje to nie można tego ulepszać.

Konserwatywnie nastawiona szlachta odrzuciłaby z pewnością wszystkie postulaty w sprawie reformy ustrojowej państwa, i tak też się stało.