Karol Stanisław Radziwiłł "Panie Kochanku"

[Otton III]

Karol Stanisław Radziwiłł "Panie Kochanku" herbu Trąby (ur. 27 lutego 1734 w Nieświeżu, zm. 21 listopada 1790 w Białej) – wojewoda wileński od 1762, starosta lwowski od 1755, miecznik wielki litewski od 1752, X ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VII pan na Białej, właściciel Birż, Dubinek, Kiejdan.

Był najzamożniejszym magnatem w Rzeczypospolitej w II poł. XVIII w. i jednym z najbogatszych przedstawicieli arystokracji w Europie. Jego majątek obejmował m.in. 16 miast, 683 wsie i 25 wójtostw, a wokół jego postaci narosło wiele legend. Z jednej strony był przedstawiany jako opój i hulaka, a z drugiej – jako przykład szlachetności, samarytanin i patriota.

Niezmiernie bogaty i wpływowy, zdobył sobie wśród szlachty ogromną popularność dzięki szczodrości, sarmatyzmowi obyczajów, skłonności do biesiad i żartów, z drugiej strony znanym był z popędliwości i dzikich wybryków. Za życia cieszył się wielką popularnością, zwłaszcza wśród zubożałej szlachty, a dziś jest przedstawiany jako symbol swojej epoki.

Karol Radziwiłł był również pierwowzorem postaci stolnika Horeszki z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza a jego nazwisko pada w księdze XI: Podług niej później Karol-Kochanku-Radziwiłł, gdy przyjmował w Nieświeżu króla Stanisława.

Był również założycielem tzw. Radziwiłłowskiej Szkoły Majtków w Nieświeżu (1780 - 1782) - swego rodzaju pierwszej szkoły morskiej w dziejach Rzeczypospolitej. Wspomina ją kpt. Karol Olgierd Borchardt opisując źródła myśli morskiej w Polsce w swej książce "Kolebka nawigatorów".

Przydomek
Znany pod przydomkiem "Panie Kochanku" nadanym mu z uwagi na ulubione powiedzonko, którym zwracał się do swoich rozmówców oraz dla odróżnienia od Karola Stanisława Radziwiłła (1669-1719).

Życiorys
Był synem Michała Kazimierza Radziwiłła i Franciszki Urszuli Wiśniowieckiej.

Książę Radziwiłł piastował w ciągu swego życia wiele funkcji państwowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od 1752 był miecznikiem Wielkiego Księstwa Litewskiego, w 1762 został wojewodą wileńskim.

W czasie sejmu konwokacyjnego w 1764 był przywódcą związanego z Wettynami obozu staroszlacheckiego. Jako przeciwnik Familii Czartoryskich protestował przeciwko wkroczeniu popierających ich wojsk rosyjskich. Na czele swoich oddziałów nadwornych stoczył w czerwcu z Rosjanami przegraną bitwę pod Słonimiem i zmuszony był do wyjechania na Wołoszczyznę. Wkrótce przeniósł się do Drezna, gdzie zastała go wieść o odebraniu mu przez Sejm urzędu wojewody i zasekwestrowaniu jego dóbr. Dzięki staraniom posła rosyjskiego Nikołaja Repnina powrócił do kraju i został w 1767 marszałkiem generalnym konfederacji radomskiej. Po ślubowaniu wierności królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu odzyskał ponownie wszystkie utracone uprzednio stanowiska państwowe.

W 1768 wystąpił przeciwko traktatowi gwarancyjnemu, mocą którego Rzeczpospolita stała się rosyjskim protektoratem i został marszałkiem generalnym konfederacji barskiej. Osiadłszy w Nieświeżu, nie mieszał się odtąd do spraw publicznych, oddany marnotrawieniu ogromnej fortuny na zbytkowne przyjęcia, festyny i przyozdabianie swej rezydencji. Słynne było zwłaszcza przyjęcie, które zgotował w 1785 Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu.

Podczas Sejmu Czteroletniego był jednym z największych przeciwników reform, króla i Familii Czartoryskich.

3 sierpnia 1757 został odznaczony Orderem Orła Białego, od 1739 był kawalerem bawarskiego Orderu Świętego Huberta, w 1767 został odznaczony rosyjskim Orderem św. Andrzeja Powołańca.